میزگرد فارس| «سلام فرمانده»، موشک بالستیکی است که با ملودی خوب به قلب دشمن خورد
میزگرد فارس| «سلام فرمانده»، موشک بالستیکی است که با ملودی خوب به قلب دشمن خورد
یولن ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: نیمه شعبان مصادف با ۲۷ اسفندماه ۱۴۰۰ بود که نماهنگی با عنوان «سلام فرمانده» با نوای ابوذر روحی در لنگرود اجرا شد؛ سرودی با مضامین ساده و دلنشین. نماهنگ این سرود در صحن و سرای مسجد مقدس جمکران بلافاصله در شبکه‌های اجتماعی سپس در رسانه ملی پخش شد و مورد استقبال مردم قرار گرفت. اگرچه مخاطب سنی این اثر «دهه نودی‌ها» هستند، اما فرم موسیقی این سرود باعث شده که بزرگ‌تر‌ها نیز با کودکان خود همنوا شوند.
سرود «سلام فرمانده» اجرا شده در مسجد مقدس جمکران
پیش‌تر از آن، دو سرود دیگر به نام «دریای آرامش» و «مداد رنگی» با نوای رضا هلالی هم برای کودکان و نوجوانان منتشر شده بود. به واسطه این پرداخت قشر مذهبی در قالب سرود به کودکان و نوجوان، بر آن شدیم تا در میزگردی با حضور حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین میرلوحی، کارشناس مذهبی و امور اجتماعی و محمود حبیبی کسبی شاعر آئینی تحلیل هنری، ادبی، اجتماعی از ژانر سرودهای مذهبی با مصادیق «سلام فرمانده» و «مداد رنگی» داشته باشیم. جای ابوذر روحی و عبدالرضا هلالی و دیگر دست‌اندرکاران سروده‌های مذهبی و فراگیر این روزها در میزگرد فارس، خالی بود و هرچند آن‌ها به این میزگرد دعوت شده بودند، اما به دلیل اجراهای مکرر در سراسر کشور، امکان حضور در این میزگرد برای آنان فراهم نشد. آنچه از دو شرکت‌کننده در میزگرد «سلام فرمانده» شنیدیم، می‌خوانید:
«خمینی ای امام» و «الله الله» از موفق‌ترین سرودهای ایران است
ژانر سرود و خاصه سرودهای مذهبی و انقلابی در کشور ما دارای چه سابقه‌ای است؟
حبیبی کسبی: سرود نوع مردمی‌تر و ساده‌تر شده ترانه است. نوعی از ترانه است که قابلیت جمع‌خوانی دارد و ملودی و کلام آن قابلیت به خاطر سپرده شدن دارد. انسان زمانی که مثلا آثار استاد شهرام ناظری را گوش می‌دهد، نمی‌تواند بلافاصله آن را به خاطر بسپارد و بخواند زیرا خط ملودی و شعر آن دارای پیچیدگی است اما سرود خط ملودی ساده‌ای دارد. یک سرود موفق باید ویژگی‌هایی همچون برخورداری از خط ملودی ساده داشته باشد تا به یاد بماند، کلامش ساده باشد تا در ذهن ماندگار شود و برخوردار از ارزش ادبی و هنری هم باشد. سرودهای زمان انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و حتی پیش از آن، همه دارای این ویژگی‌ها هستند.
سرودخوانی از قبل انقلاب اسلامی آغاز شد که نمونه‌ای از آن را می‌توان «ای ایران، ای مرز پُرگهر» دانست. شاعر برای سرودن شعر، ممکن است در خانه خود بدون توجه به نیاز مخاطب و سفارش جامعه شعر بگوید، اما زمانی که بنا دارد سرودی تولید کند، جوانب مختلف جامعه مخاطبان را در نظر می‌گیرد و این تفاوت سرود با شعر و حتی تصنیف است.
در روزهای نزدیک انقلاب، اغلب افراد با گرایش سیاسی چپ یا نزدیک به آنان سرود تولید می‌کردند
در دوران انقلاب جامعه از مخاطب خود سرودهایی براساس نیاز جامعه و تهییج و بسیج مردم مطالبه کرد. از زمان مبارزات انقلاب تا پایان دفاع مقدس به همین دلیل شاهد تولید سرودهای متعدد هستیم. در روزهای نزدیک انقلاب، اغلب سرودهای تولید شده توسط گروه‌های چپ یا افرادی بود که ریشه در گروه‌های چپ داشتند؛ یعنی اگر بچه‌های مسلمان مانند بچه‌های مدرسه علوی و حسینیه ارشاد هم سرود تولید می‌کردند، قبلاً ریشه التقاطی و چپ داشتند.
