یولن – رسول سلیمی: جنگ ۱۲ روزه با ایران که در اسرائیل با عنوان «عملیات شیر خیزان» (Operation Rising Lion) شناخته شد، به نوشته نیویورک تایمز، نقطه عطفی در سیاست داخلی اسرائیل بود. این حملات علاوه بر هدف قرار دادن گسترده اماکن غیرنظامی با حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای نطنز، تأسیسات موشکی، و ترور فرماندهان ارشد و دانشمندان هسته‌ای همراه بود.
جنگ ۱۲ روزه به‌طور موقت حمایت عمومی را به نفع نتانیاهو تقویت کرد. با این حال، این موفقیت ظاهری، نتوانست شکاف‌های عمیق سیاسی در کابینه ائتلافی نتانیاهو و میان مخالفان او در احزاب اپوزیسیون، به‌ویژه در مورد جنگ غزه، اسرا و درگیری‌های منطقه‌ای با ایران و یمن، را پنهان کند.
منازعات در کابینه نتانیاهو
کابینه نتانیاهو، که از اواخر ۲۰۲۲ با ائتلافی از احزاب راست‌گرا و احزاب افراطی مانند قدرت یهودی و صهیونیسم مذهبی تشکیل شده، پس از جنگ ۱۲ روزه با ایران شاهد تنش‌های داخلی بود.
این ائتلاف شکننده که «راست‌گراترین و مذهبی‌ترین دولت در تاریخ اسرائیل» است، به دلیل اختلافات بر سر جنگ غزه و ناتوانی دولت در آزادسازی اسرا تحت فشار قرار گرفت.
در همین راستا بتسلئیل اسموتریچ، وزیر دارایی و رهبر حزب صهیونیسم مذهبی و ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی، از حامیان ادامه جنگ غزه و حتی بازسازی شهرک‌های یهودی در این منطقه هستند. گزارش واشنگتن پست نیز تایید کرد، اسموتریچ پس از آتش‌بس، خواستار تشدید عملیات در غزه شد و اظهار داشت: «اکنون باید با تمام قوا به غزه بازگردیم تا حماس را نابود کنیم و اسرا را آزاد کنیم». این موضع با دیدگاه برخی سیاستمداران میانه‌روتر اسرائیل مانند بنی گانتز، که خواستار مذاکره برای آتش‌بس و آزادی اسرا بودند، در تضاد بود.
به نوشته نیویورک تایمز، از ۲۵۱ اسیر حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حدود ۵۰ نفر همچنان در غزه هستند که انتظار می‌رود تنها ۲۰ نفر از آنها زنده مانده‌باشند. خانواده‌های گروگان‌ها، به‌ویژه پس از جنگ ایران، فشار بر نتانیاهو را افزایش دادند و او را متهم کردند که آزادی اسرا را به نفع اهداف سیاسی خود، مانند حفظ ائتلاف با راست‌گرایان افراطی، قربانی کرده است.
همچنین جنگ ۱۲روزه با ایران، که با حمایت آمریکا و حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران همراه بود، به‌طور موقت وحدت در کابینه را تقویت کرد. با این حال، تایمز آو اسرائیل گزارش داد که برخی وزرا، مانند گیدعون سعر، نسبت به فقدان استراتژی خروج از درگیری‌های منطقه‌ای ابراز نگرانی کردند.
همزمان درگیری با حوثی‌های یمن نیز که، تهدید استراتژیک کمتری نسبت به ایران محسوب می‌شوند، اما همچنان موشک‌هایی به سوی اسرائیل شلیک می‌کنند، به اختلافات دامن زده‌است.
از این رو اختلافات در کابینه نتانیاهو نتیجه ترکیب شکننده ائتلاف اوست. چرا که راست‌گرایان افراطی مانند اسموتریچ و بن‌گویر، جنگ غزه را فرصتی برای تحقق اهداف صهیونیستی، مانند بازسازی شهرک‌ها، می‌دانند، در حالی که اعضای میانه‌روتر، مانند یوآو گالانت (تا پیش از اخراج در نوامبر ۲۰۲۴)، بر آتش‌بس و آزادی اسرا تأکید داشتند. جنگ ایران، اگرچه به‌طور موقت وحدت ایجاد کرد، اما نتوانست اختلافات عمیق بر سر اهداف بلندمدت، به‌ویژه در غزه، را حل کند.
