زهرا علی‌اکبری: حالا پول ایران بی‌ارزش‌ترین پول جهان است. این واقعیتی است که سبب شده مقامات ایران در فکر جراحی زیبایی پول ایران باشند چرا که تجربه‌ی جهانی نشان داده است حذف صفر از پول ملی در دوره‌های تورمی کارایی چندانی نخواهد داشت و صفرها در موج‌های تورمی لافاصله بازگشت‌شان را تضمین خواهند کرد.
مشروح مصوبه چیست؟
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از رفع ایرادات شورای نگهبان به لایحه موسوم به حذف ۴ صفر از پول ملی در جلسه این کمیسیون خبر داد.
شمس‌الدین حسینی گفته است: دولت دوازدهم لایحه اصلاح ماده ۱ قانون پولی و بانکی کشور را به مجلس ارائه کرده بود که با تصویب قانون جدید بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲، برخی مواد قانون قبلی از جمله مواد ۱، ۳ و ۴، نسخ شد؛ بنابراین دیگر نمی‌توانستیم قانون پولی و بانکی را داشته باشیم و لازم بود اثرات این تغییرات بر لایحه دولت بررسی شود.
وی ادامه داد: در لایحه دولت و مصوبه قبلی مجلس، حذف ۴ صفر از پول ملی تصویب شده بود به این معنا که واحد پولی جدید معادل ۱۰ هزار برابر واحد پولی رایج است. کمیسیون نیز همین رویه را در لایحه دولت و مصوبه قبلی مجلس تأیید کرد؛ لذا اصلاح کمی واحد پولی حفظ شده و با حذف ۴ صفر، «واحد پولی جدید» برابر با ۱۰ هزار ریال فعلی می‌شود.
حسینی درباره تغییر واحد پولی گفت: در لایحه دولت پیشنهاد شده بود عنوان پول از «ریال» به «تومان» و واحد خُرد پولی به «قِران» تغییر کند، اما با توجه به تصریح بند (الف) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی مبنی بر اینکه واحد پول ایران «ریال» است، کمیسیون اقتصادی رأی داد نام پول ملی همچنان «ریال» باقی بماند. همچنین، واحد خرد پول مطابق مصوبه قبلی یعنی «قِران» تأیید شد. بر این اساس، هر ریال جدید معادل ۱۰ هزار ریال فعلی است و باید توجه کرد هر ریال جدید معادل ۱۰۰ قِران خواهد بود.
ابهام شورای نگهبان چه بود؟
رییس کمیسیون اقتصادی درباره ابهام شورای نگهبان مربوط به تعهدات ایران به صندوق بین‌المللی پول گفت: با توجه به وارد بودن این ابهام، مطرح شد که برابری پول های خارجی نسبت به ریال جدید و نرخ خرید و فروش ارز توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب نظام حاکم و با رعایت ذخایر ارزی و تعهدات قانونی کشور محاسبه شده و نیازی به ذکر صریح آن در برابر صندوق بین المللی پول وجود ندارد زیرا قانون عضویت به صندوق بین‌المللی پول به‌قوت خود باقی بوده و تعهدات قانونی را در این محل حاکم می‌دانیم.
ریال ماند
حسینی در توضیح اصلاح تبصره‌های اجرایی، گفت: در تبصره ۲ ماده واحده، طریقه جمع‌آوری و شرایط خروج اسکناس و سکه ریال را عطف کرده بود به مواد بند (ب) ماده ۳ و بند (ج) ماده ۴ قانون پولی و بانکی کشور که حذف شده بود، اما این ارجاع امکان پذیر نبود لذا این مورد را در کمیسیون ناظر به بندهای (خ) و (د) ماده ۵۸ قانون بانک مرکزی اصلاح کردیم. از طرفی در تبصره ۵ به نوعی تهیه آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شد تا آیین‌نامه اجرایی این ماده واحده توسط بانک مرکزی تهیه شود و پس از تایید هیأت عالی بانک مرکزی به هیأت وزیران ارسال شود.
وی در پایان تاکید کرد: با این اصلاحات، هم ایرادات شورای نگهبان برطرف شد و هم ماده واحده با قانون جدید بانک مرکزی هماهنگ گردید. حذف ۴ صفر و تغییرات کمی واحد پولی مطابق پیشنهاد دولت و مصوبه مجلس حفظ شد و تنها تغییر، استفاده از واژه «ریال» به جای «تومان» بود.