محمود حبیبی کسبی، شاعر آئینی
مذهبی‌ها به سراغ سرود نمی‌رفتند، زیرا به رسانه های نوین احساس نیاز نمی‌کردند و آن‌ها را رسانه خود نمی‌دانستند. مذهبی‌ها از قدیم رسانه مختص خود یعنی هیأت و مسجد را داشتند، به همین دلیل احساس نیاز نمی‌کردند که در رسانه‌های دیگر هم وارد شوند، اما بعد از مدتی به این نتیجه رسیدند که باید از رسانه‌های جدید هم استفاده کنند و میدان را به رقیب ندهند. سرودهایی مانند «خمینی ای امام» و «الله الله» از این جنس است که موفق‌ترین سرودهای آن روزگار است که بعد از حدود ۴۰ سال هنوز به یاد مانده است. البته شاید تکرار این نوع سرودها و تبدیل شدن به خاطره و نوستالژی، موجب شده در دل و جان ما ثبت شود، اما اگر بررسی کنیم کدام سرودها ماندگار شده است، می‌تواند راهگشا باشد. ما بیش از ۱۰۰ سرود انقلابی داریم که شاید ۱۰ـ۱۲ سرود آن ماندگار شده. در ایام دهه فجر یکی از ارکان اصلی در اذهان ما، همین سرودهاست.
بعد از دفاع مقدس سرود به حاشیه رفت
در ایام دفاع مقدس دو رویکرد داشتیم یکی نوحه‌ها و دیگری سرودهای حماسی که تفاوت‌هایی با سرودهای زمان انقلاب داشت. در ابتدای انقلاب رویکرد محتوایی بیش‌تر پیروز شدن و چیرگی بر ظلم بود اما سرودهای دفاع مقدس، حماسه و مرثیه‌های مناسبت دفاع مقدس موضوعیت داشت. البته در دوران دفاع مقدس، نوحه‌های موفق هم زیاد داشتیم که مرثیه ـ حماسه بود زیرا در آن زمان سفارش جامعه بیش‌تر نوحه بود، به این دلیل که در هر خانواده‌ای یک شهید داشتیم. بعد از سال‌های دفاع مقدس، جریان سرود به حاشیه رفت و جریان ترانه و تصنیف رونق گرفت زیرا جامعه نیازی به سرود نداشت. با آغاز دهه هفتاد جریان کشور به سمت رواج موسیقی پاپ رفت و سرود در حاشیه قرار گرفت و صرفاً در مدارس و دانشگاه‌ها هنوز کورسویی از جریان سرود باقی ماند. این وضع ادامه داشت تا این ۲ـ۳ سال اخیر که مجدداً شاهد رواج و رشد کمی تولید سرود هستیم.
حجت‌الاسلام سید محمدحسین میرلوحی، کارشناس دینی
پاسخ ابتدایی پیامبر(ص) به بت‌پرستان مشابه یک سرود بود
ژانر سرود توان خوبی برای گردآوری و دور هم جمع کردن افراد دارد. این خاصیت ناشی از چیست؟
میرلوحی: مسأله شعار و سرود در تاریخ ملت‌ها از بهترین محرک‌های اجتماعی بوده است و تمام مصلحان، رهبران و حتی افرادی که به دنبال ایجاد انحراف در جامعه بودند، حتماً از ابزار سرود استفاده می‌کردند. اساساً بیان مسجع و مقفی که در قرآن داریم، مبنای گفت‌وگوی خالق عالم با مخلوقین بوده است. اولین مرحله مواجه خداوند با مخلوق، با مسأله تلاوت است و به رسولان خود می‌فرماید «یتلو علیهم آیاته» یعنی این مطالب مسجع و مقفی باید برای مردم تلاوت شود. پیامبر(ص) هم اینگونه عمل می‌کند و از آن بسیار بهره می‌برد. بعد یزکیهم و بعد یعلمهم الکتاب والحکمة است. پیامبر(ص) هم بارها از این مسأله استفاده کرد و زمانی که از جانب کافران این صدا بلند می‌شود که «بت عزی بزرگترین بت برای ماست و شما بتی ندارید»، پیامبر(ص) می‌فرمایند جوابش با شمشیر است و ندا دهید: «الله مولانا و مولاکم».