از این رو کابینه نتانیاهو در معرض خطر فروپاشی است، مگر اینکه او بتواند توازنی بین خواسته‌های راست‌گرایان افراطی و فشارهای داخلی و بین‌المللی برای آتش‌بس در غزه ایجاد کند.
سربازگیری از میان طلاب مذهبی و خروج احزاب ارتدوکس از ائتلاف حاکم
استمرار درگیری در غزه و جنگ اسرائیل در جبهه‌های مختلف باعث فرسودگی بیش از پیش ارتش و نیاز به نیروهای بیشتر شده‌است. به همین جهت کابینه اسرائیل طرحی را برای فراخواندن طلاب مذهبی و یهودی‌های ارتودکس به ارتش در کنست تصویب کرد. دو حزب مذهبی عضو ائتلاف حاکم، یعنی حزب متحد توراتی و حزب شاس، این اقدام دولت نتانیاهو را خلاف توافق اولیه تشکیل دولت دانستند و تصمیم گرفتند از ائتلاف حاکم کناره‌گیری کنند.
حزب متحد توراتی با خروج کامل از ائتلاف حاکم، عملا اکثریت ائتلاف را به مرز شکننده ۶۰ نماینده از ۱۲۰ نماینده رساند که کابینه را در آستانه فروپاشی قرار داد.
بعد از خروج این حزب، حزب شاس نیز که سومین حزب کنست محسوب می‌شود و ۱۱ نماینده دارد، اعلام کرد که تمامی وزرایش از کابینه نتانیاهو استعفا خواهند داد. البته حزب شاس هنوز خروج کامل از ائتلاف را رسما اعلام نکرده‌است تا اکثریت شکننده دولت نتانیاهو بر جا باقی بماند.
طرح نتانیاهو برای سربازگیری از میان طلاب مذهبی، علی‌رغم مخالفت اعضای ائتلاف حاکم، به دلیل رای موافق اپوزیسیون رای آورد.
درست ساعاتی پیش از حمله اسرائیل به ایران، احزاب مذهبی قصد داشتند با رای عدم اعتماد به دولت نتانیاهو، کنست را منحل کنند و انتخابات زودهنگام برگزار شوند، اما احتمالا با اطلاع از برنامه حمله به ایران، نتانیاهو توانست در طرح رای اعتماد به دولت، با اکثریتی بسیار ناچیز رای اعتماد بگیرد.
رای اعتماد مورخ ۱۲ ژوئن، ساعاتی پیش از آغاز عملیات نظامی علیه ایران باعث شد تا کابینه نتانیاهو بر اساس قانون دست کم برای ۶ ماه از طرح مشابه، یعنی درخواست برای رای اعتماد به دولت و انحلال کنست در امان باشد.
مواضع اپوزیسیون در برابر نتانیاهو
اپوزیسیون اسرائیل، به رهبری یائیر لاپید و یائیر گولان (حزب کار)، پس از جنگ ۱۲ روزه با ایران، انتقادات خود را از نتانیاهو تشدید کردند. لاپید، که پیش از جنگ ایران تلاش داشت دولت نتانیاهو را با رای عدم اعتماد ساقط کند، پس از حملات ۱۳ ژوئن به‌طور موقت از عملیات علیه ایران حمایت کرد و گفت: «اکنون زمان سیاست‌بازی نیست». با این حال، او و دیگر رهبران اپوزیسیون، به انتقاد از استراتژی‌های نتانیاهو در غزه و مدیریت اسرا ادامه دادند.
لاپید نتانیاهو را متهم کرد که جنگ غزه را برای حفظ قدرت سیاسی خود طولانی کرده است. او در سخنرانی در کنست در ماه مه ۲۰۲۵، جنگ غزه را «بی‌فایده» خواند و گفت نتانیاهو به دلیل اتهامات فساد و نیاز به حفظ ائتلاف، از آتش‌بس اجتناب می‌کند.
گولان، رهبر حزب کار و ژنرال سابق ارتش، به دلیل انتقاد از تأثیر جنگ غزه بر غیرنظامیان فلسطینی، جنجال آفرید. به گزارش آسوشیتدپرس، او اسرائیل را به «اخراج جمعیت» و «نسل‌کشی» در غزه متهم کرد، اظهاراتی که واکنش تند نتانیاهو و حتی برخی اعضای اپوزیسیون مانند بنی گانتز را برانگیخت.
