تینا مزدکی _ وقتی اولین گوشی اپل با صفحه‌نمایشی که حتی از «کپی-پیست» پشتیبانی نمی‌کرد وارد بازار شد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که روزی همان برند، آیفونی با هوش مصنوعی پیشرفته، دوربین‌هایی در حد دوربین سینمایی و چیپست‌های اختصاصی تولید کند. اما این فقط قصه‌ی اپل نیست. این گزارش سفری‌ست در زمان؛ از روزی که گوگل بی سروصدا با پیکسل‌ها وارد بازی شد تا امروز که با سری پیکسل پرو ادعای پادشاهی در عکاسی دارد. از مایکروسافتی که با Windows Phone می‌خواست متفاوت باشد و حالا تقریباً از رقابت در این بازی حذف شده است.
در این گزارش، نگاهی می‌اندازیم به نخستین تلفن‌های همراهی که برندهای مطرحی همچون اپل، گوگل، سامسونگ، هواوی، شیائومی، سونی و مایکروسافت روانه‌ی بازار کردند؛ محصولاتی که شاید امروز ساده و ابتدایی به نظر برسند، اما در زمان خود نشانه‌ای از یک آغاز جسورانه یا دست‌کم تلاشی نوآورانه بودند.
اپل: آیفون
- اولین مدل: آیفون (نسل اول)
- تاریخ عرضه: ۲۹ ژوئن ۲۰۰۷
- آخرین پرچمدار: سری آیفون ۱۶
نخستین آیفون کمپانی اپل (Apple)، در ژانویه‌ی ۲۰۰۷ توسط استیو جابز معرفی شد؛ محصولی که نه‌تنها آغازگر فصل تازه‌ای در تاریخ تلفن‌های همراه بود، بلکه خود را به‌عنوان ترکیبی از سه دستگاه انقلابی معرفی کرد: یک آی‌پد با کنترل لمسی، یک تلفن همراه نوآورانه و یک ابزار ارتباطی اینترنتی پیشرفته. این گوشی با نمایشگر ۳.۵ اینچی لمسی، میکروفون، کنترل‌های هدفون، حافظهٔ داخلی ۴، ۸ یا ۱۶ گیگابایتی و طراحی مینیمالیستی‌اش، استانداردهایی را بنا گذاشت که امروز برای کاربران گوشی‌های هوشمند بدیهی به‌نظر می‌رسند. این گوشی با سیستم‌عامل iPhone OS ۱.۰ عرضه شد و تا نسخهٔ ۳.۱.۳ به‌روزرسانی دریافت کرد. وال‌استریت ژورنال در همان زمان، آن را «رایانه‌ای دستی و پیشگام» توصیف کرد و مجله‌ی تایم نیز لقب «اختراع سال» را به آن اختصاص داد.
گوگل: نکسوس و پیکسل
- اولین مدل: نکسوس One (تولید مشترک با HTC)
- تاریخ عرضه: ژانویه ۲۰۱۰
گوشی‌های نکسوس گوگل (Google Nexus) مجموعه‌ای از تلفن‌های هوشمند (و تبلت‌ها) بودند که گوگل با همکاری شرکت‌های سخت‌افزاری مختلف تولید می‌کرد؛ هدف اصلی این سری، نمایش تجربه‌ی خالص و بی‌واسطه از سیستم‌عامل اندروید بود. برخلاف برند پیکسل گوگل (Pixel) که تماماً تحت مدیریت مستقیم گوگل ساخته می‌شود، گوشی‌های نکسوس توسط شرکت‌های ثالث تولید می‌شدند (مثل HTC، سامسونگ، LG و هواوی) اما نرم‌افزار و تجربه کاربری آن‌ها به‌طور کامل تحت کنترل گوگل بود. اولین گوشی سری نکسوس، Nexus One بود که در ژانویه‌ی ۲۰۱۰ معرفی شد. این گوشی توسط HTC ساخته شده بود و از نظر طراحی، سخت‌افزار و البته رابط کاربری کاملاً نمایانگر نگاه گوگل به آینده‌ی اندروید بود.
