آرمان زارعی: بازار لوازم خانگی در ایران طی ماه‌های اخیر با رکود شدیدی روبه‌رو شده است. در این شرایط برخی از فروشندگان نیز مدعی هستند برای جلوگیری از برگشت چک‌ها، کالاهای خود را پایین‌تر از قیمت واقعی عرضه می‌کنند و این موضوع شرایط بی‌سابقه‌ای در بازار ایجاد کرده است.
طبق گفته فعالان بازار لوازم خانگی، کاهش توان مالی خانوارها، عامل اصلی رکود است؛ همچنن افزایش نرخ ارز، تورم و هزینه‌های بالای زندگی، خرید کالاهای گران‌قیمت را دشوار کرده و باعث افت تقاضا شده است، بنابراین فروش تولیدکنندگان کاهش یافته و بسیاری از فروشگاه‌ها با انبارهای پر از کالاهای فروخته نشده مواجه‌اند. در نتیجه تعمیر لوازم خانگی به جای خرید نو به گزینه‌ای اصلی تبدیل شده است.
از سوی دیگر، محدودیت واردات، فشار دیگری بر بازار وارد کرده است. خروج برندهای خارجی و محدودیت تولید داخلی، تنوع محصولات را کاهش داده و قیمت‌ها را بالا برده است. بسیاری از مناطق با کمبود کالا روبه‌رو هستند و گزینه‌های محدود مصرف‌کنندگان، گرایش به تعمیر وسایل موجود را تشدید کرده است.
در این میان مشکل ناترازی انرژی و قطعی‌های مکرر برق، تولیدکنندگان را محدود کرده و تعطیلی خطوط تولید، تامین مواداولیه و کمبود نقدینگی، عرضه کالا را کاهش داده است. این مسایل خانوارها را به تعمیر وسایل قدیمی سوق داده و بازار تعمیرات رونق گرفته است.
در واقع گرایش مردم به تعمیرات، یک تغییر رفتار اقتصادی مهم است. خانواده‌ها برای مدیریت هزینه‌ها به دنبال راهکارهای کم‌هزینه هستند و تعمیر لوازم خانگی یکی از این راهکارهاست. این روند نیاز به خدمات تعمیر معتبر و قطعات یدکی استاندارد را افزایش داده و فشار بر کسب‌وکارهای تعمیرات را بیشتر کرده است.
چالش هزینه بالای تعمیر برای مصرف‌کنندگان
با این حال، هزینه‌های بالای تعمیر یکی از چالش‌های اصلی است. در برخی موارد، هزینه تعمیر تقریبا برابر با خرید یک دستگاه نو است. این موضوع باعث شده برخی خانوارها از تعمیر منصرف شوند یا تصمیم‌گیری آن‌ها دشوار شود. کارشناسان اقتصادی بر لزوم نظارت دقیق بر بازار قطعات یدکی و خدمات تعمیر تاکید دارند تا این بخش متناسب با نیاز مردم عمل کند.
شاخص مدیران خرید (شامخ) در گروه ماشین‌سازی و لوازم خانگی در خرداد ۱۴۰۴، ۳۴.۵ ثبت شده که نشان‌دهنده رکود شدید در این بخش است. شاخص تولید محصولات ۲۸.۴ و میزان سفارشات جدید ۲۸ گزارش شده که وضعیت دشوار تولیدکنندگان و کاهش فعالیت‌های اقتصادی را مشخص می‌کند.
مصرف‌کنندگان برای تعمیرات به دنبال خدمات معتبر و با کیفیت هستند، اما حجم بالای کار تعمیرکاران، زمان انتظار برای دریافت خدمات را افزایش داده است. کمبود برخی قطعات یدکی و وابستگی به مواداولیه داخلی، تامین قطعات را با چالش مواجه کرده و کیفیت خدمات در برخی موارد کاهش یافته است.
عدم تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار قطعات یدکی، چالش دیگری است. افزایش تقاضا در حالی که عرضه محدود است، هزینه‌ها را بالا برده و فشار مالی خانوارها را بیشتر کرده است. برخی تعمیرکاران گزارش می‌دهند که تامین قطعات برای وسایل پرمصرف مانند یخچال، لباسشویی و ماشین ظرفشویی، در برخی مناطق زمان‌بر شده است و همین موضوع کیفیت خدمات را تحت‌تاثیر قرار داده است.
تجربه خانوارها نشان می‌دهد که برخی تعمیرات، اگرچه هزینه‌بر است، در مجموع صرفه‌جویی قابل توجهی نسبت به خرید نو دارند، اما در برخی موارد هزینه تعمیر تقریبا با قیمت خرید یک دستگاه نو برابری می‌کند. این اختلاف باعث شده تصمیم‌گیری برای تعمیر یا خرید، پیچیده و همراه با ریسک مالی شود. کارشناسان بر ضرورت اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره هزینه تقریبی تعمیر و کیفیت قطعات یدکی تأکید دارند.
گرایش به تعمیر نه تنها بر رفتار مصرف‌کننده تاثیر گذاشته، بلکه تاثیر قابل توجهی بر بازار و اشتغال تعمیرکاران داشته است. تعداد مراکز تعمیر و فروشگاه‌های قطعات یدکی افزایش یافته و بسیاری از تعمیرکاران برای تامین تقاضای بالای خانوارها، شیفت‌های کاری خود را طولانی‌تر کرده‌اند. این موضوع به شکل غیرمستقیم اشتغال در بخش تعمیرات را افزایش داده و خانواده‌ها را قادر ساخته در شرایط دشوار اقتصادی، از وسایل موجود استفاده بیشتری ببرند.