اپوزیسیون اسرائیل، به‌ویژه لاپید و گولان، نتانیاهو را به استفاده از جنگ ایران برای انحراف افکار عمومی از ناکامی‌هایش در غزه و اتهامات فساد متهم می‌کنند. به گزارش واشنگتن پست، لاپید معتقد است که نتانیاهو با تشدید درگیری‌های منطقه‌ای، از جمله با ایران و یمن، سعی دارد جایگاه خود را تثبیت کند. گولان، با تمرکز بر مسائل بشردوستانه، به دنبال جلب حمایت بین‌المللی و گروه‌های مترقی در اسرائیل است، اما اظهارات او درباره «نسل‌کشی» به دلیل حساسیت‌های داخلی با واکنش منفی مواجه شده است.
حمایت موقت لاپید از جنگ ایران نشان‌دهنده فشارهای سیاسی در زمان بحران است، اما انتقادات او و گولان از جنگ غزه و ناتوانی برای بازگرداندن اسرا، شکاف عمیق بین اپوزیسیون و دولت را نشان می‌دهد. اگرچه این اختلافات می‌تواند به نفع نتانیاهو باشد، زیرا اپوزیسیون هنوز نتوانسته ائتلاف منسجمی برای ساقط کردن او تشکیل دهد.
از سویی در جنگ غزه لاپید و گولان نتانیاهو را به دلیل امتناع از آتش‌بس و مذاکره با حماس برای آزادی اسرا مورد انتقاد قرار داده‌اند. به گزارش «بی‌بی‌سی جهانی »، لاپید در ژوئن ۲۰۲۵ گفت که نتانیاهو «بازگشت اسرا را به اهداف سیاسی خود ترجیح داده است».
خانواده‌های اسرا، که پس از جنگ ایران فشار خود را افزایش داده‌اند، نتانیاهو را متهم کرده‌اند که با رد پیشنهاد آتش‌بس ۶۰ روزه آمریکا، جان اسرا را به خطر انداخته است.
سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل هشدار داده‌اند که جنگ غزه می‌تواند به اتهامات «نسل‌کشی» منجر شود، اتهامی که نتانیاهو و یوآو گالانت، وزیر جنگ پیشین، به رغم حکم بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی در این پرونده، آن را رد کرده‌اند.
در مجموع انتقادات اپوزیسیون از جنگ غزه و مدیریت اسرا ریشه در دو موضوع دارد: نخست، ناکامی نظامی در نابودی کامل حماس، که به گفته ژنرال‌های سابق ارتش اسرائیل، غیرممکن است. دوم، فشارهای داخلی و بین‌المللی برای پایان دادن به بحران انسانی در غزه. اندیشکده چتم هاوس در این مورد می‌نویسد که نتانیاهو با تداوم جنگ، سعی دارد حمایت راست‌گرایان افراطی را حفظ کند، اما این استراتژی به قیمت از دست دادن حمایت عمومی و بین‌المللی تمام شده است.
نتانیاهو با تمرکز بر جنگ ایران، سعی داشت توجهات را از ناکامی‌های غزه منحرف کند. با این حال، انتقادات اپوزیسیون و خانواده‌های گروگان‌ها نشان می‌دهد که این استراتژی ممکن است پایدار نباشد. پیشنهاد آتش‌بس ۶۰ روزه، که به نوشته واشنگتن پست، مورد حمایت دونالد ترامپ است، می‌تواند فرصتی برای کاهش تنش‌ها باشد، اما مقاومت راست‌گرایان افراطی در کابینه مانع اصلی است.
مواضع مخالفان درباره جنگ ایران و یمن
جنگ ۱۲روزه با ایران، حمایت گسترده‌ای در اسرائیل به دست آورد. با این حال، اپوزیسیون انتقاداتی را علیه نتانیاهو مطرح کرد:
لاپید از عملیات علیه ایران حمایت کرد، اما هشدار داد که نتانیاهو ممکن است از این پیروزی برای طولانی‌تر کردن جنگ غزه استفاده کند. او در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت: «ما از ارتش حمایت می‌کنیم، نه از دولت».
