به گزارش خبرگزاری یولن و براساس گزارش زومیت، تصور کنید یک باز دمسرخ در حال پرواز در آسمان هستید. زمین را در جستجوی وعدهی غذایی بعدی زیر نظر میگیرید که ناگهان سنجابی را در صدها متر پائینتر میبینید. پوشش بدنش به او کمک میکند با زمین یکی شود، اما استتارش حریف تیزبینی خارقالعاده شما نمیشود.
پرندگان شکاری مانند بازها، عقابها و شاهینها به داشتن بینایی متمرکز و فوقالعاده معروفاند؛ اما ممکن است از خود بپرسید که آیا این پرندگان واقعاً در صدر قرار میگیرند یا حیوانات دیگری با بینایی چشمگیرتر وجود دارند. پس چه حیوانی بهترین بینایی را دارد؟ درواقع، پاسخ سادهای برای این پرسش وجود ندارد، اما بدون شک برخی از حیوانات دید برجستهتری دارند.
استبان فرناندز-خوریچ، استاد علوم زیستی در دانشگاه پردو، معتقد است که هیچ سیستم بینایی کاملی وجود ندارد. او در گفتگو با لایوساینس توضیح داد که از دیدگاه تکاملی، توسعهی سیستمهای بینایی پیشرفته، هزینهی بسیار زیادی دارد؛ زیرا چشمها بخش بزرگی از سیستم عصبی را تشکیل میدهند و این سیستم انرژی زیادی نیاز دارد. به همین دلیل، تکامل بهمنظور حفظ کارایی، حیوانات را به سوی توسعهی سیستمهای بینایی موردنیاز برای محیط و رفتارشان سوق میدهد.
دقیقترین بینایی: پرندگان شکاری
پرندگان شکاری مانند عقابها، بازها و شاهینها به داشتن بینایی فوقالعاده معروفاند و این شهرت کاملاً شایستهی آنهاست. این پرندگان باید بتوانند طعمهی خود را از فواصل بسیار دور، گاهی حتی چندین کیلومتر دورتر، تشخیص دهند. برای انجام این کار، سیستم بینایی آنها به شکلی تکامل یافته که وضوح تصویر بسیار بالایی را فراهم کند.
به گفتهی توماس کرونین، استاد علوم زیستی دانشگاه مریلند در بالتیمور کانتی، بینایی پرندگان شکاری حدود سه تا پنج برابر دقیقتر از بینایی انسان است؛ بنابراین داشتن «چشمان عقاب» شبیه به نگاه کردن از درون یک دوربین دوچشمی خواهد بود. این پرندگان دو ویژگی دارند که به آنها در دید واضحتر کمک میکنند: اول، اندازهی چشم آنها نسبت به اندازهی بدنشان بزرگتر است. دوم، تعداد بیشتری گیرندهی نوری (سلولهای تخصصی در شبکیه که نور را تشخیص میدهند) در چشمهایشان دارند. مجموع این ویژگیها به پرندگان شکاری کمک میکند تا طعمه را از فواصل دور شناسایی کنند.
پرتنوعترین دید رنگی: میگوی آخوندکی
وقتی صحبت از دید رنگی در قلمرو حیوانات میشود، یک برندهی بیچونوچرا وجود دارد: میگوی آخوندکی. این بیمهرگان با ظاهر بیگانهمانند در آبهای کمعمق اقیانوس زندگی میکنند و ممکن است بتوانند رنگهایی را ببینند که ما حتی قادر به تصورشان هم نیستیم.
برای درک اینکه میگوی آخوندکی چگونه جهان را میبیند، باید ابتدا بدانید دید رنگی چگونه کار میکند. انسانها سه نوع سلول گیرندهی نوری دارند که طولموجهای مختلف نور را تشخیص میدهند. این طول موجها تقریباً معادل رنگهای قرمز، آبی و سبز هستند. بسیاری از مهرهداران دارای چهار نوع گیرندهی نوریاند؛ به این معنا که دید رنگی ما در مقایسه با بسیاری از گونههای دیگر، ضعیفتر است.
