یولن- یک سال پس از سقوط حکومت بشار اسد، فاصله سوریه با حل بحرانهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی فراوان است. هر چند جنگ داخلی به پایان رسیده، دولت جدید مستقر شده و در برخی از استانهای مرکزی اوضاع امنیت نسبتا قابل قبول است؛ اما در استانهای ساحلی و مناطق دروزی و کردنشین، بحرانهای بیشماری جریان دارد. علاوه بر همه این مشکلات؛ سوریها طی یک سال گذشته با تجاوز اسرائیل به خاک کشورشان هم رو به رو شدهاند که آنها را به سختی آزرده کرده است.
سایه ناامنی بر سر سوریه باقی است
در مناطق مرکزی سوریه به ویژه دمشق؛ اوضاع برای شهروندان اغلب از نظر امنیت بهتر از آن چیزی است که تصورش را میکردند. اما این وضعیت در مناطقی که اقلیتها در آن ساکنند متفاوت است. در مناطق ساحلی که علویان در آن ساکن بوده و در مناطق دروزی نشین و کردنشین، وضعیت به طور کامل متفاوت است. حکومت جولانی با لشکرکشی به سویدا که به کشته شدن تعدادی از دروزیها و همچنین نیروهای نظامی وابسته به دولت انجامید، نشان داد که در برخورد با اقلیتها به شدت بیرحمانه عمل میکند. از سوی دیگر وضعیت مناطق علوی نشین که به تازگی اعتراضاتی هم در آنجا شکل گرفته است؛ بهتر نیست. از آنجایی که سنیمذهبان اکثریت سوریه را تشکیل میدهند و دولت احمد الشرع به نوعی نماینده این گروه محسوب میشود، در مناطقی که این گروه مذهبی ساکنند تنشها کمتر و ناامنی به ندرت به چشم میخورد. بسیاری از ناظران معتقدند که آزادیهای مدنی ایجاد شده در ماههای گذشته و پس از استقرار حکومت احمد الشرع، نه برای همه اقشار و گروهها بلکه برای بخشهایی است که به دولت نزدیکی بیشتری دارند.
جولانی چه آیندهای را برای سوریه میخواهد؟
اکونومیست در تازهترین گزارش خود به مشکلاتی اشاره کرده که احمد الشرع تا امروز به وجود آورده است. به گزارش این رسانه به نظر میرسد او علاقهای به بازسازی دولت رسمی ندارد؛ دولتی که سالها زیر سلطه دیکتاتوری از درون تهی شده بود. در عوض، او در حال ایجاد ساختارهای موازی است. تصمیم او در ماه گذشته برای تأسیس یک نهاد جدید گمرکی، که توسط یکی از همرزمان جهادی سابقش اداره میشود، نشانه خوبی نیست. مهمترین منبع درآمد مالیاتی سوریه اکنون در اختیار یک فرد نزدیک به قدرت قرار دارد، نه وزارت دارایی و این خود یک خطر بالقوه است.
مساله بعدی که سوریها را نگران کرده است ایجاد سازوکاری امنیتی برای مقابله با مخالفان است. ساختمانهایی که در شهرها پیشتر به حزب بعث تعلق داشت، این روزها به دست نیروهای دولت جدید واگذار شده است. این ساختمانها در بسیاری از نقاط به مرکزی برای مقابله با مخالفان یا تهدید و ارعاب آنها تبدیل شده است. اتفاقی که سوریها را به شک میاندازد که آیا سوریه جدید به سمت پلیسی شدن بیش از پیش جلو خواهد رفت؟
اکونومیست در گزارش خود همچنین نوشته است: الشرع برای اطمینانبخشی به اقلیتها بسیار کمکاری کرده است. نیروهای طرفدار دولت امسال دو کشتار فجیع علیه اقلیتهای مذهبی انجام دادند (کشتار علویها در ماه مارس و دروزیها در ماه ژوئیه). الشرع این کشتارها را محکوم کرده و در سخنرانیهایش از موزاییک دینی و قومی سوریه سخن میگوید. اما در عمل، گویی از این واقعیت غافل است که بسیاری از علویها، دروزیها و مسیحیان، یک دولت سنیمحور به رهبری یک جهادی سابق را تهدیدی جدی میدانند.
