مریم فکری: چشم‌انداز اقتصاد سال ۱۴۰۵ در سه سناریوی لغو تحریم‌ها، ادامه وضع موجود و تشدید تحریم‌ها ترسیم شد. مطابق گزارش بازوی پژوهشی صندوق بازنشستگی کشوری، در بهترین سناریوی ممکن یعنی لغو تحریم‌ها، پیش‌بینی شده است که تورم به کمتر از ۳۰ درصد کاهش یابد و رشد اقتصادی به بیش از ۸ درصد خواهد رسید. در سناریوی بدبینانه که مربوط به تشدید احتمالی تحریم‌ها در سال ۱۴۰۵ است، نرخ تورم ۳۹ درصد و رشد اقتصادی ۲.۲ درصد پیش‌بینی شده است. سناریوی سوم این پژوهش مربوط به تداوم وضعیت فعلی است که نرخ تورم حدود ۳۰ درصد باقی می‌ماند و اقتصاد کشور رشدی حدود ۲.۷ درصد ثبت خواهد کرد.
در همین خصوص حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در گفت‌وگو با خبرگزاری یولن می‌گوید: تا قبل از جنگ ۱۲ روزه دو رویکرد قالب در رابطه با سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان کشور در خصوص توسعه اقتصادی مطرح بود که یکی، متکی بود بر پیش‌شرط حذف تحریم‌ها و ارتباط و تعامل با کشورهای غربی بود. یک رویکرد هم بحث عدم توجه به تحریم‌ها و اتکا به منابع و ابزارها و امکانات داخلی بود.
وی می‌افزاید: ما رویکرد اول را در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری شاهد بودیم که اقبال بیشتری داشت و با وجود مشارکت پایینی که در انتخابات بود، اما اکثریت آقای پزشکیان را به این دلیل انتخاب کردند که مساله تحریم‌ها را بتواند پیگیری کند.
این کارشناس بازار کار تصریح می‌کند: به‌هرحال این شعار قالب آقای پزشکیان بود و یا شاید برآیند آن تبلیغاتی بود که در انتخابات نسبت به رقبا داشت و مردم به او توجه کردند. خود بدنه حاکمیت هم براساس عقلانیتی که در رابطه با مواجه شدن با مشکلات کشور طی ۴ دهه اخیر بود، تا حدودی به این مساله رضایت داشتند که باید تحریم‌ها برداشته شود.
حاج‌اسماعیلی عنوان می‌کند: البته رویکرد دوم که عدم توجه به تحریم‌ها و اتکای داخلی بود را ما در یک دوره سه ساله در دولت سیزدهم شاهد بودیم. آن‌ها با این مبنا کار خود را شروع کردند و بعد از سه سال هم دیدیم که هیچ اتفاق خاصی نیفتاد و نتوانستند موفق باشند.
این کارشناس بازار کار متذکر می‌شود: گرچه به صورت افسارگسیخته هم تبلیغ شد که کارهایی صورت گرفته و چون از همه شبکه‌های تبلیغی و رسانه‌ای در حوزه دولت و حکومت استفاده می‌کردند، دنبال این تلقین بودند که بدون توجه به مساله تحریم‌ها، توانستند کارهایی را انجام دهند، اما ما برآیند این کار را بعد از سه سال دیدیم که نه‌تنها اتفاقی نیفتاده، بلکه مشکلات بیشتری بر کشور تحمیل شده است.
بدون رفع تحریم‌ها امکان توسعه وجود ندارد
این کارشناس بازار کار در ادامه می‌گوید: بعد از جنگ ۱۲ روزه حتما شرایط و معادلات تغییر کرده و حتی اتخاذ سیاست برای توسعه و اداره کشور نیز دچار تغییر خواهد شد و تحت‌تاثیر تحولات قرار گرفته است. این سناریوها نشان می‌دهد که دیگر بحث توسعه کشور بدون تحریم‌ها مطرح نیست و این، رنگ باخته است.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: آن‌هایی که تلاش می‌کردند این مساله را برجسته کنند که ما نمی‌خواهیم به مساله روابط بین‌الملل توجه کنیم یا تحریم‌ها را پیگیری نکنیم، دیگر این شعار را نمی‌توانند مطرح کنند، چون به‌هرحال موضوع مهمی است و این کاملا جا افتاده که بدون برداشتن تحریم‌ها و حل منازعات بین‌المللی و روابط خارجی، امکان توسعه ایران وجود ندارد.
