یولن: سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پس از امضای شیوه‌نامه جدید همکاری میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کنفرانس خبری مشترک با بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر تصریح کرد: «من و مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی دور نهایی مذاکرات را برای نهایی‌سازی تفاهم در خصوص نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران در پرتو تحولات ناشی از اقدامات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران برگزار کردیم و موفق شدیم آن را نهایی کنیم.»
به گفته عراقچی «گام‌های عملی توافق‌شده برای اجرای پادمان‌ها به طور کامل با قانون مجلس شورای اسلامی ایران منطبق است.»
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم این توافق را «این یک گام مهم در مسیر درست» توصیف کرد.
اینکه بعد از نزدیک به سه ماه از خروج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران و تصویب قانون تعلیق همکاری‌ها با آژانس توسط مجلس شورای اسلامی، بار دیگر توافقی میان ایران و آژانس برای تدوین یک شیوه‌نامه جدید با هدف استمرار بازرسی‌ها و نظارت آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران شکل گرفت، گام بسیار مهمی در راستای عادی شدن مجدد فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت نظارت بین‌المللی بعد از حملات تجاوزکارانه اسرائیل و آمریکا در جنگ ۱۲ روزه است.
این توافق علاوه بر اینکه احتمال محکومیت ایران در جلسه فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش می‌دهد، در عین حال کمک خواهد کرد که در تعامل احتمالی میان ایران و سه کشور اروپایی طرف برجام برای تمدید مهلت مکانیسم ماشه تحولی تازه رخ دهد.
هر چند ایران همزمان با تعامل با آژانس، زبان تهدید را نیز ترک نکرد. سید عباس عراقچی در کنفرانس خبری خود تصریح کرد که اگر مکانیسم ماشه عملی شود و قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران مجددا اعمال شود، ایران مجددا از گام‌های عملی برای همکاری با آژانس عقب‌نشینی خواهد کرد. عراقچی گفت: «تأکید می‌کنم که در صورت هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران این گام‌های عملی را پایان یافته تلقی خواهد کرد.»
این سخنان عراقچی به وضوح روشن نمی‌کند که آیا توافق با آژانس در چارچوب یک مسیر گسترده‌تر برای گفت و گو و همکاری با سه کشور اروپایی اتخاذ شده‌است، یا ایران همچنان قصد دارد از گفت و گو با سه کشور اروپایی به دلیل فعال‌سازی مکانیسم ماشه اجتناب کند و با زبان تهدید به تهدیدهای آنها پاسخ بگوید.
بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر در کنفرانس خبری مشترک خود با همتای ایران بر ضرورت از سرگیری تعامل با سه کشور اروپایی تاکید کرد و گفت: «امیدواریم گام‌هایی برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها با کشورهای تروئیکای اروپایی برداشته شود.»
از سوی دیگر میخائیل اولیانف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز تاکید کرد که اروپا باید روند اسنپ‌بک را متوقف کند. وی در پیامی در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «اکنون زمان مناسبی است که تروئیکای اروپایی روند اسنپ‌بک را متوقف و لغو کنند تا روند مثبت حفظ شود.»
سه کشور اروپایی برای تمدید مهلت بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، سه شرط برای ایران تعیین کرده‌بودند که شامل نخست از سرگیری کامل همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دوم تعیین تکلیف بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده سطح بالای ایران و سوم تعهد ایران به مذاکرات برای توافق جامع با آمریکا بود.
با توافق اخیر تهران و آژانس، به احتمال زیاد دو شرط اول طرف‌های اروپایی در شرف تحقق قرار خواهد گرفت. محتوای دقیق شیوه‌نامه جدید همکاری‌ها با آژانس مشخص نیست، اما بر اساس آنچه تا پیش از این مدیرکل آژانس از ایران درخواست کرده‌بود، قاعدتا توافق‌هایی در خصوص بازرسی و نظارت بر تاسیسات آسیب‌دیده ایران در حملات آمریکا و اسرائیل در این شیوه‌نامه جدید پیش‌بینی شده‌است.