جاستین مارشال، استاد بازنشستهی دانشگاه کوئینزلند در استرالیا که در ساختار و عملکرد چشم و مغز حیوانات دریایی تخصص دارد، میگوید: «بیشتر حیوانات دید رنگی بهتری نسبت به ما دارند. ما در واقع میمونهایی تقریباً کوررنگ هستیم.»
میگوی آخوندکی دارای بیشترین گیرندهی رنگی است
اما میگوی آخوندکی بهمراتب تعداد بیشتری گیرندهی رنگ دارد. به گفتهی مارشال، این سختپوستان دارای ۱۲ نوع گیرندهی نوری رنگی هستند. برخی از این گیرندهها حتی برای تشخیص نور در محدودهی فرابنفش تنظیم شدهاند که احتمالاً باعث میشود دنیای میگوی آخوندکی کاملاً متفاوت از دنیای ما باشد. آنها همچنین گیرندههای خاصی دارند که میتوانند قطبش نور را تشخیص دهند؛ خاصیتی از نور که از نحوهی پراکندگی آن در جو زمین ناشی میشود.
بااینحال، هنوز بهطور دقیق مشخص نیست که مغز میگوی آخوندکی چگونه تمام این اطلاعات را پردازش میکند. مغز آنها احتمالاً بهجای پردازش جداگانهی هر ورودی از گیرندهها، ترکیبهای رنگی را بهصورت الگو تشخیص میدهد. مارشال توضیح میدهد: «احتمالاً آنها سعی نمیکنند چهار برابر بیشتر از ما رنگ ببینند، بلکه فقط اطلاعات را به شکل متفاوتی رمزگشایی میکنند.»
سریعترین بینایی: حشرات
ممکن است بینایی ما مانند یک جریان پیوسته به نظر برسد، اما چشمها و مغزمان محدودیتی در سرعت پردازش اطلاعات دارند. به گفتهی کرونین، انسانها در حدود ۶۰ فریم در ثانیه میبینند؛ اما دوستان ششپای ما میتوانند در همین بازه زمانی اطلاعات بصری بسیار بیشتری را پردازش کنند.
سیستم بینایی بیشتر حشرات میتواند صدها فریم در ثانیه ثبت کند. این سرعت آنقدر بالاست که چراغهای فلورسنت (که در محدودهی آستانهی تشخیص چشم انسان سوسو میزنند) برای آنها مانند چراغهای چشمکزن نمایان میشوند. کرونین توضیح میدهد: «اگر یک مگس وارد سالن سینما شود، فکر میکند دارد یک اسلایدشو خیلی سریع میبیند.»
به دلیل همین بینایی فوق سریع، به دامانداختن مگس دشوار است؛ آنها واقعاً ما را قبل از اینکه ما خودمان را ببینیم میبینند. این توانایی به این دلیل است که بدنشان بسیار کوچک است و سیگنالهای الکتریکی بین چشم و مغز آنها باید مسیر بسیار کوتاهی را طی کنند و بنابراین سرعت پردازش اطلاعات بصری به شکل چشمگیری افزایش مییابد.
هزینه و فایده
همه سیستمهای بینایی خاص از جهاتی چشمگیر هستند؛ اما همهشان با هزینهها و فایدههایی همراهاند. برای مثال، هم میگوی آخوندکی و هم حشرات دارای چشمهای مرکب هستند که از زیرواحدهای جداگانهای تشکیل شدهاند. تنها تعداد محدودی از این زیرواحدها میتوانند در یک چشم جا بگیرند، بنابراین دید این حیوانات نسبت به ما وضوح بسیار کمتری دارد و میتوان آن را به دیدن یک عکس پیکسلی تشبیه کرد. با در نظر گرفتن این نکات، کرونین میگوید چشم انسان در واقع ترکیبی متعادل است:انسانها گزینهای نسبتاً خوب و متوازن هستند. من شخصاً دوست ندارم میگوی آخوندکی باشم، چون آنوقت مغزم به اندازهی یک نخود میشد. راستش، از چیزی که دارم راضیام.
۲۲۷۲۲۷
