غزال زیاری: در طول سفرهای هوایی خیلی از مسافران را می‌بینیم که در حال جویدن آدامس، مکیدن آب‌نبات یا خمیازه‌های عمیق و اغراق‌آمیز هستند؛ خیلی از افراد این‌ها را اقداماتی برای رفع گرفتگی گوششان در طول پرواز و به‌ویژه هنگام بلند شدن یا فرود آمدن هواپیما می‌دانند تا بدین ترتیب جلوی حس ناخوشایند گرفتگی گوش‌ها را بگیرند.
خبر خوب این است که احساس عجیب گرفتگی گوش در هنگام پرواز، کاملاً طبیعی و درواقع نوعی مکانیسم محافظتی بدن است.
دکتر پاتریشیا گافنی، شنوایی‌شناس و رئیس آکادمی شنوایی‌شناسی آمریکا در این رابطه توضیح داد: «پدیده گرفتگی گوش‌ها در هنگام پرواز، بخشی از عملکرد طبیعی بدن برای تنظیم فشار است. در اکثر مواقع هم به‌سرعت و بدون مشکل خاصی برطرف می‌شود.»
اما دقیقاً چرا این صدای پُک‌مانند ایجاد می‌شود؟ چه اتفاقی در گوش‌ها می‌افتد؟ گافنی جزئیات جالبی درباره این موضوع ارائه کرده است.
چرا گوش‌های ما در طول پرواز می‌گیرند؟
گوش انسان از سه بخش تشکیل شده است: گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی. گوش خارجی شامل لاله گوش و مجرای گوش است. پرده گوش، بین گوش خارجی و گوش میانی قرار دارد. در گوش میانی، سه استخوانچه ریز و لوله یا شیپور استاش وجود دارد؛ مجرای باریکی که گوش میانی را به نازوفارنکس (بخش بالایی گلو و حلق است که پشت بینی قرار دارد و شکل یک محفظه جعبه مانند است) متصل می‌کند. در گوش داخلی نیز حلزون گوش (برای شنوایی) و سیستم دهلیزی (برای حفظ تعادل) قرار گرفته‌اند.
دکتر گافنی دراین‌باره گفت: «صدای پُک (گرفتگی گوش) ناشی از عملکرد شیپور استاش است که وظیفه‌اش تنظیم فشار بین بخش بیرونی گوش و بخش گوش میانی است.»
اگر فشار هوای بیرونی با فشار داخل گوش میانی برابر نباشد، تعادل مختل می‌شود. وقتی فشار بیرونی بیشتر از داخل باشد، پرده گوش به سمت داخل کشیده می‌شود و از قدرت ارتعاشش کاسته می‌شود و درنتیجه، صداها خفه یا مبهم به نظر می‌رسند.
در فعالیت‌های روزمره‌ای مثل بلع، خمیازه یا صحبت کردن، شیپور استاش به‌طور طبیعی باز شده و فشار را متعادل می‌کند؛ اما در مواقعی مثل پرواز، غواصی یا کوه‌نوردی که تغییر ارتفاع به سرعت اتفاق می‌افتد، شرایط متفاوتی ایجاد می‌شود. در این مواقع، تغییرات ناگهانی فشار خارجی لوله استاش را وا می‌دارد تا به‌طور ناگهانی باز شود تا بتواند تعادل را برقرار کندو همین اتفاق صدای معروف “پُک” یا “تق” را در درون گوشمان ایجاد می‌کند.
چطور در طول پرواز، گرفتگی گوشمان را برطرف کنیم؟
برای باز شدن شیپور استاش و رفع فشار، روش‌های مؤثری زیادی وجود دارند. برای نوزادان و کودکان خردسال، مکیدن پستانک یا شیر خوردن هنگام اوج‌گیری یا فرود آمدن هواپیما کمک خواهد کرد و برای بزرگ‌ترها، جویدن آدامس، مکیدن آب‌نبات یا خمیازه کشیدن از گزینه‌های ساده و مؤثر هستند.
دکتر گافنی همچنین به تکنیکی به نام مانور والسالوا اشاره کرد و دراین‌باره توضیح داد: «نفس بکشید، دهانتان را ببندید، بینی‌تان را بگیرید و خیلی آرام سعی کنید از نفستان را از طریق بینی بیرون بدهید. اگر شیپور استاش خیلی بسته باشد، ممکن است حتی صدای سوت مانندی هم بشنوید.»
درعین‌حال ابزارهایی مثل EarPlanes (گوش‌گیرهای مخصوص کاهش فشار) نیز ممکن است مؤثر باشند. طبق گفته گافنی برخی افراد از این ابزار نتیجه خوبی می‌گیرند ولی برای برخی دیگر چندان مؤثر نیستند.
وقتی فشار بیش‌ازحد می‌شود
در بعضی شرایط، مثلاً در هنگام سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی باز و بسته شدن شیپور استاش دشوارتر می‌شود؛ چرا که التهاب ناشی از بیماری باعث متورم شدن انتهای شیپور استاش شده و عملکردش را دچار اختلال می‌کند. به همین خاطر هم هست که خیلی از افراد در هنگام سرماخوردگی حس می‌کنند که گوش‌هایشان گرفته است.
در موارد شدید، اگر فشار خیلی زیاد باشد و شیپور استاش نتواند باز شود، ممکن است شاهد پارگی پرده گوش باشیم؛ هرچند که طبق گفته گافنی، این حالت به‌ندرت اتفاق می‌افتد و بیشتر برای افرادی رخ می‌دهد که از قبل دچار بیماری تنفسی بوده‌اند.
او درباره تجربه شخصی‌اش گفت: «آخرین باری که پرواز کردم، سرماخورده بودم و گوش‌هایم درد می‌کرد. کل پرواز درگیر اجرای مانور والسالوا بودم تا گوش‌هایم را سبک کنم.»
به کسانی که به‌صورت مکرر از مشکل فشار گوش رنج می‌برند، توصیه می‌شود تا به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنند و در بعضی موارد مزمن، ممکن است استفاده از اسپری‌های بینی برای کاهش التهاب مفید باشد.
گافنی در ادامه توضیحاتش یادآوری کرد که احساس گرفتگی گوش در حین پرواز و به‌ویژه به هنگام فرود یا برخاست هواپیما گرچه عجیب یا ناراحت‌کننده است، ولی معمولاً واکنش موقتی و طبیعی بدن نسبت به تغییرات ارتفاع است. پس در چنین شرایطی آدامس دم دست داشته باشید، خوب خمیازه بکشید و بگذارید شیپورهای استاش گوش‌هایتان وظیفه‌شان را به‌خوبی انجام بدهند.
منبع: popsci