حذف چهار صفر راهگشاست؟
در این میان ان‌چه اهمیت دارد پاسخ این سئوال مهم است. اینکه حذف چهار صفر در شرایط کنونی راهگشاست؟
بسیاری از کارشناسان با دیدهی تردید به این سئوال می‌نگرند و از پاسخ مثبت بدان ابا دارند. کارشناسان متعددی با استناد به تجربیات جهانی می‌گویند حذف صفر در دوره‌های تورمی کارساز نیست و بسیاری از کشورهایی که چنین اقدامی را در دوره‌هایی با این خصوصیات کرده‌اند به اجبار به بازگشت صفرها تن داده‌اند. موفق‌ترین کشورها در حذف صفر کشورهایی هستند که در دوره‌های ثبات اقتصادی دست به این تغییر زده‌اند اما ایران در شرایط کنونی در وضعیتی بی‌ثبات با ریسک‌های سیاسی به سر می‌برد.
تغییر عجیب قیمت دلار در فاصله تصویب قانون حذف چهار صفر
اوایل مرداد ماه بود که کمیسیون اقتصادی تصمیم گرفت تا زمان اعلام نظر شورای نگهبان و تعیین تکلیف این موضوع، وارد بررسی جزئیات نشود. از ششم مرداد ماه تا امروز که این حذف چهار صفر به مصوبه‌ی قانونی بدل شد، ارزش پول ملی ایران 29 ردصد کاهش یافته و از کانال 89 هزار تومان به کانال 115 هزار تومان ورود کرده است . با توجه به سرعت رشد قیمت ارز و کاهش ارزش پول ملی بسیاری از کارشناسان این سئوال را مطرح می‌کنند که تا چه میزان می‌توان به ثمربخش بودن چنین اقدامی امید بست؟
کارشناسان چه می‌گویند؟
احمد حاتمی یزد، کارشناس امرو بانکی می‌گوید حذف چهار صفر اقدامی غیرضروری و فاقد اهمیت و اولویت در شرایط گنونی است . حاتمی به تجربه کشورهایی مانند ترکیه، زیمبابوه و آرژانتین اشاره کرد و تأکید کرد که حذف صفر به تنهایی هیچ تأثیری بر عوامل بنیادی اقتصاد ندارد و اصلاح ساختارهای بانکی و کنترل نقدینگی باید در اولویت باشد. او در پایان گفت که اگر امروز مسئول سیاست‌گذاری پولی بود، اجرای این طرح را متوقف می‌کرد و منابع مالی را صرف اصلاحات اساسی می‌کرد.
آلبرت بغزیان، نیز این موضوع را مانند سنگ‌فرش کردن پیاده‌رو در پایان یک پروژه عمرانی می‌داند، در حالی که هنوز مراحل ابتدایی اصلاحات طی نشده است. بغزیان با اشاره به مسائل اقتصادی کلان مانند کسری بودجه، رشد نقدینگی، تحریم‌ها، نبود سرمایه‌گذاری خارجی و ضعف رقابت در بازار تأکید می‌کند که پیش از هرگونه تغییر ظاهری پول، این مشکلات باید حل شوند.
کامران ندری، اقتصاددان دیگر، در گفت‌وگو با یولن، حذف چهار صفر را اقدامی بدون تأثیر بر کاهش تورم خواند و گفت زمان مناسبی برای اجرای آن نیست. به گفته وی، حذف صفرها تنها فرآیندهای حسابداری را ساده‌تر می‌کند و تأثیر قابل توجهی بر حفظ ارزش پول ملی یا کنترل تورم ندارد.
در مقابل شمس‌الدین حسینی در گفتگو با خبرگزاری یولن گفته است: هدف اصلی از حذف پهار صفر، ساده‌سازی سیستم، تسهیل معاملات و افزایش شفافیت در محاسبات کلان اقتصادی است. هر اقدام اقتصادی فلسفه و هدف مشخص خود را دارد و حذف صفرها نیز در همین چارچوب قابل فهم است.
نکته اما اینجاست که بسیاری از کارشناسان معتقدند که صفرها نرفته به پول باز می‌گردند و این عمل در حقیقت شبیه عمل زیبایی برای بیماری است که نیاز به پیوند قلب دارد.
223223