در واقع گام بعدی احتمالی ایران می‌تواند آغاز تعامل با سه کشور اروپایی طرف برجام برای تمدید مکانیسم اسنپ‌بک برای شروع مذاکرات مستقیم با آمریکا، باشد. هر چند هنوز مشخص نیست که تصمیم سیاسی در تهران برای چنین اقدامی اتخاذ شده‌باشد و اراده قوی سیاسی برای یک توافق موقت برای تمدید تعلیق قطعنامه‌های سازمان ملل متحد و آغاز مذاکرات گسترده‌تر برای یک توافق جامع هسته‌ای، شکل گرفته‌باشد.
کایا کالاس، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با انتشار پیامی در شبکه‌های اجتماعی از توافق ایران و آژانس استقبال کرد و آن را «گامی سرنوشت‌ساز برای دیپلماسی هسته‌ای» توصیف کرد. او نوشت: «توافق چارچوبی امروز برای ازسرگیری بازرسی از تأسیسات هسته‌ای ایران می‌تواند گامی سرنوشت‌ساز برای دیپلماسی هسته‌ای باشد، مشروط بر اینکه از سوی ایران به‌سرعت اجرا شود.»
در طول دو ماه گذشته تعامل ایران و آژانس، تحت تاثیر جنگ ۱۲ روزه و تصویب قانون تعلیق همکاری‌ها با آژانس توسط مجلس شورای اسلامی، کاملا متوقف شده‌بود.
مذاکرات در خصوص از سرگیری همکاری‌ها با آژانس تا هفته گذشته پیشرفت چندانی نداشت و به نظر نمی‌رسید که اراده چندانی برای صدور مجوز بازگشت بازرسان آژانس در آینده نزدیک داشته‌باشد.
اما پس از تحولاتی که در روزهای اخیر در هدایت پرونده هسته‌ای رخ داد و به روایت تعدادی از افراد آگاه، مسئولیت پرونده هسته‌ای از کمیته‌ای که تا پیش از این هدایت آن را بر عهده داشت به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، تحت ریاست علی لاریجانی بازگشت، روند مذاکرات ایران و آژانس هم تسریع شد.
جمعه هفته‌گذشته و شنبه این هفته چند دور مذاکره میان تیم‌های فنی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین شکل گرفت و نهایتا با میانجی‌گری وزیر خارجه مصر، روز گذشته سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی در قاهره با یکدیگر دیدار کردند تا متن نهایی شیوه‌نامه جدید همکاری‌ها را امضا کنند.
آنچه تاکنون به نظر می‌رسد این است که تحول در مدیریت پرونده هسته‌ای و ورود علی لاریجانی به عرصه هدایت پرونده هسته‌ای، توانسته‌است بخشی از فرآیندهای مورد نیاز برای جلوگیری از بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت را تسریع کند.
اما رسیدن به یک توافق اثرگذار که بتواند به شکل عملی جلوی بازگشت قطعنامه‌ها را بگیرد و فرآیند مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع هسته‌ای با هدف رفع تحریم‌های آمریکا را آغاز کند، نیازمند اراده سیاسی قوی و البته فوری در تهران است.
روشن است که اگر سه کشور اروپایی و آمریکا در واکنش به توافق اخیر ایران و آژانس سیگنال‌های مثبتی را ارسال کنند و عملا نشان بدهند که خواهان دیپلماسی برای رفع نگرانی‌های تهران هستند، زمینه برای اجماع داخلی در ایران برای ورود به فرآیند تعامل و مذاکره فراهم خواهد شد.
هر چند که نهایتا تهران باید خود را از سیاست واکنشی دور نگه دارد و بدون توجه به رفتار سه کشور اروپایی و آمریکا، تلاش کند تا بهترین تصمیم‌ها را در حوزه دیپلماسی برای حفظ منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کند.
۴۲/۴۲
