همان‌طور که می‌دانید، مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در پنج دور برگزار شده و در این مذاکرات، مباحث مختلفی مطرح شده است. در هر مذاکره‌ای، معمولاً چند مرحله قابل شناسایی است: مرحله اول، تبیین موضوعات مذاکره؛ مرحله دوم، بررسی منافع مشترک؛ و مرحله سوم، مدیریت تضادها.
در دو دور اخیر که کمی هم پرتنش بوده، به نظر می‌رسد طرفین وارد مرحله سوم، یعنی بحث مدیریت تضادها شده‌اند. یکی از اصلی‌ترین موارد اختلاف، موضوع غنی‌سازی هسته‌ای است. جمهوری اسلامی ایران به‌صراحت اعلام کرده است که غنی‌سازی در خارج از خاک ایران را نمی‌پذیرد و توقف غنی‌سازی نیز در دستور کار نخواهد بود. در مقابل، طرف آمریکایی بر توقف یا محدودسازی این روند اصرار دارد.
در مذاکرات، وقتی تضادها به مرحله‌ای می‌رسند که احتمال بن‌بست وجود دارد، اما طرفین تمایل دارند مذاکرات ادامه یابد، معمولاً راهکارهایی برای عبور از بحران مطرح می‌شود. یکی از این راهکارها، تقویت نقش میانجی‌گران است. مثلاً اگر عمان در حال حاضر نقش تسهیل‌گر را ایفا می‌کند، ممکن است به سطح بالاتری از میانجی‌گری ارتقا یابد یا کشورها یا بازیگران جدیدی به روند میانجی‌گری اضافه شوند. این اقدام می‌تواند به ارائه ایده‌های جدید برای شکستن بن‌بست کمک کند.
در همین راستا، یکی از ایده‌های مطرح‌شده، تشکیل یک کنسرسیوم چندجانبه برای غنی‌سازی اورانیوم است. طبق اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها، این کنسرسیوم ممکن است با مشارکت برخی کشورهای حوزه خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران و حتی ترکیه شکل گیرد. دلیل این پیشنهاد، ایجاد توازن در منطقه است؛ چراکه برخی کشورهای منطقه مانند عربستان نیز در پی دستیابی به فناوری غنی‌سازی هستند و در صورتی که آمریکا این حق را به ایران بدهد، دیگر کشورها نیز خواهان آن خواهند شد.
با این حال، محل استقرار این کنسرسیوم به موضوعی اختلاف‌برانگیز تبدیل شده است. برخی پیشنهاد داده‌اند که این مرکز خارج از ایران، مثلاً در یکی از جزایر خلیج فارس مستقر شود. اما موضع جمهوری اسلامی ایران در این زمینه شفاف و قطعی است و هیچ‌گونه غنی‌سازی را در خارج از مرزهای کشور نمی‌پذیرد. این موضوع، جزو خطوط قرمز نظام جمهوری اسلامی است که مقامات ارشد کشور، از جمله مقام معظم رهبری، بارها بر آن تأکید کرده‌اند. در واقع، غنی‌سازی خارج از ایران به معنای توقف عملی برنامه هسته‌ای ایران تلقی خواهد شد و از همین رو، تهران آن را نمی‌پذیرد.
با این حال، اگر کنسرسیوم پیشنهادی به‌صورت واقعی و در داخل خاک ایران شکل گیرد، جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها مخالفتی با آن نخواهد داشت، بلکه از آن استقبال نیز می‌کند. چرا که ایران همواره بر همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای در سطح منطقه‌ای تأکید داشته و بارها اعلام کرده است که از گسترش چنین همکاری‌هایی حمایت می‌کند. دیدارهای متعدد مقامات ایرانی با مسئولان کشورهای منطقه، از جمله دیدارهای مهندس اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران با سفیر عربستان سعودی در سال گذشته، گویای این رویکرد همکاری‌جویانه است.
بنابراین، جمهوری اسلامی ایران با اصل تشکیل کنسرسیوم مخالف نیست، اما تأکید دارد که محل استقرار و فعالیت آن باید در داخل مرزهای ایران باشد. این موضوع فعلاً یکی از مهم‌ترین نقاط اختلاف در مذاکرات هسته‌ای به شمار می‌رود.
کارشناس میائل بین الملل
212