- اولین مدل: پیکسل و پیکسل XL
- تاریخ عرضه: ۲۰ اکتبر ۲۰۱۶
- آخرین پرچمدار: سری پیکسل ۹
اولین گوشی‌های سری پیکسل گوگل (Google Pixel)، Pixel و Pixel XL، در ۴ اکتبر ۲۰۱۶ معرفی و در ۲۰ اکتبر همان سال عرضه شدند. این سری به‌عنوان جایگزین مستقیم خانواده‌ی نکسوس معرفی شد و هدفش ارائه‌ی سخت‌افزار و نرم‌افزاری بود که کاملاً تحت کنترل و طراحی گوگل باشد؛ برخلاف نکسوس که در آن شرکت‌های دیگر سخت‌افزار را می‌ساختند. گوشی‌های Pixel و Pixel XL توسط HTC تولید شدند، اما برخلاف نکسوس، برند گوگل به‌صورت کامل روی آن‌ها حک شد. این دو دستگاه با شعار تبلیغاتی “Made by Google” عرضه شدند و ویژگی برجسته‌شان، تمرکز ویژه روی دوربین و هوش مصنوعی بود. گوگل برای اولین‌بار اپلیکیشن اختصاصی Google Assistant را با این گوشی‌ها معرفی کرد. Pixel دارای صفحه‌نمایش ۵ اینچی و Pixel XL دارای صفحه‌نمایش ۵٫۵ اینچی بودند. هر دو دستگاه از پردازندهٔ Snapdragon ۸۲۱ بهره می‌بردند و با سیستم‌عامل Android ۷.۱ Nougat عرضه شدند.
سامسونگ: گلکسی
- اولین مدل: سامسونگ گلکسی GT-I۷۵۰۰
- تاریخ عرضه: ۲۹ ژوئن ۲۰۰۹
- آخرین پرچمدار: سری گلکسی اس۲۵
اولین گوشی هوشمند سامسونگ (Samsung) با سیستم‌عامل اندروید، Galaxy GT-I۷۵۰۰، در ۲۷ آوریل ۲۰۰۹ معرفی و در ۲۹ ژوئن همان سال عرضه شد. البته باید گفت که این مدل، اولین گوشی هوشمند سامسونگ بود؛ پیش از Galaxy GT-I۷۵۰۰ سامسونگ، در سال ۱۹۸۸ گوشی موبایل Samsung SH-۱۰۰ را عرضه کرده بود که این گوشی به نسل اول شبکه‌های موبایل (۱G) تعلق داشت و اصلاً هوشمند نبود. در واقع سامسونگ با معرفی Galaxy GT-I۷۵۰۰ نخستین قدم خود را در دنیای گوشی‌های هوشمند مبتنی بر اندروید برداشت.
این گوشی، که به‌نوعی آغاز راه خانواده بزرگ گلکسی (Galaxy) محسوب می‌شود، از نسخه ۱.۵ اندروید (Cupcake) بهره می‌برد و با نمایشگر ۳.۲ اینچی AMOLED، پردازنده ۵۲۸ مگاهرتزی، دوربین ۵ مگاپیکسلی و حافظه داخلی ۸ گیگابایت عرضه شد؛ ویژگی‌هایی که در آن زمان پیشرفته و چشمگیر به حساب می‌آمدند. GT-I۷۵۰۰ نه‌تنها ورود سامسونگ به اکوسیستم اندروید را رقم زد، بلکه زمینه‌ساز رقابتی جدی با دیگر سازندگان گوشی‌های هوشمند شد. هرچند این مدل در مقایسه با رقبای هم‌دوره‌اش چندان مشهور نشد، اما پایه‌گذار مسیری بود که در نهایت به ساخت گوشی‌هایی همچون سری Galaxy S، Note و Z انجامید؛ محصولاتی که سامسونگ را به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی موبایل تبدیل کردند.
