به گزارش خبرگزاری یولن، فریدون عباسی دوانی دانشمند هسته‌ای و رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی ایران، درخصوص بیانات رهبر انقلاب ضمن تاکید بر اهمیت حیاتی، کاربردها و فواید متعدد صنعت هسته‌ای، این صنعت را صنعت مادر نامیدند، بیان کرد: به طور کلی وقتی صحبت از مادر و مادری می‌شود، یعنی با موجودیتی مواجهیم که از آن چیزهای دیگری متولد خواهد شد. ما صنعت هسته‌ای را صنعت مادر می‌نامیم اما آن را صنعت پدر خطاب نمی‌کنیم؛ چرا که پدر برعکس مادر، امکان زایش و به وجود آوردن یک چیز جدید را در بطن خود ندارد.
بنا به روایت تسنیم، اهم اظهارات عباسی را در ادامه می خوانید؛
* بنابراین تعبیر صنعت مادر بدین معناست که در صنعت هسته‌ای امکان زایش وجود دارد و صنعتی است که می‌تواند چیزهای بسیار دیگری را متولد کند. برای مثال، اگر حوزه رآکتور را در نظر بگیریم، از جمله رآکتورهایی که می‌تواند مورد توجه یک کشور قرار گیرد، رآکتور آب سنگین است؛ یعنی رآکتوری که با آب سنگین کار می‌کند. حالا من به این مبحث که آب سنگین چیست، ورود نمی‌کنم.
* وقتی شما تصمیم می‌گیرید رآکتوری بسازید که در آن از آب سنگین استفاده کنید، ابتدا نیاز به تولید آب سنگین خواهید داشت؛ برای تولید چنین آبی باید کارخانه احداث کنید؛ یعنی فارغ از تولید مستندات علمی و فنی، باید چنین کارخانه‌ای را بسازید. برای این منظور، سطح فناوری یک کشور باید به اندازه‌ای ارتقا یابد که مبتنی بر آن، ابتدا بتوان کارخانه آب سنگین را ساخت، سپس آن را به راه انداخت و در ادامه مدیریتش کرد.
* بنابراین فقط یک مورد از موادی که شما می‌خواهید در رآکتور از آن استفاده کنید، به خودی خود به یک کارخانه مجزا نیازمند است و در دل آن زایش علم و فناوری وجود دارد.
* حالا همان کارخانه آب سنگین به شما اجازه می‌دهد که ترکیبات دوتریومی تولید کنید. ترکیبات دوتریومی بدین معناست که هرکجا و در هر ماده‌ای که هیدروژن وجود داشت، آن را برداریم و به جایش هیدروژن سنگین قرار دهیم. ماحصل این فرایند، به ماده جدیدی تبدیل می‌شود که قبلا وجود نداشته یا اگر هم وجود داشته، مقدار آن بسیار ناچیز و در حد هزارم درصد بوده است.
* پس می‌بینیم که آب سنگین به تنهایی می‌تواند چه مشتقات فراوان دیگری به همراه داشته باشد؛ مشتقاتی که سطح علم و فناوری را در کشور ارتقا می‌بخشند و ایران را در میان کشورهای صادرکننده ترکیبات دوتریومی قرار می‌دهند. خوشبختانه اکنون جمهوری اسلامی ایران موفق به انجام این کار شده است.
* یکی دیگر از موادی که برای ساخت رآکتورهای آب سنگین به آن نیاز داریم، سوخت است. برای این منظور باید فرایند تولید سوخت را جلو ببریم. این فرایند شامل مراحلی است که نخستینِ آن، اکتشاف است. پس باید توان کشور در حوزه اکتشاف مواد پرتوزا بالا باشد.
* دومین مرحله، استخراج است؛ یعنی وقتی ماده را پیدا کردیم، باید بتوانیم آن را مورد استخراج قرار دهیم. مرحله سوم، فرآوری است؛ یعنی باید فرایندهای گوناگون در عرصه‌هایی چون: مهندسی شیمی، مکانیک و مکانیک سیالات طی شود. سپس این ماده باید به بسته‌های سوخت تبدیل شده و در غلاف سوخت قرار گیرد.
* غلاف سوخت به خودی خود نیازمند فناوری پیشرفته‌ای است؛ یعنی لازم است متخصصان متالوژی و مکانیک جامدات با یکدیگر بنشینند و بررسی کنند که آن غلاف، چگونه باید باشد.
* یکی از نکات بسیار مهمی که در صنعت هسته‌ای وجود دارد این است که تمامی موادی که در قلب رآکتور قرار می‌گیرند، باید از درجه خلوص بالایی برخوردار باشند و عناصر یا ایزوتوپ‌هایی که سطح مقطع جذب نوترون بالایی دارند، نباید در سوخت وجود داشته باشند؛ بدین معنا از اسیدسولفوریک گرفته تا دیگر موادی که در این مسیر مورد استفاده قرار می‌گیرند، بایدNuclear Grade یا درجه هسته‌ای داشته باشند؛ یعنی لازم است خلوص‌شان به اندازه‌ای باشد که ایزوتوپ‌های جذب‌کننده نوترون درون‌شان وجود نداشته باشد.
* کشوری که می‌خواهد سوخت هسته‌ای تولید کند-یعنی هم مواد را می‌خواهد و هم غلاف سوخت را- باید در زمینه تشخیص و خالص‌سازی مواد به سطح بالای علمی و فناوری رسیده باشد. این همان چیزی است که به آن زایش علم و فناوری می‌گوییم. این زایش در حوزه‌هایی چون: شیمی، مهندسی شیمی، مکانیک سیالات، مکانیک جامدات، متالوژی و… مشهود است.