رفتار خانوارها در این شرایط، نمایانگر تغییر الگوی خرید و مدیریت هزینه‌هاست. گرایش به تعمیر به جای خرید نو، راهکاری برای کاهش فشار مالی خانوارها محسوب می‌شود و می‌تواند اثر بلندمدتی بر سیاست‌گذاری تولیدکنندگان داشته باشد. سیاست‌گذاران ملزم به تدوین برنامه‌هایی برای حمایت از تولید داخلی و نظارت بر بازار تعمیرات هستند تا روند گرایش به تعمیر به ضرر صنعت و تولید تبدیل نشود.
تجربه برخی خانواده‌ها نشان می‌دهد که گاهی صرفا برای تعویض یک قطعه کوچک، چند روز انتظار و هزینه‌های قابل توجه صرف می‌شود؛ این موضوع حکایت از نیاز به بهبود مدیریت تأمین قطعات و آموزش تعمیرکاران دارد.
فروش اقساطی شدت گرفت
در کنار افزایش تعمیرات، فروش اقساطی لوازم خانگی نیز روند صعودی داشته است. کاهش توان مالی خانوارها و بالا بودن قیمت کالاهای نو باعث شده بسیاری از مصرف‌کنندگان به جای پرداخت نقدی، خرید اقساطی را انتخاب کنند. این موضوع برای فروشندگان راهکاری برای حفظ نقدینگی و کاهش حجم کالاهای انبار شده محسوب می‌شود، اما در عین حال، فشار مالی خانوارها را نیز طولانی‌تر کرده و تصمیم‌گیری درباره خرید یا تعمیر را پیچیده‌تر می‌کند.
کارشناسان اقتصادی پیشنهاد می‌کنند، توسعه مراکز تعمیر حرفه‌ای و ایجاد شبکه توزیع قطعات استاندارد، فشار مالی و زمانی مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد.
کارشناسان توصیه می‌کنند دولت و تولیدکنندگان با همکاری یکدیگر اقداماتی برای بهبود عرضه و کاهش هزینه‌های تعمیر انجام دهند. آگاهی‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره مراکز تعمیر معتبر و استفاده از قطعات استاندارد، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و بازار را بهبود بخشد.
افزایش بهره‌وری تولیدکنندگان داخلی و حمایت از خطوط تولید قطعات یدکی، فشار مالی خانوارها را کاهش داده و کیفیت خدمات تعمیرات را ارتقا می‌دهد. برنامه‌های آموزشی برای تعمیرکاران، ارتقای استاندارد خدمات و افزایش مهارت فنی آن‌ها، اثرگذاری بیشتری بر بازار خواهد داشت.
تحلیلگران هشدار می‌دهند که بدون اتخاذ سیاست‌های حمایتی و مدیریتی، رکود بازار لوازم خانگی و فشار اقتصادی بر خانوارها ادامه خواهد یافت. گرایش به تعمیر، نمونه‌ای از انعطاف و مدیریت اقتصادی خانوارها در شرایط دشوار است، اما نیازمند سیاست‌های دقیق برای جلوگیری از مشکلات بلندمدت بازار است.
بازار لوازم خانگی، در صورت حمایت منطقی از تولید داخلی و کاهش هزینه‌های تعمیر، می‌تواند مسیر رشد را دوباره پیدا کند. ایجاد شبکه توزیع مناسب و هماهنگ کردن عرضه و تقاضا، کلید خروج از رکود فعلی است.
تقویت بخش تعمیرات و حمایت از تولید قطعات یدکی داخلی، نه تنها فشار مالی مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد، بلکه امنیت اقتصادی و اشتغال مرتبط با تعمیرات را حفظ می‌کند. آموزش و توانمندسازی تعمیرکاران، ایجاد شبکه‌های خدمات استاندارد و نظارت بر کیفیت قطعات یدکی، اقداماتی هستند که می‌توانند بازار را در مسیر پایدار هدایت کنند.
به علاوه، کارشناسان بر اهمیت استفاده از قطعات یدکی با کیفیت و استاندارد تاکید دارند و معتقدند مراکز تعمیر باید تضمین خدمات ارائه دهند تا اعتماد مصرف‌کنندگان حفظ شود. اطلاع‌رسانی گسترده به خانوارها درباره مراکز معتبر و خدمات قابل اعتماد، می‌تواند فشار مالی را کاهش داده و رضایت مشتریان را افزایش دهد.
افزایش تقاضا برای تعمیرات و خدمات پس از فروش، فرصت مناسبی برای کارآفرینی و ایجاد اشتغال در بخش تعمیرات فراهم کرده است. بسیاری از تعمیرکاران جوان با استفاده از آموزش‌های فنی و شبکه‌های خدماتی، توانسته‌اند کسب‌وکار خود را گسترش دهند و نقش مهمی در تأمین نیاز خانوارها ایفا کنند.
در نهایت، روند فعلی بازار لوازم خانگی و واکنش خانوارها به شرایط اقتصادی، نیاز به سیاست‌گذاری هماهنگ دولت، تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی را نشان می‌دهد. گرایش به تعمیر، راهکاری برای کاهش فشار مالی خانواده‌هاست، اما بدون برنامه‌ریزی دقیق، می‌تواند مشکلات بلندمدتی برای تولیدکنندگان و بازار ایجاد کند.
۲۲۳۲۲۴