هوآوی: U
- اولین مدل: هوآویU۸۲۲۰
- تاریخ عرضه: اکتبر ۲۰۰۹
- آخرین پرچمدار: سری هوآوی پیورا ۷۰
نخستین گوشی هوشمند شرکت هواوی (Huawei) با نام Huawei U۸۲۲۰ در سال ۲۰۰۹ معرفی و عرضه شد. این دستگاه که در برخی بازارها با برند T-Mobile Pulse شناخته می‌شد، اولین تلاش رسمی هواوی برای ورود به بازار گوشی‌های هوشمند مبتنی بر سیستم‌عامل اندروید بود. Huawei U۸۲۲۰ به‌عنوان یک گوشی هوشمند مقرون‌به‌صرفه، با سیستم‌عامل اندروید ۱.۵ (Cupcake) عرضه شد و دارای صفحه‌نمایش ۳.۵ اینچی با رزولوشن ۳۲۰×۴۸۰ پیکسل، دوربین ۳.۲ مگاپیکسلی، حافظه رم ۱۹۲ مگابایت و حافظه داخلی ۲۵۶ مگابایت بود. این دستگاه از کارت حافظه microSD تا ظرفیت ۱۶ گیگابایت پشتیبانی می‌کرد و به امکاناتی مانند Wi-Fi، GPS و شبکه‌های ۳G مجهز بود.
Huawei U۸۲۲۰ به‌عنوان یکی از نخستین گوشی‌های اندرویدی مقرون‌به‌صرفه در بازار شناخته می‌شود و زمینه‌ساز ورود هواوی به بازار جهانی گوشی‌های هوشمند بود. این دستگاه با قیمت مناسبی عرضه شد و در برخی بازارها به‌عنوان اولین گوشی اندرویدی با طرح پرداخت اعتباری (Pay As You Go) معرفی گردید.
شیائومی: می
- اولین مدل: شیائومی می ۱
- تاریخ عرضه: ۱۶ اوت ۲۰۱۱
- آخرین پرچمدار: سری شیائومی ۱۵
نخستین گوشی هوشمند شرکت شیائومی (Xiaomi)، مدل Xiaomi Mi ۱ بود که در تاریخ ۱۶ اوت ۲۰۱۱ معرفی و در اکتبر همان سال به بازار عرضه شد. این دستگاه، که با نام‌های «Mi One» یا «Xiaomi Phone» نیز شناخته می‌شود، نقطه آغاز ورود شیائومی به بازار سخت‌افزار موبایل بود. پردازنده دو هسته‌ای Qualcomm Snapdragon S۳ با فرکانس ۱.۵ گیگاهرتز، حافظه رم ۱ گیگابایت، حافظه داخلی ۴ گیگابایت، صفحه‌نمایش ۴ اینچی با رزولوشن ۸۵۴×۴۸۰ پیکسل، دوربین پشتی ۸ مگاپیکسلی، دوربین جلویی ۲ مگاپیکسلی و باتری ۱۹۳۰ میلی‌آمپرساعتی ویژگی‌هایی بود که در آن زمان Xiaomi Mi ۱ را متمایز می‌کرد. این گوشی با سیستم‌عامل اندروید ۲.۳ (Gingerbread) و رابط کاربری اختصاصی شیائومی به نام MIUI عرضه شد.
یکی از عوامل موفقیت Mi ۱، قیمت رقابتی آن بود؛ این گوشی با قیمت ۱۹۹۹ یوان (حدود ۲۸۰ دلار در آن زمان) عرضه شد و در مدت ۳۴ ساعت، بیش از ۳۰۰٬۰۰۰ پیش‌سفارش دریافت کرد. این استقبال چشمگیر، نشان‌دهنده تقاضای بالا برای گوشی‌های هوشمند با کیفیت بالا و قیمت مناسب بود و زمینه‌ساز رشد سریع شیائومی در بازار جهانی شد.
