یولن – یکی از این اختلاف روایتها میان ایران و روسیه به موضوع بندهای مربوط به مکانیسم حل اختلاف برجام یا به اصطلاح اسنپبک برمیگردد، سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه اخیرا در گفتگو با صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برای دومین بار مدعی شد محمد جواد ظریف و جان کری در این موضوع توافق کردند و روسیه با چنین بندی مخالف بود، این در حالیست که ظریف و همکارانش در کتاب راز سر به مهر روایت دیگری را مطرح میکنند، روایتی که با توجه به استاد منتشر شده، خلاف گویی لاوروف را ثابت میکند.
بر اساس اسناد منتشر شده در کتاب راز سر به مهر، در موضوع رفع تحریم ها نظر روسیه مخالف نظر ایران بود تا جایی که لاوروف در مذاکرات وین هفت و در مهرماه سال ۹۳ به کری گفته بود: «انتظار لغو فوری همه تحریم های شورای امنیت احمقانه است.»
در مذاکرات مونرو سوئیس در اسفند ماه سال ۹۳ نیز لاوروف به ظریف می گوید: «تحریمهای شورای امنیت باید در گام نخست تعلیق شود و لغو آن موکول به تایید آژانس مبنی بر عدم انحراف و فقدان برنامه یا هرگونه برنامهای برای ساخت بمب توسط ایران شود.» در واقع این پیشنهاد روسیه ایران را در دام آژانس می انداخت و ایران را برای همیشه گرفتار شورای امنیت سازمان ملل نگه می داشت.
ظریف در جلسات فروردین ۱۳۹۴ در لوزان سوئیس قاطعانه با بازگشت خودکار قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل مخالفت میکند و خواستار ایجاد کمیته سه نفره حکمیت میشود اما روسیه مثل بقیه اعضای دائم صراحتا می گویند حق حاکمیتی خود را به فرد دیگری واگذار نمیکنند.
در ادامه، روسیه با فرانسه ساز و کار خطرناکی را مطرح می کنند که طبق آن قطعنامه های شورای امنیت فقط برای شش ماه تعلیق میشود و هر شش ماه این تعلیق تمدید میشود، در واقع این پیشنهاد موذیانه فرانسه و همراهی عجیب روسیه باعث میشد لغو قطعنامه های ایران به سرنوشتی نامعلوم و تقریبا محال حواله داده شود. جان کری وقتی این طرح روسیه و فرانسه را به ظریف ارائه میکند با طعنه میگوید: «این پیشنهاد رفیقت است.»
در پایان فروردین سال ۹۴ در وین ۹، هیئت روسی اعلام می کند با سازوکار پیشنهادی غرب در مورد بازگشت قطعنامه های شورای امنیت موافقت دارد و آن را تنها راه حل برای بار کردن هزینه سنگین سیاسی به آمریکا یا هر کشور دیگری که به دنبال بازگشت قطعنامهها باشد، میداند. به نظر میرسد این گفته هیئت روسیه مقارن با زمانی است که به نوشته وندی شرمن، مذاکره کننده ارشد آمریکایی ها، لاوروف و هیئتش نه تنها با اسنپبک موافقت کردهبودند، بلکه آقای لاوروف شخصا متنی را بر اساس منافع روسیه و آمریکا تدوین کردهبود.
خانم شرمن در فصل نهم کتاب خاطرات خود تحت عنوان «نه برای ترسوها: درسهایی در شجاعت، قدرت و پایداری» در صفحات ۱۷۸ تا ۱۸۲ با عنوان ماراتن وین درباره وزیر خارجه روسیه نوشته است که لاوروف اسنپبک را ابزاری در جهت تثبیت لغو تحریمها بدون از دست دادن اهرم فشار میدید. شرمن تاکید میکند: «این چاقوی جراحی لاوروف بود که کمک کرد آخرین قطعات پازل در جای خود قرار گیرند. در نهایت، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، راهحلی هوشمندانه و مبتکرانه پیشنهاد کرد که بر اساس آن هر یک از اعضای گروه ۱+۵ میتوانستند در صورتی که معتقد بودند ایران توافق را نقض کرده، خواستار رأیگیری در شورای امنیت شوند. اما قطعنامه به صورت ایجابی تنظیم میشد؛ یعنی تأیید میکرد که تخفیف تحریمها ادامه یابد. در این صورت هر کشوری میتوانست آن قطعنامه را وتو کند و بدین ترتیب تحریمها بهطور خودکار بازمیگشتند؛ بنابراین حق وتو حفظ میشد، در حالی که ایالات متحده یا هر کشور دیگری همچنان میتوانست بهتنهایی اقدام کند..»
شرمن همچنین در ۲۱ بهمن ۱۳۹۵ در مصاحبه با وبگاه «راشن مترز» تاکید کرده است: «لاوروف نقشی محوری و سودمند در تدوین اسنپ بک داشت.»
لازم به ذکر است که موضوع بازگشت پذیری قطعنامههای شورای امنیت بخشی از توافق طرفها برای امکان بازگشت به شرایط پیش از برجام در صورت نقض برجام توسط هریک از طرفهاست. ایران در دولت روحانی و با مدیریت دکتر ظریف از این حق خود در سال ۹۸ بهره برد و در دیماه ۹۸ کلیه محدودیتهای برجامی را در پاسخ به خروج آمریکا و تخلفات اروپا کنار گذاشت و با کمک روسیه و چین مانع هرگونه اقدام متقابل توسط اروپا شد. همچنین ایران در دوران مسئولیت دکتر ظریف توانست تلاش آمریکا برای بازگرداندن قطعنامههای شورای امنیت در سال ۱۳۹۹ را با ۱۳ رای مخالف در برابر ۲ رای موافق شکست دهد.
معلوم نیست چرا آقای لاوروف اصرار دارد برخلاف اسناد قطعی مسئولیت اقدام غیرقانونی سه کشور اروپایی را بر عهده وزیر امور خارجه اسبق و کنونی ایران بگذارد در حالی که شخص ایشان همراه با وزرای خارجه ایران و چین رسماً اعلام کردهاند که اقدام اروپا بر خلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و سوءاستفاده غیرقانونی از ساز و کار حل و فصل اختلافات (که به غلط اسنپ بک خوانده میشود) بوده و فاقد اعتبار است.
۴۲/۴۲