به نوشته این رسانه او باید برای توزیع قدرت تلاش بیشتری کند؛ قدرتی که امروز در دست حلقهای محدود از خویشاوندان و نزدیکانش متمرکز شده است. وزارتخانهها باید تقویت شوند، نه دور زده شوند. او همچنین باید تعامل بیشتری با جامعه مدنی پویایی داشته باشد که در سالهای جنگ داخلی شکل گرفت.
الشرع محبوبیت نسبی پیدا کرده است
در یک سالگی سقوط حکومت بشار اسد میتوان گفت که جولانی؛ جهادی سابق و رئیس دولت موقت فعلی توانسته محبوبیت قابل توجهی برای خود به دست آورد. طبق آخرین نظرسنجیها ۸۱ درصد از مردم سوریه از او به عنوان سیاستمداری قابل یاد میکنند. البته این عدد هم داستان مهمی پشت سر خود دارد و آن این است که جمعیت سنیها در سوریه بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است. عددی که نشان میدهد گروهی که در زمان بشار اسد، مهمترین دشمنش به حساب میآمدند و به دلیل نفوذ علویها و دروزیها و حتی مسیحیان در دولت اسد از او شکایت داشتند، حالا از وضعیت پیش آمده یعنی تمرکز قدرت در دست رهبری چون جولانی خوشنودند.
مساله دیگر این است که احمد الشرع در چرخشی شگفتانگیز با سرعتی عجیب توانسته تا قلب سیاستمداران غربی و شرقی را به دست آورد. دونالد ترامپ در کاخ سفید از مردی که پیش از آن آمریکاییها برای سرش جایزه تعیین کرده بودند استقبال کرده و تحریمهای سوریه را لغو میکند و رسانههای غربی از کاریزمای او مینویسند. احمد الشرع برای همه به چهره مردی جوان، عجیب و ماجراجو تبدیل شده است که ترجیح میدهند با او تعامل داشته باشند.
مشکلات اقتصادی پابرجا ماندهاند
سوریه در سالهای گذشته نه تنها جنگ داخلی ویرانگری را از سر گذراند، بلکه به دلیل تحریمهای فلج کننده غرب با مشکلات بسیار شدید در حوزه زیرساختها و اقتصاد رو به رو بود. این وضعیت با سقوط حکومت بشار اسد، بهبود پیدا نکرده است. کماکان در بسیاری از نقاط کشور برق و آب برای ساعات طولانی قطع است. شهرهای بسیاری که در جنگ ویران شدهاند، بازسازی نشده و در واقع بودجهای هم برای بازسازی آنها وجود ندارد. تورم کمر شکن است و مشکلات زیست محیطی از جمله بیآبی به آن دامن میزند. با همه اینها نزدیک به دو میلیون سوری در یک سال اخیر به خانههایشان بازگشتهاند و البته در زمان بازگشت با ویرانهای مقابل چشمشان رو به رو شدهاند.
با برداشته شدن تحریمها و استقبال غرب از جولانی انتظار میرود که در سالهای پیش رو بحرانهای امروز کمرنگتر شوند. سوریها امید دارند که وضعیت هولناک فعلی با باز شدن درهای کشور و سرمایهگذاری کشورهای عربی و غربی بهبود پیدا کند. اما در کنار این امیدها، حملات اسرائیل به خاک سوریه آنها را با یکی از جدی ترین دشواریها رو به رو کرده است. اغلب شهروندان سوریه، از اشغال خاک خود به دست اسرائیل خشمگیناند و ظاهرا دورنمایی برای حل بحران دیده نمی شود. آنها طی سالها از اشغال بلندیهای جولان ناراضی بودهاند و حالا این اشغال گسترش بیشتری پیدا کرده است. احمد الشرع ظاهرا هنوز راهحلی برای این ماجرا پیدا نکرده است و تا زمانی که نتواند خاک خود را از تیررس اسرائیل دور نگه دارد، نمیتواند حاکمیت خود را تثبیت شده بداند.
۳۱۲
