به گزارش یولن، با آغاز تعطیلات نوروزی در فصل بهار شاهد سفرهای گسترده و پر ازدحام مردم در شهرها و استان‌های مختلف هستیم. بازه زمانی‌ای که مردم به قصد دیدار با اقوام و خویشاوندان خود و یا گردش و سرگرمی راهی استان‌های دیگر می‌شوند. ایران نیز به جهت گستردگی جغرافیایی و اماکن تاریخی و مذهبی متنوع در داخل خود همواره جاذبه‌های متنوعی برای سفرهای خانوادگی مهیا کرده است. طبق گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس که برگرفته از داده‌های تازه‌منتشرشده مرکز آمار ایران است اکثر سفرهای ایرانیان در استان‌های داخلی کشور رقم خورده و حجم سفرهای ایرانیان به کشورهای خارجی در فصل بهار ناچیز بوده است.
فرهیختگان در گزارشی نوشت: همچنین در سال‌های اخیر به دلیل افزایش پیوسته نرخ تورم انتظار می‌رفت تعداد سفرهای مردم کاهش قابل‌توجهی پیدا کند با این حال اطلاعات و آمار مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد حجم سفرهای بهاری در سال‌های اخیر در حال افزایش است. سفرهای جامعه ایرانی در سال‌های اخیر به‌ویژه از سال ۱۳۹۰ تا امروز سبب شده این پرسش‌های کلیدی مطرح شود که خانوارهای ایرانی از اوایل دهه ۱۳۹۰ تا امروز تا چه حد به جاذبه‌های گردشگردی ایران سر زده‌اند؟ مقاصد محبوب‌شان کجا بوده است؟ شیوع کرونا و تورم روبه افزایش تا چه اندازه میزان سفرها را کم‌رنگ کرده؟ خانوارهای ایرانی بیشتر با چه وسیله‌ای سفر می‌کنند و مهم‌ترین انگیزه آن‌ها از سفر در فصل بهار چیست؟
در بهار ۱۴۰۳ بیش از ۷۱ میلیون سفر در کشور ثبت شده است
با شیوع همه‌گیری کرونا و آغاز محدودیت‌های گسترده جهت انجام هرگونه سفر، مرکز آمار ایران به عنوان مرجع رسمی انتشار داده‌های مربوط به گردشگران ملی، پس از سه سال وقفه، در ۱۵ اسفند ۱۴۰۳ نتایج کلی آمارگیری از گردشگران ملی در بهار سال ۱۴۰۳ را منتشر می‌کند. مرکز آمار در ادامه و در اواسط بهار سال جاری این آمار را به‌روز و تکمیل می‌کند. طبق آماری که مرکز آمار منتشر کرده و در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته در بهار سال گذشته بیش از نیمی از خانوارهای کشور، یعنی جمعیتی حدود ۱۴ میلیون خانوار، حداقل یک سفر را انجام داده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش اخیری که منتشر کرده تأکید می‌کند، در مجموع طی فصل بهار در سال ۱۴۰۳ بیش از ۷۱ میلیون سفر در کشور ثبت شده که از این تعداد، ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر داخلی بوده و مابقی متعلق به سفرهای خارجی است. آمارهای منتشرشده از رفتار خانوار ایرانی در سال گذشته حاکی است که خانوارها باتوجه به فشارهای مالی و محدودیت‌های معیشتی در تلاشند تا هزینه سفر خود را به حداقلی‌ترین شکل ممکن برسانند؛ به نحوی که از تعداد ۷۰ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر، نزدیک به ۳۶ میلیون سفر (۵۱ درصد) بدون اقامت شبانه و حدود ۳۴ میلیون سفر (۴۹ درصد) با اقامت شبانه به سفر رفته‌اند.
موضوع دیگری که پررنگ است، این است که جامعه ایران کدام استان‌ها را مقاصد اصلی خود می‌دانند و تمایل دارند به آن استان‌ها سفر کنند؛ طبق داده‌های به‌دست‌آمده از این ۷۰ میلیون سفر انجام شده استان‌های خراسان رضوی، مازندران، گیلان، تهران و فارس جزو استان‌های مقصد با بیشترین سفرها در بهار ۱۴۰۳ بوده‌اند. در کنار مسائل مربوط به مقاصد اهداف جامعه ایرانی برای سفر نیز قابل‌توجه است، طبق اطلاعاتی که مرکز پژوهش‌های مجلس اخیراً در گزارشی منتشر کرده است مهم‌ترین اهدافی که گردشگران در سال گذشته داشته‌اند در چهار هدف اصلی از جمله دیدار با اقوام و آشنایان، تفریح و فراغت، زیارت و درمان خلاصه شده است.
