همین دیروز| گروه تاریخ یولن ـ امین رحیمی: «محمدعلی فروغی» ادیب، روشنفکر، فیلسوف، مورخ، روزنامه‌نگار، دیپلمات، مترجم، مصحح و روزنامه‌نگار بود و در ایران دوره قاجار و پهلوی نماینده مجلس و رئیس مجلس و سفیر و وزیر و نخست‌وزیر بود؛ ۳ دوره نخست‌وزیر شد و ۲ دوره نماینده مجلس و ۳ بار وزیر مالیه و ۱ بار وزیر عدلیه و ۳ بار وزیر خارجه و ۳ بار وزیر جنگ. چند بار هم کفیل وزارتخانه‌های مختلف شد و خلاصه اینکه ابوالمشاغل بود و بیکار نمی‌ماند. در مشروطه هم فعال بود و با تلاش های او بود که حکومت قاجار منقرض شد و او بود که در مقام اولین نخست‌وزیر دوره پهلوی، مراسم تاجگذاری رضاخان را برگزار کرد و البته متن استعفای رضاخان را هم او نوشت و پسرش را هم او به سلطنت رساند؛ از این جور کارها می‌کرد در زمانه خودش در ایران. این‌طوری بود که «ملک‌الشعراء بهار» خطاب به پهلوی دوم درباره «خبث فروغی» هشدار داده بود و سروده بود:
خطبه شهی و عزل تو را خواهد خواند
زآن‌گونه که خواند از برای پدرت
چهره آشنا؛ چهره مرموز!
فروغی علاوه بر سیاست در عرصه ادب و فرهنگ نیز چهره مشهوری است و در حوزه تاریخ و اقتصاد و حقوق کتاب‌هایی نوشت یا ترجمه کرد و کارهایی کرد نظیر تصحیح دیوان حافظ و کلیات سعدی و رباعیات خیام. البته وی با اینکه در سیاست و ادبیات چهره‌ای آشنا دارد، چهره مرموزی هم هست در تاریخ؛ از اعضای اصلی و رده بالای «لُژ بیداری» بوده است که شعبه‌ای از تشکیلات فراماسونری در ایران بود و همین موضوع تا اندازه‌ای سرسپردگی او به غرب و به‌ویژه انگلیس را توضیح می‌دهد. در واقع فروغی در تغییر سلطنت و انتقال قدرت در ایران نقش واسطه و تسهیل‌گر را داشت و انگار در مواقع حساس ظاهر می‌شد و نمایش‌نامه‌ای را که دیگران نوشته‌اند، اجرا می‌کرد.
فروغی در کنار رضاخان
دست انگلیس در ایران
فروغی مخالفان و موافقان بسیار دارد؛ بسیاری او را اغلب به‌دلیل فعالیت‌هایش در حوزه ادبیات ستوده‌اند و بسیاری از او به‌ویژه به‌دلیل همراهی قاطع با حکومت پهلوی و برخی اقداماتش در دوره نخست‌وزیری و البته همکاری و دوستی با خارجی‌ها انتقاد کرده‌اند. در این میان پهلوی‌دوستی و غرب‌گرایی‌اش از وجهه ملی او به‌شدت کاسته است.
«حسین مکی» فعال سیاسی و مورخ معاصر در کتاب «تاریخ بیست ساله ایران» می‌نویسد: «فروغی از بدو پیداش رضاخان یا از جهت هوش فطری و یا از لحاظ آگاهی از سیاست انگلستان در مورد تمرکز حکومت و قدرت و ایجاد دیکتاتوری همواره او را تقویت می‌کرد و در بسیاری بازی‌های سیاسی مبتکر و در حقیقت یکی از تعزیه‌گردان‌های اصلی بود».
«خان‌ملک ساسانی» مورخ و ادیب هم‌دوره فروغی نیز از وی خاطره‌ای ثبت کرده است که وضعیت این زیرک‌الدوله تاریخ ایران را روشن می‌کند: «خوب به‌خاطر دارم یک روز درس تاریخ داشتیم و گفت‌و‌گو از مستعمره‌های انگلیس بود، که آیا خود اهالی قادر به اداره‌کردن ممالک خود هستند یا نه؟ میرزا محمدعلی ذکاءالملک گفت: آقایان شما هیچ‌وقت سرداری [لباس مرسوم در دوره قاجار] برای دوختن به خیاط داده‌اید؟ همه گفتند: آری. گفت خیاط برای سرداری شما آستین گذارده؟ همه گفتند: البته. گفت: وقتی سرداری را از مغازه خیاطی به خانه آوردید آستین‌هایش تکان می‌خورد؟ همه گفتند: نه! گفت پس چه چیزی لازم بود که آستین‌ها را به حرکت درآورد؟ شاگردها گفتند: لازم بود دستی توی آستین باشد تا تکان بخورد. جناب فروغی فرمودند: مقصود من هم همین بود که بدانید ایران شما مثل آستین بی‌حرکت است که تا دست دولت انگلیس در آن نباشد، ممکن نیست تکان بخورد».
البته شاید منظورش از دست دولت انگلیس خودش بوده!
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۵ آبان مصادف با ۲۷ اکتبر میلادی و ۲۰ ربیع‌الاول هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ درگذشت «ابوطیب طبری» فقیه و ادیب مسلمان در سال ۴۵۰ قمری
ـ وفات «محمد بن ابیوردی» شاعر و ادیب مشهور در سال ۵۰۷ قمری
ـ زادروز «نیکولو پاگانینی» موسیقی‌دان مشهور ایتالیایی در سال ۱۷۸۲ میلادی
ـ درگذشت «اکبر کبیر» پادشاه نامدار گورکانیان هند در سال ۱۶۰۵ میلادی
ـ رحلت فقیه و دانشمند بزرگوار آیت‌الله «سید احمد زنجانی» در سال ۱۳۵۲ شمسی
انتهای پیام/
