غزال زیاری: در امتداد رودخانه اورینوکو در آمریکای جنوبی، حکاکیهای ماقبل تاریخی یافت شده است که در آن آثاری از مارهای غولپیکر به چشم میخورد؛ این حکاکیها از بزرگترین نمونه هنرهای صخرهای است که تا به امروز در سراسر دنیا رویت شده و قدمتش به بیش از ۲۰۰۰ سال قبل برمیگردد. برخی از این نمونه مارهای حکاکیشده بیش از ۴۰ متر طول دارند.
اورینوکو کجاست؟
اورینوکو از بزرگترین رودهای جهان است که در ونزوئلا و در امتداد مرز این کشور با کلمبیا در جریان است و این نقاشیها، در بخشهای بالایی و میانی این رودخانه رویت شدهاند.
خوزه اولیور از دانشگاه کالج لندن درباره این حکاکیهای جذاب و متفاوت گفته است: «نمونه جالبتوجهی از هنر صخرهای در امتداد رود اورینوکو، بهویژه در کشور ونزوئلا وجود دارد. اینها عموماً نقاشیهایی هستند که در پناهگاههای صخرهای یافت میشوند و حکایت از آن دارند که این نقطه، محلی کلیدی بوده که هویت محلی را به نمایش گذاشته و به بازدیدکنندگان میفهماند که آنها اینجا هستند.»
طبق توضیح اولیور، در بسیاری از مکانهای روباز در کنار رودخانه حکاکی روی صخرهها رواج داشته؛ اما همه این موارد بهصورت رسمی ثبتنشدهاند. اولیور و همکارانش از سال ۲۰۱۵ به بعد، بارها به مناطقی در امتداد حاشیه این رودخانه سفر کردهاند تا تصاویر بیشتری از این حکاکیهای سنگی ثبت کنند.
فیلیپ ریریس، یکی از اعضای این گروه که در دانشگاه بورنموث بریتانیا مشغول فعالیت است، دراینباره گفته است: «یافتن سایتهای جدید با چنین حکاکیهایی کار سختی نیست و به هر سمتی بروید، با نمونههای بیشتری روبهرو میشوید.»
اعضای این تیم در جریان سفرهای تحقیقاتیشان، دهها سایت با آثار هنری را کشف کردند که ۱۳ مورد از آنها دارای حکاکیهایی با ارتفاع حداقل ۴ متر بودند. ریریس ادامه داد: «کشف هر چیزی در این ابعاد، از نظر ما بینظیر و حیرتانگیز است. این بدان معناست که اغلب این حکاکیها، از فواصل بسیار دور، مثلاً ۵۰۰ متر تا یک کیلومتری قابلرؤیتند.»
طرحهای یافتشده در حکاکیها
در بیشتر این حکاکیها، نقوشی از انسان، پستانداران، پرندگان، هزارپاها و شکلهای هندسی مشاهده میشوند؛ اما بزرگترین نقوش یافتشده مارها بودند که عرض برخی از این حکاکیها تا ۴۲ متر میرسد. ریریس درباره دلیل اهمیت مارها در این حکاکیها گفته است: «در اسطورههای مردم بومی اورینوکو، مارهای آناکوندا و بوآ نقش پررنگی دارند و از همین رو بهشدت موردتوجه قرار گرفتهاند. آنها این مارها را موجوداتی کشنده میشناختند که میتوانستند انسانها و حیوانات بزرگ را از پا درآورند.»
هنر صخرهای در امتداد این رودخانه حاکی از آن است که احتمالاً این کندهکاریهای باستانی، نشانی از سرزمینی است که روزگاری گروه خاصی در آنجا زندگی میکردهاند؛ اما لزوماً هشداری برای دور کردن افراد از آن منطقه نبوده است.
ریریس در توضیح بیشتر میگوید: «این احتمال وجود دارد که این حکاکیها در حکم هشدار باشند؛ بلکه تمرینی بودهاند که بین جوامع به اشتراک گذاشته میشده است.»
درعینحال سرامیکهای مربوط به ۲۰۰۰ سال پیش که در این منطقه کشفشده، دارای نقوش مشابهی با نقوش حکاکیهاست که نشان میدهد که این هنر صخرهای در همان حدود زمانی و تقریباً ۲ هزار سال پیش ایجاد شدهاند.
اعضای این گروه امیدوارند تا بتوانند حکاکیهای بیشتری را کشف کنند و به سرنخهایی درباره منشأ و هدف این هنر صخرهای دست بیابند. بهعنوانمثال بسیاری از این حکاکیها در نزدیکی پناهگاههایی صخرهای با محل دفن افراد یافت شدهاند که نشان میدهد که ممکن است این نقوش بهنوعی به شیوههای تدفین باستانی ارتباط داشته باشد.
آندرس ترونکوسو از دانشگاه شیلی در این باره توضیح داد: «این تحقیق ارزشمندی است که هنر صخرهای را در منطقهای ناشناخته در آمریکای جنوبی به نمایش درمیآورد و به کسب اطلاعات بیشتر درباره این منطقه کمکی زیادی میکند.»
پاتریک رابرتز از مؤسسه ماکس پلانک در امور علوم تاریخ انسان در آلمان دراینباره گفته است: «وقتی صحبت از هنر صخرهای میشود، ذهن اروپایی-آمریکایی ها سراغ ماموتها، شیرهای غار و پستانداران بزرگ غارهای پلیستوسن در اروپای غربی میرود. باید این را در نظر داشت که حکاکیهای مارهای غولپیکری که در این بررسی موردمطالعه قرار میگیرند، برخی از بزرگترین تصاویر هنر صخرهای در سراسر جهان است که از دل یک دشت گرمسیری آمدهاند.»
منبع: newscientist
۵۴۳۲۱