نهادهای دینی و فرهنگی به سرود توجه ویژه کنند
این شعارها و سرودهای در تاریخ اسلام همواره حرکت ایجاد کرده است و امروز هم برای ایجاد حرکت‌های اجتماعی باید از سرود استفاده کنیم زیرا در سرود نیروها کنار هم متحد می‌شوند و با یک صدای بلند و آهنگین، یکدیگر را پیدا می‌کنند. جایگاه شعار، شعائر و ظواهر در مفاهیم دینی برجسته است. امام خمینی(ره) در ابتدای کتاب ۴۰ حدیث خود که جوانان باید حتماً آن را مطالعه کنند، می‌فرمایند: «کسی که می‌خواهد نور معرفت الهی در قلبش روشن شود، حتماً باید ابتدا کند از ظواهر شریعت» این روزها تا بحث می‌شود، می‌گویند دلت باید پاک باشد باقی را رها کن. امام خمینی(ره) می‌فرماید اگر می‌خواهید دلتان از نور الهی پر شود، باید از ظواهر دینی مانند سرود بهره ببرید. نهادهایی که متولی امور دینی و فرهنگی هستند باید نسبت به این شواهد توجه داشته باشند.
سرود به حاشیه رفت؛ زیرا تصور کردیم، انقلاب تمام شده است
بعد از دفاع مقدس سرود به حاشیه رفت تا در سال‌های اخیر دوباره مورد توجه قرار گرفت. دلیل این رونق گرفتن سرود در جامعه چیست؟
میرلوحی: اگر ما تصور کنیم نیازی به حرکت نداریم و همین شرایط کنونی خوب است، موجب می‌شود هرچه را باعث تحرک می‌شود، کنار بگذاریم، سرود به همین دلیل به حاشیه رفت و حتی دیگر در مدارس هم رونق گذشته را نداشت. در زمان انقلاب تصور این بود باید به میدان بیاییم تا پیروز شویم یا در دوران دفاع مقدس باید جبهه‌ها را پُر کنیم. در دهه ۷۰ تصور جامعه این شد که ما جزئی از جامعه جهانی هستیم و باید در پازل کدخدا عمل کنیم؛ بنابراین نیاز به انقلاب نداریم و ما جمهوری اسلامی هستیم. برهمین اساس چندسال پیش مقام معظم رهبری فرمودند ما همچنان انقلاب اسلامی هستیم تا زمانی که امام زمان(عج) ظهور کنند.
هرچه سرود در دهه ۶۰ـ۷۰ جزء لاینفک مدارس بود، اما در دهه‌های بعدی به حاشیه رفت. مدیران مدارس باید بیش‌ترین تلاش خود را بگذارند و نیروی فرهنگی قوی و مسلط به سرود را پای کار بیاورند تا در مدارس کار کنند.
سرود مذهبی با مداحی استودیویی متفاوت است
در سال‌های اخیر شاهد قوت گرفتن ژانر سرود ـ مداحی هستیم. تفاوت این ژانر با مداحی استودیویی چیست؟
حبیبی کسبی: همواره در سرودها برای تنوع در ذائقه و گوش علاوه بر گروه جمع خوان، یک تک‌خوان وجود دارد تا متفاوت از صدای جمع باشد. این اتفاقی درست است که بخش‌هایی از کلام توسط یک تک‌خوان خوانده می‌شود. این امری سابقه‌دار است زیرا تمام گروه سرود بنا نیست خواننده حرفه‌ای باشند، اما فرد تک خوان باید صدای بهتر و تسلط آوازی بیش‌تری داشته باشد تا بر بخش‌هایی از شعر تاکید بیش‌تری صورت بگیرد.
حضور مداحان در استودیو چه به شکل سرود و چه نوحه، بحث جدی است که از حیث مسائل فقهی از تخصص من خارج است. این ماجرا از لحاظ شئون شعائر حسینی جای بحث است زیرا مداح خود یکی از شعائر حسینی است؛ به این دلیل که در طول سال ذکر ائمه اطهار(ع) را می‌گوید. بنابراین زمانی که مداح با ساز می‌خواند باید بررسی شود که آیا از شئون خارج شده است یا نه. مقام معظم رهبری در دو سال اخیر بیاناتی داشتند که مشخص است. زمانی که ایشان می‌فرمایند «مداحی موسیقی پاپ نیست» یک سرمشق است که باید توسط متخصصان این عرصه تبیین و تحلیل شود.
