الهه جعفرزاده: همه‌چیز در سال ۱۸۹۵ شروع شد، وقتی ویلهلم رونتگن، فیزیکدان آلمانی، به‌طور اتفاقی متوجه شد اشعه‌ای ناشناخته می‌تواند از مواد عبور کند و سایه استخوان‌ها را روی صفحه‌ای فلورسنت نشان دهد. او این اشعه را «ایکس» (X) نامید، چون ماهیتش هنوز مرموز بود. چند هفته بعد، اولین عکس اشعه ایکس از دست همسرش، با حلقه‌ای روی انگشتش، گرفته شد. این کشف، که در سال ۱۹۰۱ جایزه نوبل فیزیک را برای رونتگن به ارمغان آورد، پزشکی را وارد عصر جدیدی کرد. تا دهه ۱۹۰۰، دستگاه‌های اشعه ایکس در بیمارستان‌ها برای تشخیص شکستگی و بیماری‌های ریوی به کار رفتند.
دهه‌های اولیه و خطرات ناشناخته
در اوایل قرن بیستم، اشعه ایکس به سرعت محبوب شد، اما خطراتش هنوز معلوم نبود. تکنسین‌ها و بیماران بدون محافظ در معرض تابش قرار می‌گرفتند و عوارضی مثل سوختگی پوست و بعدها سرطان آشکار شد. با این حال، در جنگ جهانی اول، دستگاه‌های سیار اشعه ایکس جان سربازان را با تشخیص سریع محل گلوله‌ها نجات دادند. تا دهه ۱۹۳۰، استانداردهای ایمنی مثل صفحات سربی معرفی شدند و تصویربرداری دقیق‌تر شد.
اولین سی‌تی اسکن/ نگاهی سه‌بعدی به بدن
در دهه ۱۹۷۰، اختراع توموگرافی کامپیوتری (CT) توسط گادفری هونسفیلد و آلن کورمک، تصویربرداری را متحول کرد. این فناوری، که در سال ۱۹۷۹ نوبل پزشکی را برد، با ترکیب اشعه ایکس و محاسبات کامپیوتری، تصاویری سه‌بعدی از داخل بدن تولید می‌کرد. اولین اسکن CT در سال ۱۹۷۱ روی مغز یک بیمار انجام شد و تومورها و خونریزی‌هایی را نشان داد که قبلاً دیده نمی‌شدند. این ابزار به‌سرعت در بیمارستان‌ها جا افتاد و تشخیص بیماری‌های پیچیده را آسان‌تر کرد.
MRI؛ دیدن بدون اشعه
در دهه ۱۹۸۰، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) پا به میدان گذاشت. این فناوری، که پل رابرت لاوتربور و پیتر منسفیلد در توسعه‌اش نقش داشتند (نوبل ۲۰۰۳)، از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای تصویربرداری استفاده می‌کند، بدون خطر اشعه ایکس. اولین اسکن MRI کامل بدن در سال ۱۹۷۷ انجام شد و به پزشکان اجازه داد بافت‌های نرم مثل مغز، عضلات و اعصاب را با جزئیات بی‌نظیر ببینند. MRI به‌ویژه در تشخیص بیماری‌های عصبی و سرطان تحول ایجاد کرد.
تصویربرداری در عصر دیجیتال
امروز، در سال ۲۰۲۵، تصویربرداری پزشکی با هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته‌تر ادغام شده است. الگوریتم‌ها می‌توانند تصاویر CT و MRI را تحلیل کنند و بیماری‌ها را سریع‌تر تشخیص دهند. دستگاه‌های قابل‌حمل اشعه ایکس و MRI حالا به مناطق دورافتاده رسیده‌اند و پزشکی از راه دور را تقویت کرده‌اند. فناوری‌هایی مثل PET (توموگرافی انتشار پوزیترون) هم با نشان دادن فعالیت متابولیکی، درک ما از بیماری‌هایی مثل آلزایمر را عمیق‌تر کرده‌اند.
در آینده نیز تصویربرداری ممکن است با نانوتکنولوژی و واقعیت افزوده ترکیب شود تا جراحان حین عمل، تصاویر زنده ببینند. از کشف رونتگن تا امروز، این مسیر نشان می‌دهد علم چگونه ناشناخته‌ها را به ابزاری برای نجات جان‌ها تبدیل می‌کند.
منابع: aps ، nationalmaglab ، rsna
۴۷۲۳۲
