۸ عکس اولی که از حرم امام هشتم گرفته شد/ عکس
۸ عکس اولی که از حرم امام هشتم گرفته شد/ عکس
با ورود دستگاه فتوگراف به ایران در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه، عکاسی از اشخاص و مکان‌های مهم آغاز شد. حرم مطهر امام رضا (ع)، به عنوان مهم‌ترین بارگاه مقدس و دینی واقع شده در ایران، یکی از مکان‌هایی بود که مورد توجه عکاسان آن دوره قرار گرفت.
تعدادی از عکس‌های قدیمی حرم رضوی، در موزه‌ها و گنجینه‌های فرهنگی کشورمان نگهداری می‌شوند که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و آستان قدس رضوی از جمله این مراکز است.
حرمِ امام رضا یا حرم رضوی محل دفن علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان است. این مکان که در مرکز شهر مشهد در خراسان رضوی، ایران واقع است.
دیرینگی قدیمی‌ترین بخش‌های این حرم به سال ۶۱۰ ه. ق (دههٔ ۱۲۳۰ م) می‌رسد. از دورهٔ تیموریان هم‌زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان در طوس، هرات و نیشابور، به این مکان نیز توجه ویژه‌ای شد.
این بنا در دوره‌های مختلف حکومت در ایران، مورد توجه شاهان قرار گرفته و بارها توسط دودمان‌های حکومتی مختلف، بازسازی و توسعه یافته است. از تاریخچه حرم تا پیش از دوره سامانیان اطلاع اندکی در دست است و تنها به داشتن بقعه‌ای مشهور به بقعه هارونیه که علی بن موسی الرضا در آن دفن شده اشاره شده است.
نقطه مرکزی حرم که محل دفن علی بن موسی الرضاست، به روضه منوره مشهور است و فضایی چهارگوش با طول و عرض تقریبی ۱۰ متر است.
در صحن کهنه‌ی حرم مطهر رضوی تا سال ۱۳۳۰ هجری شمسی نهری جاری بود که آب آن از شش فرسنگی مشهد مقدس از جائی به نام چشمه‌ی کلاسب در شمال مشهد مقدس سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی وارد شهر می‌شد. آب این نهر پس از عبور از بالاخیابان وارد صحن کهنه شده و از آن‌جا نیز از پائین‌خیابان می‌گذشت و در بیرون شهر به مزارع کشاورزی می‌رسید.
در گرداگرد این فضا، رواق‌ها، مساجد و صحن‌هایی هستند که هر کدام مربوط به دوره تاریخی مشخصی هستند. قدیمی‌ترین و نزدیکترین بنای متصل به روضه منوره، مسجد بالاسر است.
بسیاری از ساختمان‌های این حرم از دورهٔ صفویان به‌ویژه روزگار شاه تهماسب یکم به‌جا مانده است. وسعت حرم در طول این بازسازی‌ها از ۱۲ هزار مترمربع به مساحت کنونی آن در حدود یک میلیون متر مربع رسیده که آن را تبدیل به یکی از بزرگترین اماکن مذهبی جهان کرده است.
مسجد گوهرشاد که اولین مسجد جامع مشهد نیز بود در فضای حرم قرار گرفته است. در فضای روضه منوره، یک ضریح موجود است که از جنس نقره و طلا است. وجود ایوان‌ها، رواق‌ها و مدرسه‌ها در گرداگرد حرم، به وسعت این حرم افزوده است. هم‌اکنون ۲۱ رواق، چهار ایوان، چهار مدرسه، دو سقاخانه، ۹ صحن و شش بست در حرم گزارش شده است. علاوه بر موارد یادشده، مقبره‌های بسیاری نیز در حرم وجود دارند.
پس از انقلاب، طرح توسعهٔ حرم دنبال شد و این مجموعه شاهد گسترش زیادی بود. در این دوره، طلای گنبد که بر اثر زمان ساییده شده بود، با طلای جدید جایگزین شد و گزارش این تعویض در لوحه‌ای نوشته و بر گنبد نصب شد.
از دیگر اقدامات انجام شده در این دوره، ساخت رواق دارالولایه، صحن قدس، یک ایوان جدید، سقاخانه، صحن جمهوری اسلامی، دو گلدسته در پشت دربهای شمالی و جنوبی، بست شیخ بهایی، کتابخانه جدید، دانشگاه علوم رضوی و توسعه فلکه حرم و اجرای زیرگذر در زیر حرم است. صحن جامع رضوی، رواق‌های دارالولایه، دارالهدایه، دارالرحمه و دارالاجابه از رواق‌های ساخته شده در این دوران است.
۵۷۵۷
مجله خبری یولن