میرلوحی: در خصوص مداحی استودیویی باید بحث و بررسی شود و به یک جمع‌بندی نهایی برسند تا این عرصه بستری برای تیکه‌پراکنی مداحان به یکدیگر نشود. اگر به جمع‌بندی نهایی رسیده شد باید اجازه دهند که وحدت رویه باشد.
سرود را میلیون‌ها نفر می‌خوانند بنابراین باید دقت‌نظر بیش‌تری در تولیدش داشت
حبیبی کسبی: مداحی استودیویی، عرصه‌ای تازه است، برای همین ناگزیریم که آزمون و خطا کنیم، البته که اگر نقدهای فنی ارائه می‌شود، نباید برای فرار از پاسخ‌گویی بگویند «دیکته نانوشته غلط ندارد» باید فضا را برای تحلیل و نقد باز بگذاریم. آثاری که در این عرصه‌ها تولید می‌شود، بهتر است که قبل از عرضه عمومی، نظر و آرای متخصصین شنیده و اعمال شود. من شخصاً زمانی که شعر آئینی می‌گویم قبل از ارائه عمومی، به چند نفر متخصص نشان می‌دهم تا هم از لحاظ ادبی و هم اعتقادی، اشتباهی نداشته باشد. این کارشناسی برای سرود واجب‌تر است زیرا بناست میلیون‌ها نفر آن را بشنوند و یا حتی بخوانند. به گمانم حتی لازم است دفتری ویژه برای تولید سرود داشته باشیم.
سرود مذهبی با مداحی استودیویی دارای تفاوت است زیرا مداحی استودیویی صرفاً با صدای یک یا دو مداح اجرا می‌شود و نوعی تک‌خوانی است اما سرود دارای جمع‌خوانی است. بنابراین تفاوتی در جنس ارائه و اجرا دارد. علاوه بر این در جنس شعر هم دارای تفاوت‌هایی است. در جنس نغمه و ملودی هم برای فراگیر شدن دارای تفاوت‌هایی است. مداحی استودیویی را مداحانی می‌خوانند که به آواز مسلط هستند و از سویی بنا نیست اثر آن‌ها در مدارس همخوانی شود اما سرود نیازمند ملودی ساده و به یادماندنی‌تر است. مثلا شعر محتشم کاشانی را می‌توان در استودیو خواند اما برای اجرا به عنوان سرود مناسب نیست.
مداحی استودیویی برآمده از جریان هیأت و برای مخاطب هیاتی است اما سرود جامعه مخاطب گسترده‌تری دارد
مداحی استودیویی عرصه‌ای است که کرانه آن ناپیداست لذا سخن گفتن درباره آن نیازمند مجال مفصلی است. اما اگر مداحی استودیویی را صوت مداحی برآمده از هیأت بدانیم که در استودیو افکت‌هایی روی آن گذاشته می‌شود و یا مداحی که در استودیو خوانده می‌شود، به لحاظ نوع اجرا با این سرودها متفاوت است. مداحی استودیویی یا برآمده از جریان هیأت است و یا برای مخاطب هیأتی تولید می‌شود اما سرود لزوماً برای هیأت نیست و جامعه مخاطب بسیار گسترده‌تری دارد.
«سلام فرمانده» یک موشک بالستیک خوشه‌ای نقطه‌زن بود!
در سال گذشته دو سرود با رویکرد کودک و نوجوان به نام «مداد رنگی» و «سلام فرمانده» تولید شد. از بُعد اجتماعی چرا این سرودها به خصوص «سلام فرمانده» مورد اقبال مردم قرار گرفت و چه ویژگی‌هایی داشت؟
میرلوحی: «سلام فرمانده» یک معجزه خدایی بود تا نشان دهد هنوز خداست که این عالم را اداره می‌کند. از درون شهری مانند لنگرود که شاید برخی اسمش را نشنیده باشند، اثر هنری خلق شد که تا این میزان فراگیر شد. «سلام فرمانده» یک موشک بالستیک خوشه‌ای نقطه‌زن بود که مستقیم از قلب مردم و نوجوانان ایرانی به جایی که باید، خورد. این سرود را باید در قالب یک رزمایش فرهنگی در این شبیخون فرهنگی تحلیل کرد و از همه مهم‌تر باید ضعیف‌های قطعی آن را در فضای سربسته اعلام کرد تا مانع به هدف خوردن آن نشود.
