اهمیت گروه های خون زمانی مشخص می شود که فرد نیاز به تزریق خون پیدا کند و پزشکان مجبورند به او خون تزریق کنند، در این صورت اگر گویچه های سرخ دهنده، آنتی ژنی داشته باشد که در پلاسمای گیرنده، آنتی بادی ضد آن وجود داشته باشد، این گویچه ها پس از تزریق، به سرعت به هم چسبیده و نابود می شوند و علاوه بر عدم کارآیی، باعث ایجاد عوارض شدید و یا حتی مرگ گیرنده خواهند شد.
پس از ورود خون ناسازگار به رگ فرد گیرنده، آنتی بادی های موجود در خون وی به آنتی ژن های موجود در سطح گلبول های قرمز بیگانه (فرد دهنده) متصل می شوند و در این حال روند تخریب گلبول های قرمز شروع شده و گلبول های قرمز پاره می شوند.
لازم و ضروری است که همه گروه خونی خود را بدانند تا در مواقع ضروری و حوادث به موقع به آنها از طریق تزریق خون کمک شود.
علائم اولیه تزریق خون ناسازگار شامل لرزش بدن، فلج، تشنج، انعقاد داخل عروقی، تب و پیدایش هموگلوبین در ادرار است و اقدامات فوری برای درمان واکنش های انتقال خون، شامل متوقف کردن انتقال خون و زیاد کردن حجم ادرار با کمک داروهای خاص است، زیرا تجمع هموگلوبین در کلیه ممکن است موجب اختلال عملکردی کلیه و از بین رفتن این عضو مهم بدن شود، اگر اقدامات درمانی فوری صورت نگیرد، ممکن است باعث مرگ هم شود.
بنابراین لازم و ضروری است که همه گروه خونی خود را بدانند تا در مواقع ضروری و حوادث به موقع به آنها از طریق تزریق خون کمک شود.
چهار گروه اصلی خون
گروههای خونی روشی برای تقسیمبندی خونها بر پایه وجود یا نبود آنتیژن های موروثی خاصی روی سطح گلبولهای قرمز خون است و خون انسان ها بر اساس مهم ترین این تقسیمبندی ها شامل چهار دسته AB، B، A و O است و بر اساس تقسیمبندی دیگر به گروههای مثبت و منفی تقسیم میشود.
اصطلاح گروه خونی معمولا به آنتی ژن های سطح سلول های خونی و عموما گلبول های قرمز محدود می شود.
خون انسان ها بر اساس مهم ترین این تقسیمبندی ها شامل چهار دسته AB، B، A و O است و بر اساس تقسیمبندی دیگر به گروههای مثبت و منفی تقسیم میشود.
گروه های خونی در آغاز قرن بیستم توسط «کارل لنداشتاینر» کشف شدند، در زمان حاضر حدود ۲۷۰ آنتی ژن گروه خونی تایید شده موجود است که بیشتر آنها در یکی از ۲۶ سیستم گروه خونی جای می گیرند.
آنتی ژن (گروه خونی) های گلبول قرمز به عنوان ابزاری مهم در پزشکی قانونی مورد استفاده قرار می گیرند که البته باید این موضوع را نیز خاطرنشان کرد که نقش آنها با آزمایش HLA (آنتی ژن گلبول سفید انسانی) کاهش یافته و حتی اخیرا جای خود را به اثر نگاری( DNA )داده است.
به هر حال برای سالیان متمادی این گروه های خونی بوده اند که بهترین مارکرهای ژنتیکی به شمار آمده و نقش عمده ای را در نقشه برداری از ژنوم انسانی ایفا کرده اند.
فراوانی گروه های خونی ایرانیان
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: از چهار گروه اصلی خون AB، B، A و O درایران گروه خونی O مثبت با ۳۴ درصد دارای بیشترین فراوانی گروه خون است و در عین حال ۹۰ درصد ایرانیان دارای گروه خونی مثبت هستند.
عباس صداقت افزود: بر اساس تحقیقات انجام شده روی اهدا کنندگان خون در ایران از نظر فراوانی گروههای خونی تقریبا ۹۰ درصد از جمعیت کشورمان گروه خونی مثبت دارند و فقط ۱۰ درصد از جمعیت کشور دارای گروه خونی منفی هستند.
وی تصریح کرد: در عین حال بیشترین فراوانی را در کشورمان گروه خونی O مثبت با ۳۴ درصد دارد و بعد از آن A مثبت با فراوانی ۲۷ درصد، بعد هم B مثبت با فراوانی ۲۳ درصد است.
