الهه جعفرزاده: جنگ اخیر بین ایران و اسرائیل، چالشی غیرمنتظره برای زیرساخت‌های حیاتی کشور بود که در مدت دو هفته، فشارهای زیادی را به بخش‌های مختلف تحمیل کرد. با این حال، خوشبختانه در حوزه تأمین دارو، کشور با کمبود جدی مواجه نشد. دکتر محمد طاهری، کارشناس دارو، در گفت‌وگو با یولن از نقش کلیدی همدلی مردم، تلاش بخش خصوصی و همکاری جامعه داروسازی در مدیریت این بحران سخن می‌گوید. او همچنین بر لزوم آمادگی بیشتر برای شرایط احتمالی آینده تأکید می‌کند.
همدلی، کلید مدیریت بحران دارو
طاهری با اشاره به ماهیت جنگ اخیر، که به‌صورت ناگهانی و بدون آمادگی به کشور تحمیل شد، می‌گوید: «علی‌رغم آسیب‌های واردشده به زیرساخت‌های حیاتی و نیروهای نظامی، خوشبختانه در زمینه دارو و مایحتاج ضروری مشکل حادی ایجاد نشد.»
او یکی از دلایل این موفقیت را کوتاه‌مدت بودن بحران عنوان می‌کند و معتقد است اگر جنگ طولانی‌تر می‌شد، ممکن بود شرایط تغییر کند: «با این حال، نقش کلیدی در این مدیریت موفق، به همدلی و همکاری میان مردم، بخش خصوصی و جامعه داروسازی برمی‌گردد. از کارخانه‌های داروسازی گرفته تا داروخانه‌ها به‌عنوان خط مقدم توزیع دارو، همه دست‌به‌دست هم دادند تا زنجیره تأمین دارو حفظ شود. داروخانه‌ها با مدیریت عرضه داروهای کمیاب، نقش مؤثری در این زمینه داشتند؛ مثلاً اگر دارویی کم بود سعی می‌کردند مقدار عرضه آن را محدود کنند تا بتوانند دارو را به تعداد بیشتری از بیماران برسانند.»
طاهری تأکید می‌کند: «این همدلی از هر دو طرف بود؛ هم از سوی مردم و هم از طرف جامعه داروسازی کشور، شامل وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو تا کارخانه‌های داروسازی، شرکت‌های توزیع دارو و داروخانه‌ها. این همبستگی اجتماعی، سرمایه‌ای بود که در این بحران تقویت شد و به کنترل شرایط کمک کرد.»
«کمبودهای موردی»؛ چالش همیشگی
به گفته طاهری، هرچند کمبود دارویی جدی در این دوره گزارش نشد، اما برخی کمبودهای موردی در داروهای خاص یا شیمی‌درمانی وجود داشت که ریشه در مسائل پیش از بحران، مانند مشکلات تأمین مواد اولیه یا اختلافات قیمتی بین کارخانه‌ها و سازمان‌های مسئول، داشت.
او در این‌باره توضیح می‌دهد: «این کمبودها در مقایسه با فهرست دارویی کشور ناچیز و قابل چشم‌پوشی بودند و در شرایط غیربحرانی نیز گاهی رخ می‌دهند. برای مثال، ممکن است در هر گروه دارویی، یک یا دو مورد کمبود به دلیل تأخیر در تولید یا آزادسازی مواد اولیه از گمرک مشاهده شود. گاهی هم علت کمیابی داروها، اختلاف قیمتی است که کارخانه با سازمان پیدا می‌کند و منتظر قیمت‌گذاری جدید است.
با این حال، همکاری وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و شرکت‌های توزیع دارو، مانع از تبدیل این کمبودها به یک بحران جدی شد. این تلاش جمعی نشان داد که حتی در شرایط سخت، نظام دارویی کشور قادر به مدیریت چالش‌هاست.»
لزوم آمادگی برای بحران‌های طولانی
طاهری هشدار می‌دهد که این بحران، زنگ خطری برای نظام سلامت کشور بود و می‌گوید: «ما وارد بحرانی شدیم که آمادگی قبلی برای آن نداشتیم، اما همدلی مردم و تلاش بخش خصوصی و دولتی مانع بروز مشکلات جدی شد. با این حال، در صورت طولانی شدن بحران‌ها یا کاهش این همدلی، ممکن است کشور با چالش‌های جدی‌تری در تأمین دارو مواجه شود.»
او بر لزوم برنامه‌ریزی عملیاتی و آمادگی برای بحران‌های احتمالی آینده تأکید دارد و معتقد است: «این جنگ، درس مهمی به وزارت بهداشت و جامعه داروسازی داد تا برنامه‌هایشان را از روی کاغذ به اقدامات عملی تبدیل کنند. این تجربه، هشداری بود که نشان داد بحران‌ها می‌توانند ناگهانی و نزدیک باشند و نظام سلامت باید برای سناریوهای طولانی‌مدت آماده‌تر شود.»
۴۷۲۳۲
