غزال زیاری: واکنش بیشتر انسان‌ها نسبت به قلقلک داده شدن، واقعاً عجیب است. وقتی کسی شخص دیگری را قلقلک می‌دهد، معمولاً نتیجه آن، خنده‌ای خودانگیخته و غیرقابل کنترل است.
واکنش افراد در مقابل قلقلک داده شدن، گارگالسیس (gargalesis)نامیده می شود و نکته جالب اینجاست که متخصصان علوم اعصاب هنوز نمی‌دانند که چرا این اتفاق می‌افتد؛ به ویژه اینکه برای بسیاری از افراد، احساس ناشی از قلقلک، لزوماً خوشایند نیست. ما نمی‌دانیم چرا برخی لمس‌ها برای برخی افراد، حس قلقلک ایجاد می‌کنند و برای برخی دیگر نه؛ و اینکه چرا بعضی از بخش‌های بدن بیش از بخش‌های دیگر مستعد بروز گارگالسیس هستند.
شاید این موضوع در ظاهر کم‌اهمیت به نظر برسد، اما برای کُستانتینا کیلتنی، عصب‌شناس مؤسسه کارولینسکا و دانشگاه رادبود و بسیاری از پژوهشگران دیگر این موضوع اصلاً شوخی‌بردار نیست.
کیلتنی در این باره توضیح داد:« مطالعه درباره واکنش‌های متنوع افراد نسبت به قلقلک داده شدن شاید موضوع خنده‌داری به نظر برسد، اما پیامدهای مهمی به همراه دارد. از دیدگاه علوم اعصاب، قلقلک با شاخه‌های متعددی از این علم از جمله علوم اعصاب بالینی، رشدی، حرکتی و عاطفی در ارتباط است. برای من این واقعیت جذاب است که اکثر ما به‌وضوح این حس را می‌شناسیم؛ حسی که تعدادی از بزرگ‌ترین اندیشمندان تاریخ، مثل سقراط، ارسطو و داروین هم درباره آن کنجکاو بوده‌اند و با این حال، هنوز به‌درستی نمی‌دانیم این پدیده چطور عمل می‌کند.»
کیلتنی با مرور وضعیت تحقیقات، پرسش‌های بی‌پاسخ متعددی را تعیین کرد و در ادامه مسیرهایی برای پژوهش‌های آتی ارائه کرد.
قلقلک، بازی محبوب جانداران
قلقلک تجربه‌ای جهانی برای انسان‌هاست و شاید یکی از اولین روش‌هایی باشد که والدین برای بازی با کودکانشان استفاده می‌کنند. با گذر زمان، کودکان واکنش‌های متفاوتی نسبت به قلقلک نشان می‌دهند؛ جیغ می‌زنند، می‌لرزند و فرار می‌کنند ولی باز هم به سراغ همین بازی می‌آیند.
جالب اینجاست که در پستانداران غیرانسانی مثل میمون‌ها هم واکنش‌های مشابهی مشاهده شده و حتی پدیده‌ای شبیه به گارگالسیس در موش‌ها نیز ثبت شده که نشان می‌دهد تا چه حد در مطالعات عصب‌شناسی تکاملی مهم است.
علاوه بر این، واکنش‌های افراد نوروتایپیک (با عملکرد مغزی معمولی) و نورودیورژنتیک (مثل مبتلایان به اوتیسم یا اختلالات اسکیزوتایپی) در مقابل قلقلک متفاوت است. افراد دارای اختلال طیف اوتیسم، لمس‌ها را بیش از افراد نوروتایپیک قلقلکی تجربه می‌کنند و افراد دارای اختلالات اسکیزوتایپی، لمس خود را به‌اندازه لمس دیگران قلقلکی احساس می‌کنند.
در هر حال هنوز مسائل بسیار زیادی هست که درباره قلقلک و مکانیسم گارگالسیس نمی‌دانیم که کیلتنی آن‌ها را در قالب پنج سوال اساسی خلاصه می‌کند:
- چرا لمس در برخی از نقاط بدن، بیشتر از سایر بخش‌ها قلقلک ایجاد می‌کند؟
- آیا واقعاً از قلقلک لذت می‌بریم؟ اگر نه، پس چرا در واکنش به آن می‌خندیم؟
- چرا اکثر مردم نمی‌توانند خود را قلقلک بدهند؟
- چرا برخی افراد خیلی قلقلکی هستند و بعضی‌ها اصلاً واکنشی نشان نمی‌دهند؟
- اصلاً چرا احساس قلقلک داریم؟
کیلتنی یادآوری کرده که بیشتر تحقیقات انجام شده تا به امروز، بیشتر بر تمایز بین گارگالسیس و خنده واقعی ناشی از شادی تمرکز دارند تا بررسی پاسخ‌های مغزی.
در این مطالعات بیشتر از قلقلک دستی صحبت شده که تکرارپذیری آن دشوار است. در عین حال، بزرگ‌ترین مشکل این است که تعریف استانداردی برای “قلقلک” وجود ندارد.
او در این باره توضیح داد:«هنوز مطالعات کمی درباره این موضوع انجام شده و رویکرد ما از پایین به بالاست؛ یعنی با هدف پاسخ‌گویی به پرسش‌هایی که از نظر تجربی آسان‌تر قابل بررسی هستند، از مکانیزم‌های فیزیکی آغاز می‌کنیم و اول به سراغ آن‌هایی می‌رویم که با فعالیت مغز و ویژگی‌های فیزیکی و فیزیولوژیکی قلقلک مرتبطند. ایجاد انسجام علمی، پیش‌نیاز پاسخ‌گویی به پرسش‌های وسیع‌تری مثل توضیحات تکاملی یا انسان‌شناختی قلقلک است.»
طراحی دستگاه ویژه‌ای برای انجام آزمایش
هدف او از این مرور علمی، ارزیابی وضعیت فعلی پژوهش‌ها درباره گارگالسیس و ترسیم مسیر آینده بوده است. کیلتنی در آزمایشگاهش از دستگاه ویژه‌ای استفاده می‌کند: شرکت‌کننده روی صندلی می‌نشیند، پاهای خود را از درون سوراخ‌هایی رد می‌کند و دستی رباتیک به‌صورت یکسان برای همه، شروع به قلقلک دادن می‌کند. این کار کمک می‌کند تا نتایج بین افراد مختلف قابل مقایسه و قابل تکرار باشند.
کیلتنی درباره این آزمایش توضیح داد:« پرسش بلندمدت ما این است: دلیل قلقلکی بودن انسان و سایر گونه‌ها چیست؟ البته پیش از آن، باید زیرساخت علمی محکمی برای پاسخ به این پرسش فراهم کنیم.»
پژوهشگران در نظردارند تا آزمایش‌هایی روی افرادی با ناهنجاری‌های مغزی انجام دهند تا مناطق مغزی دخیل در ناتوانی در قلقلک دادن خود را بهتر بشناسند.
گرچه هنوز راه درازی در پیش است، اما کیلتنی معتقد است که این مسیر، ارزش تلاش را دارد:« ممکن است قلقلکی بودن در گذشته عملکردی داشته که اکنون ندارد؛ اما شاید هم هنوز کارکردی دارد که ما کشف نکرده‌ایم. این یک راز هیجان‌انگیز برای کشف است. فکر می‌کنم این پدیده، بیش از آنچه تصور می‌کنیم، راز در دل خود نهفته دارد!»
منبع: sciencealert
۲۲۷۲۲۷
