در این قاب تاریخی سه چهرۀ برجسته را میتوان تشخیص داد: احمد شاه، آخرین پادشاه قاجار؛ محمد حسن میرزا، برادر احمد شاه و آخرین ولیعهد قاجار و رضا خان، موسس سلسلۀ پهلوی.
این عکس عبرتآموز از یک جهت گواه تغییرپذیری زمانه و امکان زیر و رو شدن اوضاع و احوال است؛ مردی که در این عکس پشت سر خاندان سلطنتی ایستاده همان کسی است که شاه را نهایتا از مقامش عزل میکند و ولیعهد او را به تبعید میفرستد و اموالش را مصادره میکند.
اما از یک جهت دیگر نیز شباهتی بین این سه نفر هست؛ هر سۀ آنها نهایتا در تبعید از دنیا رفتند. احمد شاه در سال ۱۳۰۸ در حومۀ پاریس از دنیا رفت؛ در تبعیدی که آغازش به دست خودش بود اما ادامۀ آن از اختیار او خارج بود.
محمدحسن میرزا نیز در سال ۱۳۲۱ در شهر پاریس درگذشت. او در سال ۱۳۰۴ و بعد از عزل برادرش از مقام سلطنت به تبعید فرستاده شد. او در سال ۱۳۲۰ و بعد از عزل رضاشاه از سلطنت خواستار بازگشت به ایران شده بود اما نهایتا پایش به ایران نرسید و یک سال بعد در تبعید درگذشت.
اما خود رضاخان نیز سرانجام چندان متفاوتی نداشت. او در سال ۱۳۲۰ و بعد از اشغال ایران توسط قوای متفقین از سلطنت عزل و به جزیرۀ موریس و سپس به ژوهانسبورگ تبعید شد. او در سال ۱۳۲۳ در ژوهانسبورگ درگذشت.
این عکس اگر دو شخصیت دیگر یعنی محمدعلیشاه قاجار و محمدرضا پهلوی را نیز در خود داشت، میتوانست قاب کاملی از تبعیدیهای سلطنتی تاریخ معاصر ایران باشد.
۲۷۲۲۰