گولان، به نوشته آسوشیتدپرس، جنگ ایران را «ریسک غیرضروری» خواند و هشدار داد که فقدان استراتژی خروج می‌تواند اسرائیل را به یک جنگ فرسایشی بکشاند.
از این رو حمایت اپوزیسیون از جنگ ایران، به دلیل اجماع ملی در اسرائیل بر سر تهدید هسته‌ای ایران، اجتناب‌ناپذیر بود. با این حال، به گزارش نیویورک تایمز، نگرانی‌هایی درباره پیامدهای بلندمدت، مانند احتمال بازسازی برنامه هسته‌ای ایران یا تشدید درگیری با حوثی‌ها، وجود دارد. گولان و احزاب چپ، با تأکید بر خطرات جنگ فرسایشی، سعی دارند نتانیاهو را به پذیرش آتش‌بس در غزه و کاهش تنش‌های منطقه‌ای وادار کنند.
جنگ ایران به نتانیاهو فرصتی داد تا خود را به‌عنوان «قهرمان ملی» معرفی کند، اما انتقادات اپوزیسیون نشان می‌دهد که این موفقیت ممکن است موقت باشد. درگیری با حوثی‌های یمن، که به نوشته بی‌بی‌سی جهانی، تهدید استراتژیک کمتری دارند، اما هزینه‌های نظامی و سیاسی را افزایش می‌دهند، می‌تواند به نارضایتی عمومی دامن بزند.
پیامدهای سیاسی و ژئوپلیتیک منازعه داخل اسرائیل چه خواهد بود؟
به گزارش تایمز آو اسرائیل، نتانیاهو ممکن است از پیروزی در جنگ ایران برای برگزاری انتخابات زودهنگام استفاده کند، اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حزب لیکود او به تنهایی اکثریت را به دست نمی‌آورد. اپوزیسیون، به‌ویژه لاپید، امیدوار است از نارضایتی عمومی درباره جنگ غزه و اتهامات فساد نتانیاهو بهره ببرد.
نتانیاهو با جنگ ایران، توانست توجهات را از ناکامی‌های غزه منحرف کند، اما به نوشته نیویورک تایمز، این استراتژی ممکن است به دلیل فشارهای اپوزیسیون و خانواده‌های گروگان‌ها ناپایدار باشد. وابستگی نتانیاهو به حمایت آمریکا، به‌ویژه پس از همکاری با ترامپ در جنگ ایران، او را در برابر فشارهای واشنگتن برای آتش‌بس در غزه آسیب‌پذیر کرده است.
جنگ ۱۲ روزه با ایران به نتانیاهو فرصتی برای بازسازی وجهه‌اش داد، اما اختلافات داخلی و فشارهای بین‌المللی می‌تواند این دستاورد را تضعیف کند.
دولت نتانیاهو دوام خواهد آورد؟
جنگ ۱۲ روزه با ایران، نتوانست منازعات داخلی در کابینه و اپوزیسیون را حل کند. راست‌گرایان افراطی در کابینه، مانند اسموتریچ و بن‌گویر، بر تداوم جنگ غزه و بازسازی شهرک‌ها اصرار دارند، در حالی که اپوزیسیون، به رهبری لاپید و گولان، نتانیاهو را به سوءمدیریت بحران اسرا و تشدید غیرضروری درگیری‌های منطقه‌ای متهم می‌کند. در عین حال طرح سربازگیری از میان طلاب مذهبی هم باعث شده‌است که احزاب مذهبی ارتودکس عضو ائتلاف نتانیاهو از او روی گردان شوند.
انتقادات اپوزیسیون از جنگ غزه، که تاکنون قریب به ۶۰ هزار کشته به جا گذاشته، و امتناع نتانیاهو از آتش‌بس، نشان‌دهنده شکاف عمیق سیاسی است. درگیری با یمن و ایران نیز، اگرچه حمایت موقت اپوزیسیون را به دنبال داشت، اما نگرانی‌هایی درباره جنگ فرسایشی ایجاد کرده است.
نتانیاهو با جنگ ایران، جایگاه خود را موقتاً تثبیت کرد، اما منازعات داخلی و فشارهای بین‌المللی، به‌ویژه از سوی آمریکا برای آتش‌بس در غزه، می‌تواند نتانیاهو را در تنگنا قرار دهد.
۲۱۳/۴۲
