تینا مزدکی_جهان حدود ۱۳.۸ میلیارد سال پیش با رویدادی موسوم به مه‌بانگ (Big Bang) آغاز شد. از آن زمان تاکنون، بشر توانسته مسیر تحول کیهان را تا حد زیادی درک کند، اما همچنان نمی‌دانیم که چه پایانی در انتظارش است. حال پژوهشی تازه، که هنوز تحت داوری علمی قرار دارد، احتمال می‌دهد پایان جهان زودتر از آنچه بسیاری تصور می‌کردند رخ دهد؛ یعنی چیزی حدود ۳۳ میلیارد سال دیگر.
انرژی تاریک، بازیگر اصلی سرنوشت جهان
همه‌چیز به یکی از اسرارآمیزترین اجزای کیهان یعنی «انرژی تاریک» بازمی‌گردد. این ماده‌ی فرضی مسئول شتاب‌گرفتن انبساط جهان است. بسته به ماهیت واقعی آن، سرنوشت جهان می‌تواند بسیار متفاوت رقم بخورد.
در یکی از سناریوهای متداول، اگر انرژی تاریک واقعا «ثابت کیهانی» باشد، انبساط جهان تا همیشه ادامه یافته و جهان به‌تدریج سردتر و بی‌رمق‌تر می‌شود؛ فرجامی که «مرگ گرمایی» (Heat Death) نام دارد. اما اگر انرژی تاریک ثابت نباشد، احتمال دارد انبساط در آینده متوقف شده و کیهان دوباره فروبپاشد؛ پدیده‌ای که با عنوان «فشار بزرگ» (Big Crunch) شناخته می‌شود.
بازگشت فشار بزرگ؟
سناریوی فشار بزرگ، از دیرباز در میان فیزیک‌دانان مطرح بوده، اما کشف انبساط شتاب‌دار جهان باعث شد بسیاری آن را کنار بگذارند. طبق مدل‌های جدید، به‌نظر می‌رسد انرژی تاریک رفتاری پیچیده‌تر از یک «ثابت کیهانی» ساده داشته باشد و شاید در آینده تغییر کند.
در مقاله‌ای تازه پژوهشگران مدلی ارائه داده‌اند که در آن انرژی تاریک ترکیبی از یک «ثابت کیهانی» و انرژی ذراتی موسوم به «اکسیون» است؛ ذراتی که احتمالاً ماده‌ی تاریک را نیز تشکیل می‌دهند. نکته جالب آنجاست که در این مدل، «ثابت کیهانی» منفی در نظر گرفته شده و همین عامل موجب می‌شود انبساط کیهان در نهایت معکوس شده و روندی واگرا به درون آغاز شود.
بر پایه‌ی این مدل، جهان تا حدود ۳۳.۳ میلیارد سال دیگر به گسترش خود ادامه می‌دهد و سپس روند معکوس شده و کیهان به پایان خود نزدیک می‌شود. بنابراین، ما هنوز در نیمه‌ی نخست عمر مفروض کیهان زندگی می‌کنیم.
پایان‌های دیگر: پارگی بزرگ، پرش بزرگ و خلاء ناپایدار
این تنها سناریوی پایان کیهان نیست. در فرضیه‌هایی دیگر، اگر انرژی تاریک قوی‌تر از مقدار فعلی باشد، ممکن است فضا-زمان را تکه‌تکه کرده و جهان را با «پارگی بزرگ» (Big Rip) نابود کند. یا شاید کیهان در چرخه‌ای بی‌پایان از مه‌بانگ و فروپاشی، بارها از نو متولد شود؛ پدیده‌ای که به آن «پرش بزرگ» (Big Bounce) می‌گویند.
در میان تمامی این نظریه‌ها، برخی فیزیک‌دانان به گزینه‌ای هولناک‌تر هم اشاره کرده‌اند: «واپاشی خلأ ناپایدار» (False Vacuum Decay) که در آن یک نوسان تصادفی کوانتومی می‌تواند در لحظه‌ای غیرمنتظره کل جهان را به نابودی بکشاند؛ آن هم بی‌هیچ هشدار قبلی.
گرچه این مقاله هنوز به‌صورت رسمی مورد داوری علمی قرار نگرفته و نتایج آن قطعی نیست، اما بار دیگر نشان می‌دهد که درک ما از سرنوشت نهایی کیهان تا چه اندازه ناپایدار و وابسته به مفاهیمی است که هنوز کاملاً رمزگشایی نشده‌اند. تا آن زمان، به نظر می‌رسد ما هنوز میلیاردها سال وقت داریم.
منبع: iflscience
۲۲۷۳۲۳
