اقتصاد و صنعت کشور که زیر فشارهای سنگین تحریم و مشکلات تقلا می‌کرد به آتش جنگ نیز آراسته شد؛ اما مابین تمام صنایعی که تحت تأثیر قرار گرفتند صنعت پهپادهای تجاری و شاغلین این حوزه چنان آسیب دیدند که می‌توان این صنعت را در شمار قربانیان اصلی جنگ آورد و در سوگ این صنعت جوان و پیشرو در کشور تامل کرد. راهکاری هم با عنوان لایحه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی در مجلس بدون مشارکت نمایندگان بخش خصوصی تصویب شد که کمترین مجازات در نظر گرفته شده برای عدم رعایت قوانین پیچیده و بعضا غیرقابل اجرای آن حداقل ۵ سال حبس است و به‌راحتی می‌توان برای متهمین حکم سنگین صادر کرد. هرچند طبیعی است که رعایت احتیاط در شرایط جنگی در اولویت قرار می‌گیرد اما هنر آن است که در چنین شرایطی بتوان با قانون‌گذاری درست و هوشمندانه، ضمن تأمین امنیت کشور از اجحاف به پیشروان فناوری و توسعه‌دهندگان صنعت کشور اجتناب کرد.
نخبگان زیر آتش خودی
استفاده دشمن صهیونیستی از پهپادهای نظامی و ریزپرنده‌ها موجب شد که حساسیت پهپاد چنان بالا رود که به حکم ضرورت جنگ هر جا نامی از پهپاد بود مورد توجه جدی قرار گیرد و تقریباً هر که در این کسب‌وکار بود به‌نوعی تجربه تلخی از برخوردهای انتظامی و حتی بازداشت را داشته باشد. نام پهپاد معادل شد با خرابکاری و همه نیروهای نظامی و انتظامی و مردمی به دنبال هرکه صاحب پهپاد بود یا دستی در این صنعت داشت، افتادند. پهپاد از هر نوع آن هدف شد و اساساً فراموش شد که هدف اصلی دستگیری خرابکاران وابسته به رژیم صهیونیستی بود. برخوردهای شدید که با بسیاری از صاحبان کسب‌وکار و نخبگان این حوزه صورت گرفت و در بهترین حالت با یک عذرخواهی ساده از کنار آن گذر شد. صدها نفر بی‌گناه مورد آزار و اذیت قرار گرفتند. گاهی بارها یا از سوی مراکز مختلف امنیتی یک فرد طی چند روز بازداشت یا مورد سوال قرار می‌گرفت. در برخی موارد اتهامات بسیار سنگین از همکاری با دول متخاصم گرفته تا محارب به بسیاری از فعالین این صنعت بدلیل شرایط خاص دوران جنگ زده شد که البته در اغلب موارد وارد نبود و رفع اتهام شد اما باعث آزار و اذیت نخبگان و خانواده‌های آن‌ها شد و احساس ناامنی را در این حوزه نهادینه کرد. نخبگان دیروز که در صداوسیما مورد تشویق قرار می‌گرفتند و همگان نقش آن‌ها را در توسعه کشاورزی و سایر بخش‌ها می‌ستودند، ناگهان متهمان اصلی ناقض امنیت کشور نامیده شدند. همچنین پهپادهای تجاری ازجمله پهپادهای کشاورزی که تا دیروز همه‌جا به عنوان جلوه‌های پیشرفت و توسعه نظام اسلامی برشمرده می‌شدند به ناگاه ارابه‌های آتشینی نامیده شدند که هرکه نشانی از آن‌ها بیابد گویی شاخ دشمن شکسته است و مسابقه‌ای میان نهادهای امنیتی و حتی مردم برای گزارش کردن و بازداشت فعالین حوزه پهپاد شکل گرفت. درحالی‌که پهپادهای خرابکاران صهیونیست ویژگی‌های کاملاً متمایزی داشت که به‌راحتی قابل تمیز از پهپادهای تجاری است و همچنین شمار آن‌ها در برابر انبوه پهپادهای قانونی که در کشور مشغول خدمت بودند ناچیز بود.
