مهسا مژدهی: آیا ایران دوباره به سوریه باز می‌گردد؟ آیا روابط تهران و دمشق گرم خواهد شد؟ مروری بر گفته‌های مقامات ایرانی و سوری نشان می‌دهد روابط دو کشور این روزها پیچیده‌تر از آن است که بتوانیم پیش بینی برای آینده طولانی‌مدت داشته باشیم. پاسخ به این سؤال مستلزم آن است که بدانیم دولت انتقالی در سوریه چه برنامه‌ای در این کشور دارد و آیا می‌تواند در طولانی مدت قدرت را در دست داشته باشد یا نه. همچنین مهم است تا ارزیابی کنیم که دو کشور مبنای روابط آینده خود را بر اختلافات ایدئولوژیک و قدیمی قرار می‌دهند یا منافع ملی را انتخاب می‌کنند؟
رویکرد ایران به دولت انتقالی در سوریه چیست؟
ایران به دولت جدید در سوریه چندان روی خوشی نشان نداد. سفارت کشورمان فعلا در دمشق تعطیل است. اما زمزمه‌هایی در مورد احتمال بازگشایی آن وجود دارد.
در یکی از اولین واکنش‌ها، عباس عراقچی در مصاحبه‌ای با روزنامه النهار لبنان، تأکید کرد که تحولات سوریه را غیر مترقبه نمی‌داند و به حمایت ایران از دولت سوریه اشاره کرد. او گفت که حمایت ایران از سوریه به درخواست دولت این کشور بوده و هدف آن جلوگیری از سیطره تروریسم و افراطی‌گری است. عراقچی همچنین به تماس‌های مستقیم ایران با معارضان سوری اشاره و بر اهمیت حفظ حاکمیت ملی سوریه تأکید کرد. این البته تنها واکنش وزیرخارجه کشورمان نبود. او همچنین تأکید کرد که برای قضاوت درباره آینده سوریه هنوز زود است و عوامل مؤثر زیادی وجود دارد که می‌تواند بر آینده این کشور تأثیر بگذارد. او گفت تحولات در آینده زیاد خواهد بود و نیاز به صبر و دقت بیشتری در ارزیابی وضعیت دارد.
عراقچی تصریح کرده که ایران همواره در کنار مردم و دولت سوریه بوده، هست و خواهد بود. او بر اهمیت همکاری‌های نزدیک با دمشق تأکید کرد و اعلام کرد که ایران به حمایت از سوریه ادامه خواهد داد.
اظهارنظرهای مقامات سوری در مورد ایران
جولانی در یکی از مصاحبه‌های خود تأکید کرده است که دولت جدید سوریه نمی‌تواند روابطش را با کشورهای بزرگ، از جمله جمهوری اسلامی ایران، قطع کند. او پیش از آنکه قدرت را در سوریه در اختیار بگیرد ایران را دشمن گروه خود توصیف می‌کرد و لحن تندی در قبال تهران داشت. او در همین مصاحبه به این نکته اشاره کرد که ایران به عنوان یک کشور بزرگ و تأثیرگذار در منطقه، نقشی کلیدی در تحولات سوریه دارد. اما حرف‌های جولانی با طعنه و کنایه هم همراه بود.
او گفت باید روابط دمشق و تهران مبتنی بر اصول دیپلماتیک، احترام متقابل به حاکمیت دو کشور و عدم مداخله در امور داخلی باشد. الجولانی که با نام احمد الشرع فعالیت می‌کند به شبکه العربیه گفت معتقدم که نقش ایران در منطقه باید مثبت و قابل درک باشد. الجولانی مدعی شد: مرحله فعلی مستلزم تجدیدنظر ایران در سیاست‌های خود است.
وزیر خارجه جدید افراد حاکم بر دمشق، در اظهاراتی خصمانه روز پنجم دی‌ماه یکی از شدیدترین لحن‌ها را در قبال ایران به کار برد و به ایران درباره «گسترش هرج‌ومرج» در سوریه هشدار داد.
اسعد الشیبانی وزیر امور خارجه منصوب‌شده توسط ابومحمد الجولانی، در صفحه خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: ایران باید به خواست مردم و همچنین حاکمیت و یکپارچگی سوریه احترام بگذارد. مسئول هماهنگی میان الجولانی و سرکردگان داعش و القاعده در ادامه اظهارات خصمانه خود علیه ایران مدعی شد: ما به آن‌ها درباره گسترش هرج‌ومرج در سوریه هشدار می‌دهیم و آن‌ها را درباره عواقب بیانیه‌های اخیر مسئول می‌دانیم.
روابط ایران و سوریه چطور پیش می‌رود؟
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در مورد آینده روابط ایران و سوریه به یولن گفت: باید توجه کنیم که سوریه جدیدی ایجاد شده یا ایجاد خواهد شد. اما اینکه چگونه باشد هنوز مشخص نیست. ما نمی‌دانیم که در آینده با چه سوریه‌ای رو به رو خواهیم بود. اما مسلم است که با سوریه گذشته متفاوت خواهد بود. اینکه انتظار داشته باشیم یک حکومت اقلیت علوی سرکار بیاید، ممکن نیست. در داخل سوریه شرایط چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد. شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی هم چنین چیزی را نمی‌پذیرد. بنابراین سیاست‌ها باید متناسب با شرایط جدید تنظیم شود.
او تاکید کرد: باید بپذیریم که یک سوریه جدید به وجود آمده که قدرت در دست اهل سنت خواهد بود و به کشورهای عربی نزدیک می‌شود. به نظر می‌رسد که روابط این کشور با ترکیه کلیدی و استراتژیک باشد. سوریه آخرین حکومت شبه کمونیستی بود که از زمان جنگ سرد در خاورمیانه باقی مانده بود و دوباره به وضعیت قبل برنمی‌گردد. همانطور که حکومت‌های مشابه در عراق و لیبی و الجزایر و … برقرار بودند. سوریه در بهترین حالت می‌تواند تبدیل به کشوری شود که هم با شرق و هم با غرب ارتباط خوبی دارد. به نظر نمی‌رسد که حتی روسیه هم دیگر دست بالا را در سوریه داشته باشد. ممکن است روابط خوبی هم با سوریه داشته باشد اما روسیه در سوریه نفوذی نخواهد داشت. سیاست خاورمیانه‌ای ایران باید یک بازنگری جدی بر اساس منافع ملی و امنیت ملی شود. نباید نسبت به بازگشت روابط عجله داشته باشیم و باید صبر کرد تا تمایل سوری‌ها را دید و متناسب با آن اقدام به تجدید احتمالی روابط با سوریه کرد.
۳۱۱۳۱۲
