به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه یولن، اثرپذیری انسان‌ها از فضای مجازی و چگونگی مواجهه ما با جذابیت‌های آن دغدغه چند سال اخیر تمام کشورهای دنیاست. اینکه آیا ما تاب مقاومت در برابر فضای مجازی را داریم یا خیر و یا آنکه برای استفاده صحیح از فضای مجازی از چه راهبردی باید استفاده کرد، ما را بر آن داشت که با بشیر معتمدی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گپی بزنیم که در ادامه بخش‌هایی از آن را خواهید خواند.
معتمدی در ابتدا گفت: اساتید ما عبارت جالبی را برای فضای مجازی به کار می‌بردند؛ مبنی بر اینکه فضای مجازی جهان‌های موازی بشر است و همه امکانات بشری در آن جهان هم به انحای مختلفی وجود دارد. تعبیر دیگری که در مورد فضای مجازی وجود دارد، این است که فضای مجازی «آینه بشر» است؛ بدان معنا که هر اتفاقی که در فضای واقعی برای بشر رخ می‌دهد در آن محیط مجازی نیز انعکاس پیدا می‌کند. اخیرا دانشمندان در پی آن هستند که حس‌های لامسه و بویایی را نیز از طریق فضای مجازی منتقل کنند. نفس مطرح شدن این موضوع حاکی از قدرت ظرفیتی این فضاست.
وی افزود: همانطور که گفته شد نسبت بشر امروز با فضای مجازی نسبت آینه‌گونه‌ای است که هرچه در عالم واقع اتفاق می‌افتد، در عالم مجاز نیز انعکاس دارد. اگر بشر حامل کنش و واکنش‌های منفی است، در فضای مجازی شاهد ظهورات آن هستیم. در مقابل اگر بشر درپی انجام کارهای مثبتی است باز هم توان انعکاس در فضای مجازی برای آن وجود دارد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: در مورد اینکه آیا بشر تاب مقاومت در برابر اثرپذیری از فضای مجازی را در ساحت اندیشه و نظر دارد یاخیر؛ در جواب ساده‌ای می‌توان گفت: بلی اما به شرطها و شروطها. باید پیش از هرچیز قبول کرد که خلقت انسان به شکلی است که آزاد و مختار است و هیچ قدرتی توان سلب این اراده و آزادی را ندارد. لیبرالیسم و تفکر مقابل آن کمونیسم اصل و اصالت را نه اختیار انسان بلکه اقتصاد قرار داده بودند. با تفاسیر و نگرش‌های مختلف که در ادامه معلوم شد همین انکار و طرد آزادی و اراده، غلط و مردود است. با این مقدمه اگر به فضای مجازی رجوع کنیم، بشر توان مقاومت در برابر یک عامل بیرونی به نام فضای مجازی و اینترنت را داراست، اما نمی‌توان اثرپذیری بشر را از این فضا انکار کرد. این اثرپذیری گاهی آسیب‌زننده و گاهی یاری‌کننده است؛ حال باید دید این نوع مواجهه در اثرپذیری و حدود آن تا چه حد است. آیا ما فضای مجازی را تسخیر می‌کنیم یا فضای مجازی ما را مسحور خود می‌کند؟ پاسخ به این سؤال به دلایل و عوامل گوناگونی برمی‌گردد.
بشیر معتمدی
معتمدی گفت: برای انسان مراتب وجودی گوناگونی تعریف کرده‌اند که در تعریف من حس، خیال و عقل سه مرحله مراتب وجودی انسان است. در بحث مواجهه با فضای مجازی طبیعتا اگر مرتبه عقل رشد و نمو کافی را نداشته باشد، آدمی راحت‌تر و بیشتر از این عالم متأثر می‌شود. عقل یا همان چیزی که امروزه از آن به عنوان «سواد رسانه‌ای» تعبیر می‌شود، اگر رشد یابد، تأثیر پذیری کمتر می‌شود و سطح و درجه مقاومت بالا می‌رود. تأثیرگذاری فضای مجازی تا حدی است که گاهی محتوای فضای مجازی، عین حقیقت و امر به واقع تلقی می‌شود و ما با توجه به آن فضای حقیقی و واقعیمان را تنظیم می‌کنیم. فضای مجازی همانند بادکنکی است که آنقدر آن را باد کرده‌اند که ما را هم دارد در خود هضم می‌کند. برای رهایی از چنین تسخیری از سوی فضای مجازی باید: ۱ـ به عنصر اختیار انسان توجه کرد ۲ـ فکر و اندیشه را اصل قرار دهیم.
پژوهشگر حوزه رسانه افزود: آزادی فضای مجازی از این جهت که اشخاص نظرات و افکار خویش را بیان کنند، عامل بد و مذمومی نیست. اینکه افراد با آرای مختلف آشنا شوند و عقاید گوناگون را بررسی و ارزیابی کنند، موضوع مطلوبی است؛ کما اینکه قرآن کریم هم می‌فرماید :«فَبَشِّرْ عِبَادِ، الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» گواهی بر تأکید قرآن و دین مبین اسلام بر آزادی است. پس فی نفسه بیان عقاید و آرا آسیب نیست، بلکه آسیب آنجایی است که به اسم بیان حقایق و عقاید، دروغ و تهمت، چاشنی کار قرار بگیرد. برای مقابله با این خطر باید عنصر صداقت و شفافیت را در کار قرار داد و با الگوی آن پیش رفت. پذیرش تشیع از سوی ایرانیان به دلیل همین صداقت و راستی بود که مردم ایران آن را دریافت کرده بودند. وقتی شفافیت باشد، اشخاص خود به آسیب‌های فضای مجازی پی خواهند برد.
وی افزود: ما برای مقابله با استعماری که حتی در فضای خرد مجازی هم خواهان استیلای حاکمیت خویش است، باید از ابزار خودش، علیه خودش استفاده کنیم. اگر چنین فضایی به وجود بیاید که بتوانیم به وجه احسن دیالوگ و گفت‌وگویی را در فضای مجازی خلق کنیم در اعتلای آن عقلانیت فضای مجازی گام برداشتیم.
انتهای پیام/
