انتشار یک کتاب در حوزه سیاست خارجی ایران در چارچوب دیپلماسی هستهای
به گزارش یولن، این کتاب که توسط مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در ۵۰۸ صفحه منتشر شده است به مسائل و مباحث برنامه و دیپلماسی هستهای ایران از منظر جامعه‌شناسانه پرداخته است و در نوع خود تالیفی نادر در حوزه مباحث هستهای محسوب می شود.
در کتاب جامعه‌شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، موضوع و مسائلِ جامعه‌شناسی سیاست خارجی به عنوان مبحثی مغفول مانده در زمینه ی مطالعات سیاسی و بین‌المللی مرتبط با ایران در مرکز توجه قرار گرفته است و برای این منظور به تفصیل، مباحث نظری مرتبط با جامعه‌شناسی سیاست خارجی طرح و تبیین گردیده و به این مقوله در چهارچوب برنامه و دیپلماسی هستهای ایران نگریسته شده است.
در این کتاب، مطالعه ی راهکارهای سیاست خارجی و همچنین دیپلماسی هستهای ایران از آغاز یعنی از زمانی که این برنامه در سال ۱۳۸۱ در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفته تا زمان انعقاد و اجرای برجام در سال ۱۳۹۴ انجام شده است و این مطالعه حاکی از وجود نوسانات و فراز و فرودهای مختلفی در سیر و روند طی شده آن است.
کتاب مذکور تاثیر اجماع میان نیروهای سیاسی و اجتماعی داخلی را از یکسو و نیروهای موثر بین‌المللی از سوی دیگر را بر سیر و روند دیپلماسی هستهای ایران بررسی کرده و درصدد است میزان دستیابی به اهداف دیپلماسی هستهای در این زمینه را در هر دوره زمانی برآورد کند و سپس این میزان را در هر دوره با «وضعیت اجماع داخلی» و «وضعیت اجماع بین‌المللی» و آنگاه تقارن میان این دو شرایط، مورد قیاس، سنجش و ارزیابی قرار دهد. بنابراین از دو منظر مکمل، یعنی جامعه‌شناسی سیاسی ایران از یک سو و سیاست بینالملل از سوی دیگر، به سیاست هستهای جمهوری اسلامی ایران نگریسته شده است.
بر این اساس در این کتاب، سه دوره زمانی مورد مطالعه قرار گرفته است. دوره نخست مربوط به حد فاصل دو بازه زمانی میان مرداد ۱۳۸۱ تا مرداد ۱۳۸۴ است، یعنی از زمانی که برنامه هستهای ایران توسط گروه مجاهدین خلق معروف به منافقین در اراک و نطنز افشا گردید تا مرداد ۱۳۸۴ که سید محمد خاتمی دولت را به منتخب جدید یعنی محمود احمدی نژاد تحویل داد. دوره دوم حد فاصل مرداد ۱۳۸۴ تا مرداد ۱۳۹۲ را شامل می شود که طی آن احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور ایران حضور داشت. دوره سوم حد فاصل سالهای مرداد ۱۳۹۲ تا اسفند ماه سال ۱۳۹۴ را شامل می شود. یعنی دوره‌ای که حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد تا زمانی که توافق جامع هستهای (برجام) حاصل و آنگاه اجرایی شد. در پایان نیز به دوره پس از خروج آمریکا از برجام نیز نگاهی گذار شده است.
هدف اصلی این کتاب تلاش برای پر کردن خلاء تحلیلی و تبیینی در سیاست خارجی ایران به‌گونه‌ای است که اهمیت همزمان متغیرهای اجتماعی و بین‌المللی را مورد تاکید قرار دهد. افزون بر این، سعی شده است مدلی نظری برای تحلیل سیاست خارجی ارائه شود که مطالعه همزمان و توامان هردو دسته از متغیرهای داخلی و بین‌المللی و برهم کنش آنها بر یکدیگر را ممکن و موجه سازد.
دغدغه اساسی دیگر مورد توجه در کتاب جامعه‌شناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، مطالعه و تحلیل برنامه هستهای ایران به عنوان یکی از اساسی ترین و عمده ترین مسائل و موضوعات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی است. پیرامون این موضوع نیز اگر چه تاکنون آثار ارزشمند و عالمانه ی بسیاری منتشر شده است، اما مطالعه وجه اجتماعی آن غالبا در حاشیه بوده است. لذا در این کتاب سعی شده است علاوه بر توجه به وجوه مختلف سیاست خارجی ایران، از جمله وجه بین‌المللی ، وجه اجتماعی آن نیز از حاشیه به متن آورده شود. ضمن آنکه سعی شده به کلیه فراز و فرودهای برنامه و دیپلماسی هستهای ایران از آغاز تا کنون پرداخته شده و تحلیل شود.
ادعای اصلی در این کتاب این است که در صورت وجود و تلاقی و تقارن اجماعِ بازیگرانِ تعیین کننده در دو سطح داخلی و بین‌المللی در مورد راهکار دیپلماسی هستهای ایران، امکان تأمین اهداف آن بیشتر و کم هزینه تر است. زیرا اصل اولیه در سیاست خارجی این است که دستیابی به اهداف آن متضمن و مستلزم پرداخت هزینه کمتر در مقابل کسب فایده بیشتر است. به گونه‌ای که تصمیم‌ها، کنش‌ها و اقدامات سیاست خارجی همزمان و توأمان در بردارنده هزینه و فایده و فرصت و چالش است. از این رو، تصمیم و اقدامی عقلانی است که منافعش از هزینه‌هایش بیشتر باشد. چنانکه دیپلماسی هستهای ایران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست.
همچنین به‌کارگیری و کاربست روش تحلیل محتوا به صورت علمی و نظام‌مند از دیگر ویژگی‌های این کتاب در تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است که در آثار پیشین کمتر بدین گونه به آن پرداخته شده است.
انتهای پیام/
