به گزارش یولن، مراسم رونمایی از کتاب «سیمرغ سی مرغ» نوشته محمدقائم خانی که به تازگی توسط شرکت چاپ و نشر بینالملل منتشر شده است، سیزدهم بهمنماه، دومین روز از دهه فجر، در فرهنگسرای خانواده واقع در محله یوسفآباد تهران برگزار شد.
خانی در این مراسم گفت: تا قبل از سال ۹۸ به فکر نوشتن زندگینامه نبودم؛ مشغلههای دیگری داشتم و با خود میگفتم با وجود این همه نویسندهای که در این کار وارد شدند و میشوند، چه لزومی دارد که من چنین کاری کنم؟ اما سفر من به سوریه باعث شد ذهنم خیلی درگیر حضرت امام (رحمةاللهعلیه) شود. در حلب با جمعی از روشنفکران ملی و سکولار سوریه دیدار داشتم؛ یکی از آنها میگفت من قبل از انقلاب در نجف با امام دیدار داشتم. همچنین از تأثیر امام بر مسلمین میگفت. او هرچند به دخالت دین در سیاست اعتقادی نداشت، اما از امام میگفت. مجموعه این دیدارها باعث شد به امام دوباره فکر کنم. همچنین پیشنهادهای دیگری به بنده شد که مشوق من در شروع نگارش زندگینامه حضرت امام بود. وقتی به مسئله اینطور نگاه کنیم که کسی با یک انقلاب جهان اسلام را دوباره جمع کند، در حالی که اصالتاً حرکتش، حرکتی شیعی است، مسئله جذاب میشود. اینکه چگونه افرادی با تضادهای گوناگون حول محور یک فرد جمع شدهاند، سوال من بود. البته خود امام هم گفت خدا در قلوب مردم تحول ایجاد کردهاست.
محمدقائم خانی، نویسنده کتاب
خانی که قبلاً «سور سوریه» را در قالب سفرنامه تألیف کرده بود، در مورد نوع نگارش اثر هم گفت: در فضای زندگینامهنویسی به این پی بردم که زندگی افراد اینقدر ابهام دارد که نمیتوان تنها با استناد به تاریخ آن را نوشت و همواره نیروی تخیل در نگارش آن دخیل است. این بود که عزمم برای نوشتن چنین متنی بیشتر از قبل جزم شد.
محمد رودگر، استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امامخمینی و انقلاب اسلامی مهمان دیگر این مراسم بود. او ابتدا ظاهر کتاب را ستود و گفت: صفحهآرایی و طراحی جلد کتاب خوب بود. کتاب، در قطع مناسبی منتشر شده و خوشدست است.
رودگر سپس وارد مباحث محتوایی شد و ضمن اشاره به رمانی که خود در دست تألیف دارد، گفت: من در حال نگارش رمانی به نام «ابر شهر» هستم که تاریخ عرفان را در بر دارد و زمانی که به زندگی امام رسیدم تا آن را تحریر کنم، کتاب آقای خانی به دست من رسید و این کتاب مورد استفاده من قرار خواهد گرفت. «سیمرغ سی مرغ» همدلانه نوشته شده است و کسی که به این کتاب مراجعه میکند، باید با شخصیتهای سیاسی معاصر آشنا باشد. به عبارتی خواننده باید خودی باشد؛ و این البته عیب نیست.
وی نکات دیگر کتاب را برشمرد و گفت: نکته دیگر در مورد «سیمرغ سی مرغ» این است که مولف نقشی پررنگ دارد و ما شاهد مرگ مولف در کتاب نیستیم. مولف ذهن خواننده را سمت و سو میدهد و این نقطه قوت کتاب است. خصوصیت مهم این زندگینامه هم، داستانی نوشته شدن آن است.
محمد رودگر، منتقد ادبی
سپس رودگر به تبیین قالب «زندگینامه داستانی» پرداخت: باید فهمید زندگینامه داستانی چیست و با تاریخ چه فرقی دارد. «زندگینامه داستانی» میانه داستان و تاریخ است. تاریخ جمع آوری مستندات است و اظهار نظر پیرامون این مستندات. اما در زندگینامه ما به یک عنصر بیش از تاریخ بها میدهیم؛ آن عنصر، عنصر روایت است؛ روایتی خاص حول یک فرد. این ویژگی، ویژگی داستان است. در مورد انقلاب هم کار پژوهشی زیاد انجام شده است، اما روایت داستانی کم داریم. کسی که میخواهد متکی بر روایت، انقلاب را بررسی کند و داستان بنویسد باید همه چیز را ذیل عنصر روایت تعریف کند. روایتِ یک شخصِ پژوهشگرِ داستاننویس از انقلاب، خاص و خواندنی است و نسبت به یک پژوهش صِرف تاریخی بیشتر مورد استقبال قرار میگیرد.