وی تصریح می‌کند: این مساله تا اندازه‌ای مورد غفلت قرار گرفت و کشور را وارد جنگ کرد. اگر ما در بحث‌های دیپلماتیک و فنی و مسایل اجتماعی و حتی فنی و تخصصی مثل اقتصاد به درستی و با عقلانیت برای منافع ملی فکر کرده بودیم، شاید وارد جنگ نمی‌شدیم. این‌ها، همه غفلت‌هایی است که صورت گرفته و نه‌تنها در بخش‌های اقتصادی دچار آسیب فراوان شدیم، بلکه ما را دچار تهدیدات امنیتی و جنگ کرد.
چشم‌انداز رشد اقتصادی بالا وجود ندارد
این کارشناس بازار کار با اشاره به سناریو اولی که در رابطه با رشد اقتصادی وجود دارد، می‌گوید: سناریویی که مطرح شده، اولین آن‌ها این است که تحریم‌ها برداشته شود. کمترین احتمال را باید به سناریو اول بدهیم، زیرا شرایطی که الان حاکم است، این علامت و نشانه را به ما نمی‌دهد.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: هنوز حدود ۳ سال از دوره ریاست‌جمهوری ترامپ باقی مانده و ما شخصیت او و روابط او با اسرائیل را می‌شناسیم و تاثیرگذاری لابی یهودی و اسرائیل را در آمریکا و روی رفتارهای ترامپ کاملا می‌بینیم. این را در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ هم تجربه کردیم.
وی متذکر می‌شود: آنچه که اتفاق افتاد و منجر به جنگ شد هم نشان داد که آن‌ها نیت خوبی نسبت به ایران ندارند، بنابراین خیلی ساده‌لوحانه است که ما فکر کنیم در چنین وضعیتی که خاص هست، امکان بازیابی شرایط را داریم، بنابراین فکر نمی‌کنم اتفاقی بیفتد که ما بتوانیم تحریم‌ها را برداریم.
این کارشناس بازار کار عنوان می‌کند: آنچه که ما در برنامه هفتم توسعه تدوین کردیم، مبتنی بر بحث رویکرد اداره کشور و توسعه اقتصادی بدون توجه به مساله تحریم‌ها بود. برای همین هم آن‌جا ما رشد اقتصادی ۸ درصد تکراری را آوردیم که در ۶ برنامه قبل از آن هم تکرار کرده بودیم؛ بدون این‌که به مولفه‌های نیازمند رشد اقتصادی ۸ درصد مثل تعامل با دنیا توجه کنیم، این‌که باید در بخش‌های مختلف صنایع کشور و زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری کنیم، انرژی مناسب را برای کشور بهینه و در عین حال، تکنولوژی و فناوری وارد کشور کنیم.
حاج‌اسماعیلی تصریح می‌کند: این‌ها وقتی وجود نداشته باشد، چطور می‌شود یک رشد اقتصادی ۸ درصدی ایجاد و در عین حال، ثباتی هم به لحاظ اقتصادی و اجتماعی ایجاد کنیم. همان موقع هم انتقاداتی به مساله رشد اقتصادی ۸ درصد در برنامه هفتم توسعه شد که غیرواقع‌گرایانه است و بدون این نگاه است که ما شرایط را برای رشد اقتصادی ۸ درصد فراهم کنیم.
دستمزدها در سال ۱۴۰۵ به چه سمتی می‌رود؟
این کارشناس بازار کار در عین حال می‌گوید: در سناریوهای دیگر مطرح شده که وضعیت به همین شکل فعلی ادامه پیدا کند و یا این‌که تحریم‌ها تشدید شود. الان واقعا این‌ها قابل پیش‌بینی نیست که ما فکر کنیم چه اتفاقاتی خواهد افتاد.