حدود ۷۰ درصد اقامت گردشگران در خانه اقوام و بستگان بوده است
سفرهای فصل بهار جامعه ایرانی که می‌توانست به گردش مالی قابل توجه در جامعه میزبان منجر شود؛ اما دستاورد قابل توجهی نداشت؛ چراکه این سفرها وارد مسیرهای غیررسمی یا حمایت‌های خانوادگی شده است که امکان گردش مالی برای جامعه میزبان را به حداقلی‌ترین شکل ممکن رسانده است. آمار منتشرشده در این زمینه حاکی است که نزدیک به ۷۰ درصد از اقامت‌ها در بهار ۱۴۰۳ اقامت در خانه بستگان و آشنایان بوده است.
در مقابل سهم هتل‌ها و مهمان‌سراها به‌شدت ناچیز بوده است به نحوی که تنها ۴ درصد اقامت‌ها را به خود تخصیص داده است. افزایش تورم و گرانی‌های موجود، نحوه سفرکردن جامعه ایرانی را نیز با تغییراتی همراه کرده است؛ به شکلی که ایرانیان برای سفر کمتر به سراغ هواپیما و قطار می‌روند. به همین جهت حجم عظیم سفرهای داخلی در بهار سال گذشته با خودرو و وسایل نقلیه شخصی رقم خورده است. در جامعه ایران کمتر خانواده‌ای بدون خودرو است، حتی خانواده‌های کم‌درآمد نیز یک وسیله نقلیه برای خود دارند به همین جهت است که آمارها نشان می‌دهند حدود ۷۰ درصد از سفرها در مسیر رفت با خوردروهای شخصی رقم خورده. آماری که از وابستگی بالای گردشگران به این وسیله نقلیه خبر می‌دهند. در مقابل آمار سفرها با هواپیما و قطار کمتر از ۳ درصد است.
در بهار سال ۱۳۹۷ حدود ۷۰ درصد خانوارهای ایرانی به مسافرت رفتند
در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ به دلیل عوامل گسترده اقتصادی، تغییرات اجتماعی و زیرساختی، تغییرات متأثر از همه‌گیری کرونا شاهد تغییرات قابل توجهی در سفر خانوارهای ایرانی در طول ۱۳ سال گذشته بوده‌ایم. با شروع دهه ۹۰ ما شاهد افزایش سفرها در فصل بهار بوده‌ایم به نحوی که در بهار سال ۱۳۹۰ حدود ۵۸ درصد یعنی جمعیتی حدود ۸ میلیون خانوار حداقل یک‌بار به سفر رفته‌اند. در سال‌ها بعد با وجود اتفاقات گوناگون میزان سفر خانوارهای ایرانی به اوج خود در سال ۱۳۹۷ می‌رسد به نحوی که از حدود ۲۵ میلیون خانوار نزدیک به ۷۰ درصد آن‌ها یعنی حدود ۱۷ میلیون خانوار به مسافرت رفتند که در مجموع شاهد ۱۱۲ میلیون سفر بوده‌ایم.
با شروع سال ۱۳۹۸ و با آغاز بارندگی‌های شدید و سیلاب‌های گسترده این آمار شاهد افت معناداری بود و در سال بعد با آغاز شیوع همه‌گیری کرونا سفرها توسط خانوارها به حداقلی‌ترین میزان ممکن رسید. با اتمام همه‌گیری کرونا و با شروع بهار ۱۴۰۰ حجم سفرها مانند سال ۱۳۹۷ نبود و تنها ۳۰ درصد خانوارها به سفر رفتند. با گذر زمان میزان بازیابی سفرها رشد معنادارای کرد به نحوی که در سال ۱۴۰۳ از ۲۷ میلیون خانوار نزدیک به ۵۲ درصد آن‌ها به سفر رفتند. با این حال فاصله چشمگیری بین میزان سفرها در سال ۱۴۰۳ با سال ۱۳۹۷ وجود دارد. از مهم‌ترین عواملی که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته شده عواملی مانند مشکلات اقتصادی، افزایش هزینه‌های سفر و کاهش ظرفیت حمل‌ونقل عمومی و تداخل ماه مبارک رمضان با ایام نوروز بوده است.