صنعت نوپا و پویای پهپادهای تجاری در ایران
صنعت پهپادهای غیرنظامی طی سالیان گذشته یکی از پررونق‌ترین صنایع کشور بوده که به‌سرعت جایگاه خود را به عنوان یک فناوری پیشرفته در خدمت‌رسانی به بخش‌های مختلف کشور باز کرد. کاربردهای این پهپادها با سرعت بسیار زیادی در حال گسترش است. پهپادهای غیرنظامی ابتدا حوزه تصویربرداری را متحول کرد اما امروزه در نقشه‌برداری، کشاورزی، حمل‌ونقل، پایش منابع طبیعی، پایش خطوط لوله، اطفاء حریق و بسیاری از کاربردهای دیگر به طور گسترده استفاده می‌شوند. در این میان پهپادهای کشاورزی چه در ایران و چه در سایر کشورها از سرعت رشد بسیار بیشتری نسبت به سایر بخش‌ها برخوردار است؛ تا حدی که چند صد پهپاد کشاورزی در ایران طی مدتی کمتر از ۵ سال تولید شد و هزاران نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم از منافع این کسب‌وکار بهره جستند. در بحران بیکاری کشور، صنعت پهپادهای تجاری هزاران شغل در نقاط مختلف کشور به‌ویژه نقاط محروم برای جوانان و نخبگان ایجاد کرد و اقتصاد این صنعت در حال شکوفایی بود. هرچند که موانع قانونی سال‌های اخیر این روند را کند کرده بود اما هنوز کشور ما به مدد نیروهای نخبه و جوان رتبه اول منطقه در به‌کارگیری و بومی‌سازی پهپادهای تجاری را در اختیار دارد.
این صنعت به علت ظرفیت درآمدزایی بسیار بالا با سرمایه‌ای اندک نسبت به سایر صنایع جذابیت بسیاری برای صاحبان کسب‌وکار دارد. چراکه افراد با سرمایه‌ای از حداقل ۵۰ میلیون تومان تا در بهترین حالت با کمتر از دو میلیارد تومان قادر به خرید پهپاد و راه‌اندازی کسب‌وکار پرسود هستند. همچنین در بخش تولید و تحقیق و توسعه نیز این صنعت برخلاف اغلب صنایع نیاز به سرمایه‌های بسیار بالا نداشته که این باعث شده در انحصار سرمایه‌داران بزرگ نباشد و بسیاری از نخبگان با سرمایه اندک خود قادر به رسیدن به رؤیاهایشان باشند.
آینده‌ای مبهم
اتفاقات اخیر و تصویب لایحه‌ای غیرواقع‌بینانه برای ساماندهی پهپادهای غیرنظامی که جنبه امنیتی آن بسیار پررنگ‌تر از حمایتی آن است. موجی از انتقادات را در فضایی آکنده از ترس، مابین فعالین صنعت ایجاد کرده است. ریسک سرمایه‌گذاری و فعالیت در این حوزه افزایش پیدا کرده و این امر موجب شده تا فعالین اقتصادی و علمی در صنعت پهپادهای تجاری به خروج از این صنعت یا مهاجرت به کشورهای خارجی سوق داده شوند.
صنعتی که با همت و سرمایه بخش خصوصی و نخبگان ایران‌زمین رشدی انفجاری در کشور داشت و به‌سرعت در حال توسعه بود، به نظر می‌رسد که به همان سرعت با بی‌مهری مسئولین در حال خاموش شدن است. برون‌رفت از وضعیت پیش رو، تنها با قانون‌گذاری هوشمندانه و جبران خسارات مادی و معنوی وارده به فعالین حوزه پهپادهای تجاری مقدور است. در غیر این صورت صنعتی که می‌تواند گل سرسبد صنایع پیشرفته در ایران باشد و هزاران نفر را از منافع کسب‌وکارهای این حوزه منتفع کند جوان‌مرگ خواهد شد و با مهاجرت صاحبان صنعت و پیشرفت سریع آن در کشورهای همسایه این فرصت طلایی پیشرفت، از دست خواهد رفت.
*کارشناس هوافضا
۲۲۷۲۲۷
