66 سال از مرگ مصدق، مرد پرمناقشه تاریخ ایران گذشت

یولن ـ تاریخ: محمد مصدق‌السلطنه، در سحرگاه چهاردهمین روز از اسفندماه ۱۳۳۴، در بیمارستان نجمیه تهران روی از جهان برگرفت و داوری درباره کارنامه او پس از سپری شدن ۶۶ سال از مرگ او، هنوز محل گفت‌وگو و اختلاف است. 

محمد مصدق فرزند میرزاهدایت خان آشتیانی، وزیر دفتر و مستوفی ناصرالدین شاه بود. میرزاهدایت ضمناً از رجال متجدد و اطرافیان میرزا تقی خان امیرکبیر به شمار می آمد.

میرزا هدایت‌الله وزیر دفتر پدر دکتر محمد مصدق

نسب مصدق همچنین از طرف مادر به خاندان قاجار می رسید. مادرش ملک تاج خانم نجم السلطنه، نوه عباس­ میرزا، ولیعهد فتحعلیشاه قاجار بود.

محمد مصدق در دوران کودکی

مصدق در نوجوانی و به دنبال مرگ پدر در سال ۱۲۷۱ خورشیدی، مستوفی خراسان شد، ولی چون تجربه مدیریتی و مستوفی گری نداشت، میرزاعلی اکبرخان موزه، از نزدیکان پدرش، او را همراهی کرد تا به امور مستوفی‌گری بپردازد. از آن پس بود که لقب «مصدق السلطنه»  به او داده شد.

دکتر محمد مصدق (سومین نفر ایستاده از چپ) در کنار پدر و برخی بستگان در دوران کودکی

محمد مصدق در سال ۱۲۸۶ در دوره اول مجلس شورای ملی از اصفهان نامزد و انتخاب شد، اما به دلیل نداشتن حد نصاب سنی (۳۰ سالگی) اعتبارنامه وی رد شد. این در حالی بود که در همان دوره عبدالحسین تیمورتاش، فرمانده قشون و داماد والی خراسان که فقط ۲۷ سال سن داشت، یک شبه تاریخ تولدش در شناسنامه تغییر کرد و به عنوان نماینده مشهد به مجلس راه یافت!!

محمد مصدق در سال ۱۲۸۸ به سوئیس و فرانسه اعزام شد و در سال ۱۲۹۲ با درجه دکترا برگشت و والی فارس شد. با وقوع کودتای ۱۲۹۹، او با کودتاچیان به مخالفت برخاست و به محض اطلاع از این که دستور بازداشتش صادر شده است، در منطقه چهارمحال بختیاری مخفی شد. اما در زمان نخست وزیری قوام السلطنه، مصدق مجددا به کار گرفته شد. ناگفته نماند قوام السلطنه، دایی دکتر مصدق بود که وی نیز از زندان آزاد و به نخست وزیری رسید.

قوام السطنه

دکتر مصدق در دوره پنجم و ششم نماینده مجلس شورای ملی بود ولی در پی مخالفت با لایحه خلع قاجار از سلطنت و تقابل با رضاخان، از سیاست کناره گیری کرد، اما در شهریور سال ۱۳۲۰ با رفتن پهلوی اول، مجددا به سیاست بازگشت و در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی، نماینده مجلس در تهران شد. دکتر مصدق لایحه ملی شدن صنعت نفت را با همفکری دوستانش، در دوره شانزدهم مجلس مطرح کرد و در سال ۱۳۳۰ که برحسب اتفاق به نخست وزیری رسید، پرونده خلع ید از شرکت سابق نفت را گشود.

دکتر محمد مصدق و جمعی از ملیون در حال حرکت از منزل وی برای تحصن در برابر کاخ مرمر در اعتراض به تقلب در انتخابات مجلس شانزدهم

او توانست در ارتباط با شکایت شرکت سابق نفت، در سازمان ملل و دادگاه لاهه موضوع را به نفع ایران تمام کند. دکتر مصدق دوبار نخست وزیر شد. بار اول اردیبهشت ماه ۱۳۳۰ تا تیرماه ۱۳۳۱ و مجددا از ۳۱ تیرماه ۱۳۳۱ تا ۲۸ مردادماه ۱۳۳۲ که با کودتای علیه دولت وی، برای همیشه از صحنه سیاست خارج شد.

مصدق در دادگاه نظامی

دکتر مصدق در ۱۴ اسفندماه ۱۳۴۵ خورشیدی در سن ۸۴ سالگی در حالی چشم از جهان فروبست، که دوران زندگی او مقارن با سلطنت ۶ پادشاه، یعنی ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه، احمدشاه و پهلوی‌های اول و دوم بود.

انتهای پیام/