وی ادامه داد: گروه خونی بعدی AB مثبت با فراوانی ۷ درصدی است و گروه خونی O منفی حدود سه تا چهار درصد از جمعیت کشور را تشکیل میدهد و حدود سه درصد از جمعیت کشور هم دارای گروه خونی A منفی هستند و همچنین حدود ۲ درصد دارای گروه خونی B منفی و کمتر از یک درصد هم دارای گروه خونی AB منفی هستند.
گیرندگان همگانی خون، اهداکننده عمومی خون
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: افرادی که دارای گروه خونی AB مثبت هستند، گیرندگان همگانی خون محسوب میشوند و میتواند از همه گروههای خونی، خون و فرآوردههای خونی را دریافت کنند، گرچه که توصیه این است که حتما بر اساس پروتکلهای کشوری و دستورالعملهای جهانی، خونهای اهدایی حتما باید از نظر آنتیبادیها مورد ارزیابی دقیق قرار گیرند و از نظر ارزیابی تطابق گروههای خونی اهداکننده با گیرنده مورد بررسی قرار گیرند.
وی تاکید کرد: در عین حال افرادی که گروه خونی O منفی دارند، میتوانند اهداکننده عمومی باشند و به همه نیازمندان به خون در همه گروههای خونی میتوانند خون اهدا کنند.
گروه های خونی نادر
افرادی که حداقل در گروه خونی اصلی(O، A، B، AB) قرار نداشته باشند در رده بندی گروه های خونی نادر قرار می گیرند. اهداکنندگان گروه های خونی نادر به دو گروه تقسیم می شوند، گروه اول (اهداکنندگان نادر) افرادی هستند که در خون آنها چند آنتی ژن منفی وجود دارد و گروه دوم (اهداکنندگان بسیار نادر) که از افرادی تشکیل شده است که یک آنتی ژن با شیوع بالا در خون آنها منفی است، افراد دارای گروه خونهای نادر، افرادی هستند که مشابه خون آنها فقط در هر پنج تا ۱۰ هزار نفر جمعیت جغرافیایی جامعه موجود است.
افرادی که حداقل در گروه خونی اصلی(O، A، B، AB) قرار نداشته باشند در رده بندی گروه های خونی نادر قرار می گیرند. گروه های خونی نادر گاهی به صورت تصادفی در بین اهدا کنندگان خون شناسایی می شوند، عده ای از افرادی که دارای گروه های خونی نادر هستند نیز در بیمارستان ها به علت بیماری، سقط جنین، عمل جراحی یا برخی حوداث که نیاز به خون دارند اما برای تامین خون به اشکال بر می خوردند، شناسایی می شوند. پس از شناسایی افراد دارای گروه خونی نادر تشکیل پرونده می شود، بعد از انجام تست های تکمیلی، این خون های اهدایی در بانک خون ذخیره تا درمواقع لازم برای بیماران و متقاضیان این گروه های خونی استفاده شود.
جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۸۹ به عضویت انجمن بین المللی خون های نادر دنیا درآمده و ایران به عنوان تنها کشور اسلامی عضو این انجمن است که دارای برنامه خون های نادر است.
ثبت اطلاعات افراد با گروه خونی نادر
مصطفی مقدم کارشناس مسئول خونهای نادر سازمان انتقال خون گفت: تا کنون اطلاعات بیش ازیک هزار و 200 ایرانی با گروههای خونی نادر در بانک اطلاعاتی سازمان انتقال خون ثبت شده است، این افراد از بین افرادی که غربالگری شده اند، شناسایی و اطلاعات آنها در بانک اطلاعاتی سازمان انتقال خون ثبت شده است.
درحال حاضر بیش از ۲۳۰ واحد خون نادر به صورت منجمد از این یک هزار و ۲۰۰ نفر گرفته و به صورت منجمد ذخیره سازی شده است که تا ۳۰ سال قابلیت نگهداری دارد این خونهای نادر در تهران ذخیره سازی شده است و در صورت لزوم برای افراد نیازمند به این گروه های خونی نادر در سراسر کشور از طریق سازمان انتقال خون ارسال می شود.
مقدم ادامه داد: خدماتی که سازمان انتقال خون به به افرادی با گروه های خونی نادر و بسیار نادر می دهد، رایگان است.
وی با اشاره به اینکه در جهان تا کنون ۳۳۴ گروه خونی نادر شناسایی شده است، گفت: در دنیا حدود ۸۰ گروه خونی بسیار نادر و در ایران نیز ۱۸ گروه خونی بسیار نادر شناسایی شده است.
کارشناس مسئول خون های نادر سازمان انتقال خون گفت: میزان فراوانی گروه های خونی در یک کشور بستگی به نوع گروه خونی نادر و جمعیت هر کشور دارد به عنوان مثال گروه خونی بمبی از جمله گروه های خونی بسیار نادر شناخته شده در ایران است.
