عجیب‌ترین آتشفشان جهان با گدازه‌ای لزج و سیاه رنگ

تینا مزدکی: «اٌلدوینیو لنگای» که در شکاف آفریقای شرقی در شمال تانزانیا واقع شده است، تنها آتشفشان فعال شناخته شده است که گدازه‌های کربنی معروف به گدازه ناتروکربناتیت از آن جاری می‌شود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است زمانی از آتشفشان‌های زهره گدازه‌های ناتروکربناتیت فوران می‌کردند، اما این غول آفریقایی تنها آتشفشان شناخته شده روی زمین است چنین گذازه‌ای از آن فوران می‌کند.

بیشتر آتشفشان‌ها گدازه‌های غنی از مواد معدنی، سیلیکات را بیرون می‌ریزند و نقطه ذوب آن‌ها بیش از 900 درجه سانتی گراد است. گدازه «اٌلدوینیو لنگای» حاوی سیلیس نسبتا کمی است، اما دارای مقدار زیادی مواد معدنی کربناته است که به گدازه اجازه می‌دهد تا تنها در دمای 540 درجه سانتیگراد وارد حالت مایع شود. فقدان سیلیس گدازه را بسیار چسبناک می‌کند. هنگامی که یک فوران رخ می‌دهد، بیشتر شبیه یک دیگ روغن موتور سیاه رنگ است تا چیزی شبیه به گدازه‌های داغ.

با توجه به جنس لزج و ویسکوزیته گدازه آن، دانشمندان زمانی که متوجه شدند آتشفشان می‌تواند فوران کند شگفت زده شدند. این آتشفشان می‌تواند با وجود گدازه‌های مایع فوران کند و شایداین به این دلیل است که مملو از دی اکسید کربن محلول و گازهای دیگر است که آن را مانند نوشابه‌های گازدار جوشان می‌کند. این آتشفشان که در ارتفاع 2962 متری قرار دارد، دو دهانه دارد، اما تنها دهانه شمالی آن فوران می‌کند و آخرین دوره فوران آن در آوریل 2017 آغاز شد و طبق آخرین گزارشات در مارس 2024 همچنان در حال فوران بوده است.

در سال 2009، آتشفشان شناسان نمونه‌های گازی را از این آتشفشان جمع‌آوری کردند تا دلیل گدازه‌های منحصر به فرد مبتنی بر کربن آن را کشف کنند. به طرز عجیبی، آن‌ها متوجه شدند که ترکیب گازها ترکیب همان گازهایی است که در امتداد پشته‌های میانی اقیانوس هستند و این در حالی است که این آتشفشان در داخل خشکی و دور از رشته کوه‌های اعماق دریا قرار دارد.

این امر باعث شد تا محققان به این نتیجه برسند که گدازه غنی از کربن منحصر به فرد، از ذوب مواد معدنی در گوشته بالایی زمین همان لایه سنگی ضخیم درست در زیر پوسته سیاره ایجاد شده است. به گفته دانشمندان شیمی و ترکیب ایزوتوپی گازها نشان می‌دهد که CO2 مستقیماً از گوشته بالایی زیر شکاف آفریقای شرقی منشأ می‌گیرد.

بخشی از آفریقای شرقی که «اٌلدوینیو لنگای» بر روی آن قرار دارد برای حدود 25 میلیون سال از نظر زمین ساختی فعال بوده و یکی از جالب‌ترین نقاط زمین‌شناسی در جهان باقی مانده است.

این بخش در سمت شرقی آفریقا، در واقع یک پارگی غول‌پیکر در صفحه آفریقاست که چند میلی‌متر در سال از هم دور می‌شود که پس از میلیون‌ها میلیون سال، سرانجام قاره آفریقا را به دو نیم تقسیم کرده و اقیانوسی جدید بین شرق آفریقا و باقی مانده صفحه آفریقا ایجاد می‌کند. این مرز صفحه واگرا باعث پیدایش بسیاری از قله‌های بلند در منطقه، از جمله کوه کلیمانجارو، کوه کنیا، و «اٌلدوینیو لنگای» است.

منبع: iflscience

۵۸۳۲۳