تینا مزدکی_دلایل زیادی وجود دارد که انسان‌ها در طول تاریخ طلا را ارزشمند دانسته‌اند؛ این فلز پایدار، چکش‌خوار، غیرسمی و البته درخشان است. اما یکی از ویژگی‌هایی که اغلب علت با ارزش بودن طلا به شمار می‌رود، کمیابی طلا است. این کمیابی چیزی است که طلا را به گزینه‌ای مناسب برای واحد پول تبدیل می‌کند البته به نظر می‌رسد که دیگر چنین نخواهد بود. با توجه به کشفی جدید مبنی بر اینکه هسته زمین در حال نشت است، این گزاره حتی نادرست‌تر هم می‌شود؛ اما چرا؟
نیلز مسلینگ، زمین‌شیمیدانی از دانشگاه گوتینگن نویسنده اصلی این پژوهش گفت: «وقتی نخستین نتایج به‌دست آمد، متوجه شدیم که به‌معنای واقعی کلمه به طلا رسیده‌ایم! داده‌های ما تأیید کردند که موادی از هسته زمین، از جمله طلا و سایر فلزات گران‌بها، به درون گوشته زمین در حال نشت هستند.»
این، قوی‌ترین شواهدی است که تاکنون مبنی بر نشت موادی مانند فلزات گران‌بها از هسته زمین به‌دست آمده و حاصل تحلیل زمین‌شناختی سنگ‌های جزایر هاوایی است. در میان عناصر موجود در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده از این جزایر آتشفشانی، مسلینگ و همکارانش به کشف شگفت‌انگیز دیگری هم رسیدند، و آن ایزوتوپ خاصی از عنصر رودیم به نام ¹⁰⁰Ru است.
اما چرا این ایزوتوپ خاص مهم است؟ رودیم فلزی نقره‌ای-سفید است که در سطح زمین نیز وجود دارد اما همانند طلا، در هسته زمین به‌مراتب فراوان‌تر است. ایزوتوپ ¹⁰⁰Ru حتی ردیابی‌پذیرتر است: به‌گفته تیم پژوهش ترکیب ایزوتوپی رودیمِ مواد پیوسته‌شده به زمین در مراحل نهایی رشد سیاره تغییر کرده است؛ که به این معناست که ایزوتوپ‌های رودیم در هسته و گوشته ترکیب‌های متفاوتی دارند. به‌عبارت ساده‌تر، اگر در نمونه‌های سنگی، مقدار ¹⁰⁰Ru بیشتر از حدی باشد که برای پوسته زمین معمول است، نشانه‌ای بسیار خوب از آن است که منشأ این عنصر در واقع هسته زمین بوده است یعنی درست حدود ۳۰۰۰ کیلومتر زیر پای ما!
ماتیاس ویلبولد، استاد همکار در همین دانشگاه و از نویسندگان پژوهش می‌گوید: «یافته‌های ما نه‌تنها نشان می‌دهند که هسته زمین آن‌قدرها هم منزوی نیست، بلکه حالا می‌توانیم اثبات کنیم که حجم عظیمی از ماده فوق‌داغ گوشته صدها کوادریلیون تُن سنگ از مرز هسته و گوشته برخاسته و به سطح زمین می‌رسند تا جزایری اقیانوسی مانند هاوایی را بسازند.»
البته، هرچند کشف منبعی تازه از طلا و سایر فلزات گران‌بها بسیار هیجان‌انگیز به نظر می‌رسد، ممکن است در ذهن‌تان این سؤال شکل بگیرد که مگر این دست روایت‌ها همان‌هایی نیستند که فیلم‌های آخرالزمانی از آن ساخته می‌شوند؟ آیا باید نگران نشتی هسته زمین باشیم؟ پاسخ، منفی است، حداقل فعلاً چنین نگرانی نخواهیم داشت. به این دلیل ساده که هنوز چیزهای بسیار زیادی در این‌باره ناشناخته مانده‌اند؛ به عنوان مثال اغلب پرسش‌های از قبیل اینکه آیا این نشتی، پدیده‌ای نادر است یا رایج؟ منشأ آن چیست؟ چه چیزهای دیگری نیز از هسته به بیرون نشت کرده‌اند؟ هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند.
فورست هورتون، زمین‌شیمیدانی از مؤسسه اقیانوس‌شناسی وودز هول، که در سال ۲۰۲۳ نیز کشف مشابهی درباره نشت هلیوم از هسته به پوسته زمین داشته، توضیح می‌دهد: «ما بسیار اندک درباره هسته زمین می‌دانیم، جز اینکه وجود دارد. به‌طور سنتی، تصور می‌شد که هسته و لایه‌های بیرونی سیاره (گوشته و پوسته) از نظر زمین‌شیمیایی منزوی هستند (یعنی ماده‌ای بین آن‌ها جابه‌جا نمی‌شود). اما دانشمندان روزبه‌روز این دیدگاه را به چالش می‌کشند.» با این‌حال، به‌جای نگرانی، هورتون این کشف را «هیجان‌انگیز» دانست و در مصاحبه‌ای گفت این کشف نشان می‌دهد اعماق زمین از آن‌چه تصور می‌کردیم پویاتر هستند و عناصری بین بخش‌های فلزی و سنگی سیاره در حال جابه‌جایی‌اند.
و البته، جنبه‌های مثبت هم وجود دارد. باید گفت طلا یک منبع بسیار کاربردی است؛ در الکترونیک، دندان‌پزشکی، پزشکی و حتی مهندسی فضایی به کار می‌رود. با این‌حال، برای مسلینگ و تیمش، مهم‌تر از هر چیز، افق‌های تازه‌ای است که برای پژوهش‌های زمین‌شناختی گشوده شده‌اند. آن‌ها اکنون پرسش‌های زیادی پیش رو دارند که باید پاسخ دهند؛به عنوان مثال اینکه «آیا فرآیندهایی که امروز مشاهده می‌کنیم، در گذشته نیز فعال بوده‌اند یا نه؟» و پاسخ به آن‌ها نیز هنوز نیاز به اثبات دارد. مسلینگ می‌گوید: «یافته‌های ما دیدگاهی کاملاً تازه درباره تکامل پویایی درونی سیاره زمین پیشِ رو می‌گذارند.»
منبع: iflscience
۲۲۷۳۲۳