سونی: اکسپریا
- اولین مدل: سونی اریکسون اکسپریا X۱۰
- تاریخ عرضه: فوریه ۲۰۱۰
- آخرین پرچمدار: سونی اکسپریا ۱ VII
نخستین گوشی هوشمند شرکت سونی (Sony)، مدل Sony Ericsson Xperia X۱ بود که در ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۸ به بازار عرضه شد. این دستگاه، که در نمایشگاه جهانی موبایل (MWC) همان سال معرفی گردید، آغازگر سری Xperia محسوب می‌شود و نخستین تلاش سونی برای ورود به بازار گوشی‌های هوشمند با سیستم‌عامل Windows Mobile ۶.۱ بود. Xperia X۱ توسط شرکت تایوانی HTC طراحی و تولید شد و با طراحی کشویی منحنی (arc-slider) و بدنه‌ای از آلومینیوم، ترکیبی از زیبایی و کارایی را ارائه می‌داد. این گوشی مجهز به صفحه‌نمایش لمسی ۳ اینچی با رزولوشن WVGA، صفحه‌کلید فیزیکی QWERTY، دوربین ۳.۲ مگاپیکسلی، Wi-Fi، GPS، بلوتوث و پشتیبانی از شبکه‌های ۳G بود.
یکی از ویژگی‌های برجسته Xperia X۱، رابط کاربری X-Panels بود که به کاربران امکان می‌داد تا بین پنل‌های مختلف برای دسترسی به برنامه‌ها و سرویس‌های گوناگون جابجا شوند. این نوآوری، تجربه‌ای متفاوت از تعامل با گوشی‌های هوشمند را ارائه می‌داد و سونی اریکسون را در مسیر رقابت با سایر تولیدکنندگان مطرح قرار داد.
مایکروسافت: لومیا
- اولین مدل: مایکروسافت لومیا ۵۳۵
- تاریخ عرضه: نوامبر ۲۰۱۴
- آخرین پرچمدار: Surface Duo ۲
نخستین گوشی هوشمندی که به‌صورت رسمی با برند مایکروسافت (Microsoft) و بدون نام نوکیا روانه بازار شد، Microsoft Lumia ۵۳۵ بود. این دستگاه در نوامبر ۲۰۱۴، پس از آن معرفی شد که مایکروسافت با خرید بخش موبایل نوکیا، تصمیم گرفت نام این برند باسابقه را کنار بگذارد و گوشی‌های خود را با هویت تازه‌ای عرضه کند. Lumia ۵۳۵ یک گوشی اقتصادی مبتنی بر Windows Phone ۸.۱ بود و تمرکز اصلی آن بر ارائه تجربه‌ای یکپارچه با سرویس‌های اختصاصی مایکروسافت مانند Skype، Office و OneDrive قرار داشت. شعار تبلیغاتی این محصول نیز این بود: «تجربه‌ای بزرگ، با قیمتی نه‌چندان بزرگ.»
با نمایشگر ۵ اینچی، دوربین‌های ۵ مگاپیکسلی در جلو و عقب، و قابلیت‌هایی چون دستیار صوتی Cortana و کاشی‌های زنده (Live Tiles)، این گوشی تلاشی جدی از سوی مایکروسافت برای ورود مستقل به بازار گوشی‌های هوشمند بود؛ تلاشی که هرچند جاه‌طلبانه آغاز شد، اما با چالش‌های جدی همراه بود. مایکروسافت در نهایت به دلایل متعددی از بازار گوشی‌های هوشمند کناره گرفت؛ دلایلی که عمدتاً به شکست تجاری سیستم‌عامل Windows Phone، نبود اکوسیستم نرم‌افزاری قوی و رقابت شدید با اندروید و iOS بازمی‌گشت.
سیر تحول تلفن‌های همراه از دستگاه‌هایی ساده و ابتدایی تا پرچم‌داران هوشمند و چندمنظوره، بازتابی از رشد پرشتاب فناوری و تطبیق بی‌وقفه برندهای بزرگ با نیازهای نوین کاربران است. امروزه گوشی‌های هوشمند نقشی فراتر از یک ابزار ارتباطی دارند؛ آن‌ها به مرکز فرماندهی زندگی دیجیتال انسان بدل شده‌اند. با این حال، این همه‌ی ماجرا نیست. با پیشرفت سریع هوش مصنوعی، فناوری‌های پوشیدنی، واقعیت ترکیبی و حتی رابط‌های عصبی، پرسشی که به‌وجود می‌آید این است: این کمپانی‌ها در آینده قرار است چه مرزهایی را جابه‌جا کنند؟ آیا همچنان در این رقابت پر فراز و نشیب باقی می‌مانند یا همچون مایکروسافت از این بازی حذف می‌شوند؟
۵۸۳۲۳