چنین کاری در خارج از کشور مرسوم است؛ مثلاً نیکوس کازانتزاکیس با زاویه دید خود حضرت مسیح علیهالسلام را روایت میکند و اسم کتابش میشود «مسیح باز مصلوب». این کار، کار هنری است و هر کسی از عهده آن برنمیآید. باید فراتر از تحلیل داده مهارت داشت؛ باید دغدغه داشت تا چنین کاری را ارائه کرد. موفقیت نویسنده در این قالب وابسته به این است که با توجه به تقویت عنصر روایت، باقی عناصر را به نحو خوبی تعدیل کند. عناصری مثل کشمکش، پیرنگ و درونمایه (تم).
پس از این توضیحات در مورد زندگینامه داستانی، نویسنده «سوار بر باد»، دوباره به کتاب سیمرغ سی مرغ اشاره کرد: آقای خانی سعی کرده رمانش درون مایه عرفانی ایرانی داشته باشد. البته عرفان اسلامی. یکی از مشکلاتی که بر سر راه آقای خانی وجود داشته این بوده که پرداختن به شخصیت امام خیلی سخت است. باید توجه داشت که داستان، یک چیز وارداتی است و هر چیزی را نمیتوان در آن وارد کرد، مگر اینکه زمین داستان تغییر کند و این چیزی است که کمتر کسی سراغش رفتهاست. علت اینکه بعد از انقلاب، داستاننویسی از برخی شخصیتها موفق نبوده است، این است که نویسندگان، زمین داستان را تغییر ندادهاند. به هر حال از امام نوشتن خیلی سخت است؛ زیرا عناصر کشمکش در بیشتر داستان ها جاه و مقام است، عشق است، جاسوسی است و …. اما در مورد امام نمیتوان از این عناصر استفاده کرد. علت اینکه کار هنری در مورد امام کم است، این است که مشکلات نظری سر راه قرار دارد و تا حل نشود نمی توان کار خوبی انجام داد؛ نمیتوان توقع کار زودْ بازده داشت. به نظر من آقای خانی یک انتحار ادبی انجام داد.
رودگر که زمانی با نگارش رمان «دیلمزاد» برنده جایزه کتاب سال دفاع مقدس شده بود، در پایان صحبتهایش پیرامون «سیمرغ سی مرغ» با برشمردن نقاط مثبت کتاب، تلاش مولف برای متوجه کردن مخاطب با پیوند امام و ایران را ستود. او گفت: امام البته متعلق به کل امت اسلام است؛ امام ما برای قشر خاصی نبود اما توجه ایشان به ایرانیت هم حائز اهمیت است. همچنین مسئله ناامیدی امام در تبعید هم توسط نویسنده بهخوبی نمایش داده شده است. تاکید نویسنده بر اربعین هم جالب توجه است؛ قیام ۱۹ دی اربعینش قیام ۲۹ بهمن مردم تبریز بود و همین اربعین گرفتنها موجب شد که در روزهای منتهی به انقلاب هر روز تظاهرات باشد. صفحه ۱۸۰ و ۱۸۱ کتاب هم حاوی یک تعریض سیاسی است که نشان از حریت نویسنده دارد.
در ابتدای این مراسم محمدجواد محمدحسینی، مسئول روابط عمومی شرکت چاپ و نشر بینالملل، ویژگی «سیمرغ سی مرغ» را ارائه یک زندگینامه موجز و در عین حال جامعِ حوادثِ مهمِ زندگی امامخمینی در قالب داستانی روان دانست و توجه مولف به نقش همسر امام که در کتاب، از او با عنوان «قدس ایران» یاد میشود، در زندگی ایشان را حائز اهمیت دانست. وی با اشاره به اهتمام شرکت چاپ و نشر بینالملل به تاریخ معاصر ایران، از انتشار جلد اول مجموعه «حاج آقا روح الله» در روزهای آتی خبر داد. «حاج آقا روحالله» حاصل همکاری پژوهشکده باقر العلوم علیهالسلام با انتشارات بینالملل است.
انتهای پیام/