حاج‌اسماعیلی می‌افزاید: شما می‌دانید ما بعد از جنگ ۱۲ روزه هر روز منتظر این بودیم که ممکن است اسرائیل دوباره به ایران حمله کند. هنوز هم این تهدیدات برطرف نشده است. در عین حال، در بخش سیاست‌های گفتمانی نیز شاهد این هستیم که آمریکا به عنوان بانی اصلی تحریم‌ها علیه ایران، همچنان کشورهای مختلف را تهدید می‌کند که حق کار با ایران را ندارند و یا خود ایران را تهدید می‌کند که بیشتر از مراودات اقتصادی محروم می‌شود.
وی یادآور می‌شود: ما دیدیم که حتی ترامپ، بریکس را تهدید کرد که اگر آن‌جاها اقدامات اقتصادی پررنگی شکل بگیرد، تحریم خواهند شد. در عین حال، به چین و هند که از نفت ایران استفاده می‌کنند، هشدار داده شد که نباید نفت ایران را بخرند. این‌ها نشان می‌دهد که سناریوی تشدید تحریم‌ها هم وجود دارد، زیرا حداقل تا پایان دوره ترامپ احتمال این‌که تحریم‌ها تشدید شود، وجود دارد؛ گرچه ما اظهارات و اقداماتی را از طرف وزارت خزانه‌داری آمریکا و وزارت خارجه آمریکا شاهد بودیم که تحریم برخی موسسات و افراد هم شکل گرفته است.
این کارشناس بازار کار تصریح می‌کند: آن‌ها عملا دنبال محدودیت‌های بیشتر برای کشور هستند. خب در چنین وضعیتی که هم شرایط غیرقابل پیش‌بینی است و هم اقداماتی از طرف آن‌ها صورت گرفته و در کنار آن‌ها همچنان تهدیدات امنیتی وجود دارد و برطرف نشده است، مبنای قابل اشتراکی برای مذاکرات، پیش رو نیست که فکر کنیم ایران و آمریکا سر یک میز می‌نشینند.
حاج‌اسماعیلی عنوان می‌کند: در چنین فضایی توجه کنید که کشور با کمبود منابع روبه‌رو است. خب درآمدهای ارزی کشور به حداقل خواهد رسید و ما الان نیز در بخش انرژی دچار مشکل هستیم. ما می‌بینیم صنایع و بازار کار با مشکل کمبود برق مواجه هستند و کمبود آب نیز به دلیل خشکسالی‌ها تشدید شده است.
وی متذکر می‌شود: وقتی دولت منابع کافی ندارد، چطور امکان بهبودی شرایط وجود دارد؟ من حتی پیش‌بینی می‌کنم که ما برای سال آینده، افزایش دستمزدها را در تناسب با سال گذشته نتوانیم اضافه کنیم و حتما کمتر خواهد شد، زیرا دولت با کمبود منابع اعتباری مواجه است.
این کارشناس بازار کار می‌گوید: اگر هم بخواهد افزایش دستمزدها را بدون پشتوانه مالی افزایش دهد، حتما بار تورمی آن، فشار بیشتری را به اقتصاد و حتی خود حقوق‌بگیران خواهد آورد.
حاج‌اسماعیلی تصریح می‌کند: پیش‌بینی من این است که ما به سمت جیره‌بندی بیشتر و کوپن و کالابرگ خواهیم رفت. در نهایت غیر از این‌که امکان رشد اقتصادی بالا نخواهیم داشت، فکر می کنم مردم هم دچار ریاضت اقتصادی بیشتر خواهند شد؛ مگر این‌که واقعا در حوزه روابط بین‌الملل یک اتفاق خاص را رقم بزنیم و شوک جدیدی که مثبت باشد، اتفاق بیفتد.
۲۲۳۲۲۵