در بهارهای سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ بیش از ۷۲۰ میلیون سفر ثبت شده است
در طی فصل بهار در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳ شاهد بوده‌ایم که بیش از ۷۲۰ میلیون سفر در این مدت ثبت شده است که ۴۶ درصد یعنی حدود ۳۳۰ میلیون سفر تنها متعلق به ۶ استان کشور از جمله خراسان رضوی، تهران، مازندران، گیلان، اصفهان و فارس بوده است. در این بازه ۱۳ ساله استان خراسان رضوی به استثنای یک سال همواره رتبه نخست گردشگری در ایران بوده است. همچنین در این بازه یک دهه‌ای ما شاهد سه دوره متفاوت از یکدیگر در حوزه گردشگری بوده‌ایم. بازه اول اویل دهه ۱۳۹۰ بود که گردشگری داخلی در ایران با سرعتی آهسته در حال رشد بود به نحوی که حجم سفرها از ۳۳ میلیون سفر در بهار ۱۳۹۰ به ۳۷ میلیون سفر در سال ۱۳۹۳ رسید. در بازه دوم، متعلق به بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ بود، زمانی که شاهد جهشی قابل‌توجه در دو سال پیاپی در زمینه گردشگری داخلی بودیم. در این سال‌ها حدود ۵۰ میلیون سفر رقم خورد، این رقم به نسبت بازه اول قابل توجه بود؛ چراکه به نسبت سال ۱۳۹۰ با رشدی ۵۲ درصدی همراه بود. با شروع همه‌گیری کرونا و افت شدید سفرها اینک شاهد دوره سوم سفرها بوده‌ایم، وجه خاص بازه سوم گردشگری در ایران این است که مجدد حجم سفرها در سال ۱۴۰۳ به میزان سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ یعنی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ بازگشته است.
استان خراسان رضوی صدرنشین اقامت برای مسافران است
سفرها همواره به دو بخش بدون اقامت شبانه و با اقامت شبانه تقسیم می‌شود. در بین سفرهای با اقامت شبانه همچنان نام استان خراسان رضوی در تمام این سال‌ها صدرنشین مطلق بوده است، به نحوی که این استان در سال ۱۳۹۰ ۴.۴ میلیون سفر یعنی حدود ۱۲ درصد از کل سفرها را داشته است. تعداد سفرها در سال ۱۳۹۷ به اوج خود رسید و با ۷.۵ میلیون سفر پیشتاز تمام استان‌ها بود. این پیشتازی تا امروز نیز همچنان پابرجاست و خانوارهای ایرانی استان خراسان رضوی را با اقامت شبانه به عنوان استان محبوب خود برای سفر می‌دانند. پس از استان خراسان رضوی استان‌هایی مانند مازنداران، گیلان، استان فارس، تهران و اصفهان نیز به چشم می‌خورد.
میزان سفرهای بدون اقامت شبانه نیز مشابه سفرهای با اقامت شبانه است و در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳، ۱۱ استان توانسته‌اند در میان پنج مقصد برتر گردشگری بدون اقامت قرار بگیرند که نام استان‌هایی مانند گیلان، مازنداران، اصفهان، فارس، تهران کرمانشاه، خوزستان، قزوین، خراسان رضوی و زنجان به چشم می‌خورد.
سفرهای بهاری برای همه اقشار محدودتر شده است
بررسی آمارهای منتشر شده در خصوص سفرهای داخلی خانوارهای ایرانی در فصل بهار از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۳، تعداد خانوراهای سفر کرده از ۱۱.۸ میلیون خانوار در سال ۱۳۹۰ به ۱۴.۱ میلیون خانوار در سال ۱۴۰۳ رسیده این یعنی ما شاهد رشدی ۲۰ درصدی در این بخش هستیم؛ اما مسئله‌ای که در این زمینه قابل توجه است. شاخص دسترسی‌پذیری خانوارهای مسافر به کل خانوارهاست. آمارهای منتشر شده توسط گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید شاخص دسترسی‌پذیری در سال ۱۳۹۰، ۵۸ درصد بوده که در سال ۱۴۰۳ به ۵۲ درصد رسیده است به این معنی با وجود رشد جمعیت و تعداد کل خانوارها و افزایش تعداد مسافران، سفرهای بهاری برای همه اقشار محدودتر شده است. علت محدود شدن سفر برای همه اقشار همان‌طور که انتظار می‌رود مربوط به افزایش هزینه‌های سفر و فشارهای اقتصادی در سالیان گذشته بوده چراکه دسترس‌پذیری کاهش یافته و بخش قابل توجهی از جامعه به دلیل محدودیت‌های مالی از چرخه سفرهای داخلی در فصل بهار به کنار رفته است.
جامعه ایرانی با توجه به وجود منابع طبیعی، تاریخی و معنوی در کشور ایران یکی از جوامع گردشگر در جهان محسوب می‌شود. به نحوی که در سال‌های مختلف تعداد قابل توجهی از سفرها رقم خورده است برای مثال در سال ۱۳۹۱ شاهد ۷۱ میلیون سفر و در سال ۱۳۹۷ شاهد ۱۱۲ میلیون سفر بوده‌ایم و این تعداد سفر پس از محدودیت‌های کرونایی در سال ۱۴۰۳ مجدد به ۷۰ میلیون سفر رسیده است. مسئله‌ای که می‌تواند با نقش‌آفرینی قابل توجه مسئولان و متولیان امر باعث گردش مالی برای شهرهای میزبان شده و از طریق این سفرها برای مردم ساکن در استان‌های میزبان سودآوری رقم بخورد.
۴۷۲۳۶
