کاخ گلستان، به‌عنوان تنها اثر ثبت‌شده پایتخت در فهرست میراث جهانی یونسکو، نه‌تنها نماد تاریخ و هنر ایران بلکه جلوه‌ای از خرد جمعی و تجربه‌اندوزی نسل‌های مختلف از متخصصان و دلسوزان میراث فرهنگی است. تجربه تاریخی نشان داده که حضور فعال پیشکسوتان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، مرمت و معرفی آثار تاریخی، نقشی بی‌بدیل در ماندگاری این مواریث ایفا کرده است.
در طول دهه‌های گذشته، بزرگان حوزه میراث فرهنگی، همچون آیت‌الله باقر شیرازی و مهندس سعیدی با بینشی پیشرو و مسئولانه، اقداماتی بنیادین در حفاظت اضطراری از اشیای تاریخی کاخ گلستان انجام داده‌اند. ساخت گنجینه مرکزی در زیرزمین محوطه اصلی مجموعه، نمونه‌ای بارز است؛ گنجینه‌ای که در دوران جنگ تحمیلی و بحران‌های منطقه‌ای نقش کلیدی در صیانت از آثار تاریخی کشور ایفا کرد. این سنت ارزشمند امروز نیز با حضور متخصصانی چون مهندس محمدحسن محبعلی و دکتر اسکندر مختاری ادامه یافته است. این چهره‌های فرهیخته، با مشارکت در کمیته‌های تخصصی فنی و راهبردی کاخ گلستان، نقش مؤثری در سیاست‌گذاری، نظارت بر پروژه‌های مرمتی و برنامه‌ریزی کلان این مجموعه ایفا می‌کنند.
استمرار مسیر، ضرورت امروز مدیریت میراث جهانی
امروز بیش از هر زمان دیگر روشن است که صیانت از میراث فرهنگی، وظیفه‌ای مستمر، چندوجهی و نیازمند مشارکت جمعی است. نگاه تک‌بعدی به موضوع حفاظت، بدون در نظر گرفتن پیوندهای میان‌نسلی دانش و تجربه، نمی‌تواند ضامن پایداری آثار تاریخی و فرهنگی باشد.
در همین راستا، بهره‌مندی هدفمند از تجارب پیشکسوتان و مفاخر علمی حوزه میراث‌فرهنگی، نه تنها یک فرصت ارزشمند، بلکه یک ضرورت ملی است. این افراد، حافظان حافظه تخصصی این سرزمین‌اند؛ کسانی که با شناخت دقیق از معماری تاریخی، اصول مرمت اصیل، شیوه‌های سنتی نگهداری و آسیب‌شناسی آثار، می‌توانند چراغ راه نسل‌های آینده باشند.
هفته دولت؛ فرصتی برای تأمل و تجلیل
در آستانه هفته دولت، مرور دستاوردها و در عین حال بازنگری در مسیرهای طی‌شده، فرصتی است برای پاسداشت خادمان بی‌ادعای فرهنگ و هویت ملی. مدیران و کارشناسان مجموعه کاخ گلستان با باور به ارزش‌های حرفه‌ای و سرمایه‌های انسانی، همواره تلاش داشته‌اند تا در کنار بهره‌گیری از ظرفیت علمی موجود، قدردان ریشه‌های فکری و تجربی این حوزه نیز باشند. بی‌تردید، همسویی و حمایت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در اجرای پروژه‌ها و سیاست‌های حفاظتی کاخ گلستان، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت‌های یک سال اخیر ایفا کرده است؛ از تأمین منابع فنی و تخصصی تا تسهیل مسیرهای اداری و قانونی برای پیشبرد طرح‌های کلان. اما آنچه ضامن استمرار این روند است، شکل‌گیری یک الگوی پایدار همکاری میان نسل‌های مختلف فعالان میراث فرهنگی، نهادهای حاکمیتی و بدنه کارشناسی کشور است؛ الگویی که در آن، تجربه و جوانی، تخصص و سیاست‌گذاری، دانش سنتی و فناوری‌های نوین در کنار یکدیگر قرار گیرند.
دستاوردهای کاخ گلستان در یک سال اخیر
در پرتو حمایت‌های مستمر وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و با همراهی تیم‌های تخصصی، کاخ گلستان طی یک سال گذشته توانسته است مجموعه‌ای از پروژه‌های مهم را به سرانجام برساند؛ پروژه‌هایی در حوزه «حفاظت و مرمت» و «زیرساخت و تجهیز» که بخش قابل توجهی از آن‌ها با تکیه بر تجربه پیشکسوتان و مشاوره مستقیم آنان عملیاتی شده‌اند.
مرمت تخصصی آیینه‌کاری‌ها، گچ‌بری‌ها، کاشی‌کاری‌ها و شیروانی‌ها، مرمت و بازآفرینی بیش از ۳۵ تابلوی رنگ‌روغن نفیس اهدایی از دربارهای اروپایی، اجرای طرح مرمت نمای کاخ ابیض و نرده‌های چدنی موزه مردم‌شناسی، حفاظت پیشگیرانه از ابنیه و اشیای تاریخی با تشکیل کمیته مدیریت بحران، اجرای سیستم اطفای حریق اتوماتیک در مخزن نسخ خطی با گاز FM۲۰۰، اجرای سیستم ارت الکتریکال و بهسازی بخشی از تأسیسات الکتریکی مجموعه، تجهیز مخازن موزه مردم‌شناسی، مرمت نرده‌های چدنی سرسرای موزه مردم شناسی, تهیه طرح مکانیزه آبیاری فضای سبز مجموعه, مرمت بخشی از شیروانی‌ها, توجه ویژه به اقدامات پدافند غیر عامل به‌منظور افزایش بازدارندگی, افزایش تعداد sup، اجرای سیستم ارت الکتریکال مجموعه، کاشت نهال و درخت و انجام گلکاری از جمله کارهای انجام شده است.
کاخ گلستان، نه تنها یک بنای تاریخی، بلکه یک نهاد فرهنگی زنده است؛ نهادی که در متن پایتخت، روایت‌گر تاریخ ایران، تعامل با جهان و مظهر خلاقیت‌های هنری و معماری ملت ایران است. امروز، صیانت از چنین سرمایه‌ای نیازمند تداوم مسیر مفاخر گذشته، پشتیبانی نهادهای متولی و حضور نسل جدیدی از متخصصان دغدغه‌مند است. در هفته دولت، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، نهادینه کردن فرهنگ “پاسداشت و تداوم” است؛ پاسداشت پیشکسوتان و مفاخر، و تداوم راهی که آنان برای حفاظت از میراث این سرزمین هموار ساخته‌اند.
*مدیرمجموعه میراث جهانی کاخ گلستان
۲۳۳۲۳۳