* برای غنی‌سازی سوخت-فرقی نمی‌کند که سوخت 3.7 درصد باشد، 60 درصد باشد یا بالای 90 درصد- ابتدا به فناوری خلأ نیاز داریم. یعنی باید بتوانیم هوا را تا حد خوبی از درون محفظه‌ها خارج کنیم. برای فناوری خلأ به انواع پمپ‌های خلأ و اتصالات آن شامل لوله‌ها، تبدیل‌ها، زانو، سه‌راهی و نیز دستگاه‌های اندازه‌گیری میزان خلأ نیازمندیم. پس می‌بینید که فقط برای ایجاد خلأ به چه قطعات متعددی نیاز است. همچنین لازم است که یک موتور الکتریکی داشته باشیم که این موتور بتواند در خلأ تا هزار دور در ثانیه بزند و از تعادل برخوردار باشد.
* پس یک کشور برای اینکه سانتریفیوژ بسازد، ابتدا باید مواد و فناوری‌های لازم را اعم از آلومینیوم، فولاد خاص، مغناطیس‌های خاص، آلیاژهای خاص، متالوژی پودر، برق قدرت، الکترونیک، کنترل و گرایش‌های مختلف برق و… به دست آورد. سپس با کمک متخصصان عرصه‌هایی چون مکانیک جامدات، متالوژی، مکانیک سیالات، مهندسی شیمی، فیزیک و الکترومغناطیس، سطح بالایی از مدیریت علمی و فناوری را به کار بگیرد تا یک ماشین سانتریفیوژ ساخته شود. در نتیجه هم سطح علمی و فنی کشور بالا می‌رود و هم سطح مدیریت دانش. این نکته بسیار مهمی است.
* بنابراین هر جزئی از صنعت هسته‌ای را شما بخواهید به آن وارد شوید، می‌بینید که آن جزء به خودی خود شامل زنجیره‌ای از تخصص‌هایی است که به کار گرفته می‌شود و این همان معنای زایندگی و صنعت مادر بودن است. صنعت هسته‌ای صنعتی است که می‌تواند به صنایع دیگر نیز سرویس بدهد و مشکلاتشان را حل کند.
* در زمینه صنعت فضایی هم شرایط به همین ترتیب است؛ یعنی شما هر کاری را که بخواهید در عرصه فضایی انجام دهید، به نوعی به صنعت هسته‌ای ارتباط پیدا می‌کند. مثلا تصور کنید می‌خواهید ماهواره‌ای را در بالای زمین قرار دهید و از مدارات مختلف بالا بروید؛ در آنجا دیگر هوا نیست که بخواهد پرتوهای کیهانی را جذب کند. پرتوهای کیهانی چه هستند؟ این پرتوها چه از خورشید بیایند و چه از نقاط مختلف به زمین برسند، جو زمین آنها را دریافت می‌کند و به زمین آسیبی نمی‌رسانند.
* یعنی شما اگر بخواهید یک ماهواره را سال‌ها در مدار نگه دارید، ابتدا باید سخت‌سازی پرتوی (Radiation hardness) را انجام داده باشید؛ یعنی قطعات الکترونیکی، کامپیوتری، آلومینیومی، فولادی، مسی و دیگر موادی که در آنجا وجود دارد، تحت تابش نوترون، پروتون، گاما و الکترون‌های پرانرژی قرار بگیرند. با برخورد نوترون، رادیواکتیویته تولید می‌شود و جریان الکتریکی به وجود می‌آید که حاصل به وجود آمدن الکترون‌هایی است که از برخورد نوترون، گاما و پروتون به اجزای ماهواره -چه اجزای الکترونیکی‌اش و چه اجزای فلزی و سازه‌ای آن- به وجود آمده‌اند.
* در اینجا از الکترون‌ها جریان‌های اضافه تولید می‌شود که مدارهای ماهواره را می‌سوزاند. پس باید اقدامات پیشینی در سطح کره زمین برای مقابله با این پرتوها انجام شود.
* بنابراین ما هم به رآکتور نیاز داریم تا به واسطه آن نوترون گاما داشته باشیم و هم شتاب‌دهنده ذرات می‌خواهیم تا از طریق آن بتوانیم الکترون و نوترون‌های پرانرژی را تولید کنیم، همین‌جا مواد را تست کنیم، کامپیوتر را تست کنیم، آزمایش‌ها را انجام دهیم؛ چرا که وقتی ماهواره به فضا پرتاب شد، دیگر کسی به آن دسترسی ندارد و نمی‌توان در صورت خرابی یک قطعه، آن را مورد تعویض قرار داد.
* هر کاری که انجام می‌دهیم، باید همین‌جا و پیش از پرتاب ماهواره به فضا باشد. حالا ما می‌توانیم این را به سفینه‌های فضایی هم توسعه دهیم. اگر بخواهیم از سطح کره زمین یا از بالای جو زمین دورتر برویم و مقاصد خاصی داشته باشیم، این مهم نیازمند آن است که سفینه‌ها را هم در برابر پرتوها مقاوم‌سازی کنیم.
* حتی اگر بخواهیم بشر یا موجود زنده به فضا بفرستیم باید در همین‌جا -یعنی در کره زمین- اقداماتی را انجام دهیم، پیشگیری‌هایی داشته باشیم، لباس‌های خاص تهیه کنیم تا بتوانیم افراد و تجهیزات همراه آنها را به بالای جو یا به ماه، مریخ و دیگر نقاط بفرستیم. بنابراین اگر بزرگ فکر کنیم، صرفا درگیر یک قرص نان نباشیم، نسبت به مسائل گوناگون کوچک‌انگاری نداشته باشیم، صنعت هسته‌ای راه فضا را به روی کشور باز خواهد کرد.
۳۱۲۲۲۲
