غزال زیاری: دانشمندان در یک مأموریت سخت و غیرممکن که مثل پیدا کردن یک سوزن در انبوهی از سوزن‌های کوچک و لغزان بود، موفق به انجام یک کار بزرگ شدند و توانستند تا گونه گمشده‌ای از مار را دوباره کشف کنند.
این مار گمشده آن‌قدر کوچک است که وقتی آن را در کنار یک سکه قرار دهیم، سکه بزرگ به نظر می‌رسد. مار نخ‌مانند باربادوس (Tetracheilostoma carlae)، کوچک‌ترین مار شناخته‌شده جهان است که در جریان یک پیمایش بوم‌شناختی در ماه مارس، زیر یک سنگ در مرکز باربادوس کشف شد.
گمشده‌ای که پیدا شد
این گونه از مار، حدود ۲۰ سال است که از چشم علم پنهان مانده بود و نامش در فهرست جهانی ۴۸۰۰ گونه گمشده از گیاهان، جانوران و قارچ‌ها که توسط پروژه “جستجوی گونه‌های گمشده” گردآوری شده، قرار داشت.
وزارت محیط‌زیست و زیباسازی باربادوس بیش از یک سال در قالب پروژه “حفاظت از خزندگان بومی باربادوس” به دنبال این مار کوچک می‌گشت تا سرانجام این موفقیت حاصل شد.
این مار کوچولو با طولی در حدود ۹ تا ۱۰ سانتی‌متر در حالت بالغ، یک گونه مینیاتوری محسوب می‌شود. گزارش‌های گذشته از رؤیت این مار که به ده ها سال قبل برمی‌گشت و البته شباهت زیاد این مار با گونه مهاجمی به نام مار نابینای برهمنی که به‌تازگی به باربادوس وارد شده، کار را برای تشخیص این گونه ریزنقش پیچیده‌تر کرده بود.
تفاوت‌ها آن‌قدر جزئی هستند که دانشمندان برای تشخیص آن‌ها باید از ذره‌بین استفاده کرده و با توجه به‌اندازه بسیار کوچکشان، مشخصاً این گونه به‌راحتی از دید پنهان می‌ماند.
اما واقعاً پیدا کردن مار به این کوچکی چقدر سخت است؟ کانر بلیدز، افسر فنی پروژه در وزارت محیط‌زیست و زیباسازی باربادوس دراین‌باره گفت: «به نظر من، احتمال دیده شدن حیوانات بزرگ‌تر بیشتر است؛ بنابراین اگر یک حیوان بزرگ برای زمانی آن‌قدر طولانی دیده نشود که به‌عنوان گونه گمشده در نظر گرفته شود، در ذهن من امید کمتری به وجودش باقی می‌ماند؛ اما یافتن حیوانات کوچک‌تری در ابعاد مار نخ‌مانند باربادوس واقعاً سخت است و می‌توان گم‌شدنشان را به‌حساب پنهان‌کاری‌شان یا بی‌توجهی مردم گذاشت تا انقراض واقعی‌شان.»
اطلاعات کم درباره این مار مینیاتوری
بلیدز ادامه داد: « مطالعه درباره این گونه از مارها که خیلی کوچک هستند، بدون آسیب رساندن به آن‌ها خیلی سخت است. از همین رو ما هنوز اطلاعات زیادی درباره ترجیح زیستگاه یا جمعیتشان نداریم تا بتواند به پیمایش‌ها یا برنامه‌ریزی حفاظتی کمک کند. درعین‌حال اندازه کوچکشان تشخیص آن‌ها را سخت‌تر می‌کند، به‌ویژه که گونه‌ای به نام مار نابینای برهمنی که بسیار شبیه به مار باربادوس است هم در این منطقه زندگی می‌کند. همین موضوع کمک گرفتن از اطلاع‌رسانی شهروندان یا گزارش‌های آنلاین را سخت می‌کند؛ چراکه تشخیص این مار باید توسط متخصصان و به‌صورت حضوری انجام شود تا قابل‌اعتماد باشد.»
جاستین اسپرینگر، افسر برنامه کارائیب این پروژه هم گفت: «یکی از ویژگی‌های جالب خانواده مارهایی که مار نخ‌مانند به آن تعلق دارد این است که از مورچه‌ها و موریانه‌ها تغذیه می‌کنند؛ آن‌ها در لانه‌های موریانه‌ها زندگی می‌کنند و ترشحاتی آزاد می‌کنند که باعث می‌شود موریانه‌ها به آن‌ها حمله نکنند. این واقعاً جذاب است.»
او ادامه داد: «هنوز چیزهای زیادی برای کشف درباره مار باربادوس باقی‌مانده که همین باعث جذابیت و انگیزه بیشتر برای حفاظت از آن‌ها می‌شود. در باربادوس و بیشتر مناطق کارائیب، ترس عمومی از مارها وجود دارد و متأسفانه، گونه بومی دیگر ما یعنی مار مسابقه‌ای باربادوس مدتی است که منقرض اعلام‌شده. فکر می‌کنم این باز کشف هم برای نشان دادن ارزش باقی‌مانده‌های زیستی‌مان و هم برای نشان دادن اینکه این مارهای بسیار کوچک، لطیف و بی‌خطر هم مهم هستند و باید از آن‌ها محافظت شود، اهمیت زیادی دارد.»
یکی دیگر از دلایل مهم برای حفاظت از این گونه، تبار تکاملی بسیار کهن آن‌هاست. این گونه به یکی از شاخه‌های ابتدایی مارها به نام Scolecophidia تعلق دارد. فسیل‌هایی از آن‌ها در دوران کرتاسه یافت شده، اما به‌احتمال‌زیاد منشأشان به دوران ژوراسیک بازمی‌گردد.
پراکندگی جهانی این گروه نشان می‌دهد که آن‌ها زمانی ساکن ابرقاره گندوانا بوده‌اند. با شکافتن این قاره، این مارهای کوچک نیز پراکنده شدند و به گفته بلیدز، احتمالاً مار نخ‌مانند به‌صورت طبیعی از جای دیگری در قاره آمریکا به باربادوس رسیده است.
منبع: iflscience
۲۲۷۲۲۷
