یولن – فاطمه غریبی: محمود عباس ادعا کرده است که دولت آینده فلسطین، غیرمسلح و محدود به نیروهای پایبند به چارچوب‌های رسمی خواهد بود؛ اما آیا این امتیازدهی‌ها راهی به سوی تشکیل دولت فلسطینی می‌گشاید؟
رحمن قهرمان‌پور در گفت‌وگو با «یولن» تأکید می‌کند که سد اصلی در برابر تشکیل کشور فلسطینی، نه درون ساختار سیاسی فلسطین، بلکه در اراده قدرت‌های جهانی و معادلات شورای امنیت نهفته است.
*** به‌رسمیت‌شناختن فلسطین توسط کشورهای بیشتر در نظام بین‌الملل تا چه اندازه می‌تواند در تشکیل کشور فلسطینی اثرگذار باشد؟
در پاسخ به این سؤال، باید توجه داشت که فرایند به‌رسمیت‌شناختن کشورها و تشکیل یک کشور جدید، روندی بلندمدت و پیچیده است. البته مسئله فلسطین موضوعی خاص و متفاوت به‌شمار می‌رود. فلسطین هم‌اکنون عضو ناظر مجمع عمومی سازمان ملل است، اما به دلیل وتوی ایالات متحده آمریکا، تاکنون نتوانسته به‌عنوان عضو دائم و یک کشور رسمی شناسایی شود.
در حال حاضر، شناسایی فلسطین به‌عنوان یک کشور مستقل از سوی کشورهایی مانند فرانسه، بریتانیا، کانادا، نروژ و چند کشور دیگر، فشار جامعه بین‌المللی بر اسرائیل برای پیش‌برد صلح در غزه را افزایش خواهد داد. از سوی دیگر، این شناسایی فشار افکار عمومی را نسبت به اقدامات و جنایات اسرائیل در غزه تشدید می‌کند.
با این حال، این روند الزاماً به تشکیل دولت فلسطینی در آینده نزدیک منجر نخواهد شد. چرا که فرآیند شناسایی و تشکیل دولت، روندی زمان‌بر است و در نهایت باید دید آیا ایالات متحده در شورای امنیت با آن موافقت خواهد کرد یا خیر.
*** با توجه به سیاست داخلی اسرائیل و حمایت کامل آمریکا از تشکیل «اسرائیل بزرگ» از جمله الحاق کرانه باختری، آیا همچنان چشم‌اندازی برای حل‌وفصل مسائل فلسطین و اسرائیل وجود دارد؟
در مورد این سؤال باید گفت که ایالات متحده، دست‌کم در شرایط فعلی، به‌دنبال به‌رسمیت‌شناختن دولت فلسطین نیست. به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ، برخلاف دولت بایدن و دولت‌های پیشین، دیگر راه‌حل «دو دولت» را دنبال نمی‌کند و تمرکز خود را بر تکمیل «توافق ابراهیم» به‌عنوان جایگزینی برای روند صلح و راه‌حل دو دولت گذاشته است.
با این حال، باید دید تحولات آینده آمریکا را وادار به عقب‌نشینی از این سیاست خواهد کرد یا نه. در حال حاضر، در دولت ترامپ نشانه‌ای دیده نمی‌شود که آمریکا بخواهد در موضوع به‌رسمیت‌شناختن دولت فلسطینی، با کشورهای اروپایی همراه شود.
*** محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، اعلام کرده است که دولت آینده فلسطین باید غیرمسلح باشد و انتخابات سراسری صرفاً میان نیروها و افرادی برگزار خواهد شد که چارچوب‌ها را به‌رسمیت می‌شناسند. این موضع تا چه اندازه می‌تواند به تشکیل کشور فلسطینی کمک کند؟ از نظر شما آیا فرایند صلح از طریق پذیرش تمامی خواسته‌های اسرائیل می‌تواند به تشکیل کشور فلسطینی منجر شود؟
در پاسخ به این سؤال باید توجه داشت که موانع شناسایی فلسطین به‌عنوان یک دولت مستقل، بیش از آنکه داخلی باشد، ماهیتی خارجی دارد. هرچند تقسیم فلسطین به دو منطقه جغرافیاییِ غزه و کرانه باختری و فقدان مرزهای روشن از موانع مهم محسوب می‌شود، اما مسئله اصلی، اراده قدرت‌های بزرگ برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین است.
در حقوق و سیاست بین‌الملل معمولاً گفته می‌شود که روند شناسایی، عمدتاً به اراده قدرت‌های بزرگ در شورای امنیت سازمان ملل وابسته است. بنابراین، گرچه تحولات داخلی فلسطین و اظهارات اخیر محمود عباس به نوعی تلاش برای رفع نگرانی‌های اسرائیل تلقی می‌شود و نشان می‌دهد که دولت آینده فلسطین تهدیدی برای اسرائیل نخواهد بود، اما این موضوع اهمیت ثانویه دارد. مسئله اصلی، همان‌طور که اشاره شد، وابسته به اراده قدرت‌های جهانی برای شناسایی و تشکیل دولت مستقل فلسطینی است.
*** ایران چه نقشی می‌تواند در کمک به تشکیل کشور فلسطینی ایفا کند؟ به نظر شما، آیا جمهوری اسلامی باید بر مواضع اصولی خود پافشاری کند یا انعطاف نشان دهد؟
در مورد ایران، به‌نظر می‌رسد که شرایط خاص خود را دارد. اما تفاسیر موجود از مواضع رسمی جمهوری اسلامی در گذشته-به‌ویژه درباره برگزاری رفراندوم در فلسطین-این امکان را برای ایران فراهم کرده که به نوعی با روند تشکیل دولت فلسطینی همراهی کند. البته این موضوع کاملاً بستگی به تصمیم‌گیری در سطح نظام جمهوری اسلامی دارد و باید دید که نهایتاً جمع‌بندی تصمیم‌گیران در این زمینه چه خواهد بود.
در حال حاضر، به‌نظر می‌رسد جمهوری اسلامی منتظر است تا ببیند در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر چه تحولاتی رخ خواهد داد؛ اینکه آیا کشورهایی مانند بریتانیا و فرانسه به وعده‌های خود عمل خواهند کرد یا تحت‌تأثیر فشار لابی اسرائیل و آمریکا، شناسایی فلسطین را مشروط خواهند کرد. از دیروز نیز اخباری منتشر شده که نشان می‌دهد بریتانیا و فرانسه این شناسایی را به تحقق برخی شروط منوط کرده‌اند، که این امر بیانگر اثرگذاری لابی‌های فشار اسرائیل بر تصمیم‌گیری آن‌هاست.
۴۲
