یولن – در میزبانی و مدیریتِ اجلاس اخیر سران شانگهای در شهر تیانجینِ چین، چند نکته قابل تامل پروتکلی دیده می شود. این مساله در نگاه اول، غیر منتظره و تعجب آور است، اما آیا می توان پیام‌های پروتکلی-سیاسیِ هماهنگ شده (ازجمله با روسیه) را از آن برداشت کرد؟
حداقل چند نکته قابل توجه وجود دارد:
الف- در چنین اجلاس‌هایی پرچم کشورهایی که عضویت رسمی دارند به فاصله منظم و مساوی، و بر اساس قاعده‌ی عضویت چیده می شود و بالاترین نماینده‌ی رسمیِ هر پرچم نیز (سران)، جلوی پرچم خود می‌ایستند.
در عکس یادگاری و رسمی اجلاس تیانجین؛ ۱۰ پرچم از ده کشور عضو (چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، هند، پاکستان، ایران و بلاروس) به علاوه پرچم خود سازمان همکاری شانگهای چیده شده و قاعدتا سران کشورها + دبیرکل جمعا ۱۱ نفری هستند که باید جلوی پرچم‌ها بایستند.
در حالیکه ۱۲ نفر ایستاده اند و هویت نفر دوازدهم که نه دبیرکل شانگهای است و نه جزو سرانِ عضو، مشخص نیست.
در اجلاس‌های چندجانبه و بین المللی، حضور افرادِ غیر رسمی در عکسِ سران، خلاف قواعد پروتکلی است و بسیار به ندرت رخ می دهد. مگر اینکه حاوی پیامی باشد.
این مساله از آنجا مهمتر می شود که به طور مثال آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل به عنوان میهمان و افرادی مثل اردوغان رئیس جمهور ترکیه به عنوان کشور شریکِ همکار در اجلاس حضور داشته‌اند، اما پرچم آنها و خودشان در عکس نیستند.
چه بسا اگر قرار بود فرد دیگری جز آن ۱۱ نفر کنار سران عکس بگیرد، دبیرکل سازمان ملل ارجح بود. آیا غیبت او و پرچم سازمان ملل در عکس رسمی اجلاس را می توان حاوی نوعی پیام سیاسی اعضای شانگهای نسبت به سازمان ملل دانست؟ موضوعی که البته خلاف سیاست‌های اعلامی چین در ارتباطِ مسئولانه و موثر با اعضای جامعه جهانی و تبلور آن یعنی سازمان ملل است.
و نکته دیگر؛ فاصله غیر منظم برخی از سران با هم، ایستادن بعضی از سران جلوی پرچم کشوری دیگر و …. هم قابل ملاحظه است. اگر چه دکتر پزشکیان رئیس جمهور کشورمان در موقعیت درستی ایستاده است.
ب- در بنر پشت سران، عنوان ۲۵ امین اجلاس سران شانگهای، میزبان و تاریخِ برگزاری به دو زبان چینی و روسی قید شده است.
این که زبان انگلیسی استفاده نشده (از جمله با توجه به حضور سران هند و پاکستان) اگرچه خارج از عُرف اجلاسی در این سطح است؛ اما:
- خارج از قاعده نیست. چون در اساسنامه سازمان شانگهای قید شده که زبان رسمی سازمان چینی و روسی است.
- چه بسا در موقعیت فعلی می تواند حاوی نوعی پیامِ سیاسی از سوی بلوکِ شرقیِ سازمان یافته در سازمان شانگهای به غرب، و در راس آن آمریکا تلقّی شود. تصویر سران چین، روسیه و هند که دست در دست یکدیگر داده‌اند، مهمترین نمادِ تصویری این گمانه است. و نیز دعوت و حضور اردوغان که کشورش ترکیه عضو پیمان ناتو است.
قابل توجه است که در اکثر اجلاس‌های سران شانگهای در گذشته، زبان انگلیسی هم به کار می رفته و سایت دبیرخانه شانگهای هم به سه زبان چینی، روسیه و انگلیسی است.
بی تردید چین در رعایت اصول پروتکل و میزبانی رویدادهای دیپلماتیک، کارکشته و بارز است. به همین دلیل به نظر می رسد اجلاس شانگهای در تیانجین، نمونه ای قابل مطالعه از کارکردِ اصول پروتکلی در راستای ارسال پیام‌های دیپلماتیک باشد.
* سفیر پیشین ایران در کرواسی