مشکل ما این است که در جهاد تبیین، به گونه‌ای مسائل را مطرح نمی‌کنیم که مردم با آن همزاد پنداری کنند. تعبیری برای اهل منبر داریم که بنا بود به لسان قوم صحبت کنید اما به لسان قم صحبت می‌کنید. امام زمان(عج) برای عمده جامعه ما فردی است که در روزی نامعلوم، با اسبی سفید خواهد آمد و ما را نجات می‌دهد بنابراین امروز امام زمان(عج) به چه درد ما می‌خورد؟ در این سرود امام زمان(عج)، فرمانده معرفی می‌شود که هم‌اکنون هم هست و به او سلام می‌کنی! درحالی که احترام نظامی می‌گذاری و پا جفت می‌کنی! یعنی من پا رکاب تو هستم. با این مفهوم، جامعه همزاد پنداری می‌کند.
یک «م» کنار امام زمان(عج) که حال و هوای سرود را صمیمی‌تر کرد
در این سرود یک «م» کنار امام زمان(عج) می‌آید و می‌گوید: «عشق جانم، امام زمانم» یعنی الان امام زمان(عج) من است و هر تحول سیاسی و اجتماعی تحت نظر ایشان است و به ما اجازه می‌دهد که با ایشان گفت‌وگو کنیم. در این سرود بسیار ساده و روان صحبت می‌شود. متاسفانه اگر بنا باشد برای کودکان از امام زمان(عج) بگوییم و درباره ظهور صحبت کنیم با یک ژستی می‌گوییم «اللهم عجل لولیک الفرج» بچه نمی‌فهمد اما در این سرود می‌گوییم: «بیا، جون من بیا» که یک تعبیر کودکانه است که ساده و روان است.
دلیل بعدی، اصل پرداختن به امام زمان(عج) است. موج‌دارترین شخصیت‌ها در نظام دینی ما امام حسین(ع) و امام زمان(عج) است. متاسفانه ما به گونه‌ای عمل کردیم که امام زمان(عج) در انحصار برخی گروه‌ها مانند انجمن حجتیه قرار گرفت. از دهه ۷۰ هرکس از امام زمان(عج) حرفی زد به او انگ انجمن حجتیه زدیم. در این سرود به بچه‌ها که پرانرژی‌ترین قشر هستند توجه ویژه شده است و آن‌ها امام زمان(عج) را صدا می‌زدند.
«سلام فرمانده» ساده و به دور از لاکچری‌گری است
عدم غلبه موسیقی بر متن هم ویژگی دیگر این سرود است. ما اگر بخواهیم اثری مورد توجه ائمه اطهار(ع) باشد به ضوابط و نظرات آن‌ها باید توجه کنیم. سازندگان این سرود اصل را روی مضامین و مفاهیم گذاشته‌اند و نسبت به موسیقی کم‌توجه هستند و از لاکچری‌گری‌هایی که در برخی از سرودهای گذشته شاهد بودیم، پرهیز کردند. این سرود سادگی بسیاری دارد که مجموع این ویژگی‌ها موجب شده است، این سرود مانند یک موشک از قلب مردم به قلب دشمن بخورد.
«سلام فرمانده» اثرگذار شد؛ چون مردمی بود
این سرود توسط یک گروه مردمی ساخته شد و حمایت نهاد و دستگاهی را نداشت. این مردمی بودن در این اقبال چقدر اثرگذار بود؟
میرلوحی: من با آقای روحی صحبتی کردم. او می‌گفت برای چند میلیون تومان پول، هنوز بدهکار هستند. او می‌گفت لباس بچه‌هایی که در نماهنگ اولیه خوانده بودند توسط خانواده‌ها دوخته شده بود و هزینه‌ای برای این کار نداشتند. به واسطه عملکرد ضدمردمی برخی از مسئولان در دوره‌های گذشته که جنایتی در حق مردم بود و هم به واسطه تلاش‌های دشمن، اعتماد مردم به مسؤولان کم شده است که این را مقام معظم رهبری هم اشاره کردند. البته دولت فعلی تا حد بسیار زیادی در تلاش است تا این روند را تغییر دهد. ناگزیر همچنین اثری برای اثرگذاری در دل مردم حتماً باید مردمی باشد والا اگر بنا بود حمایت نهاد و دستگاهی را داشته باشد به دلیل همان عقبه با مشکل مواجه می‌شد و این میزان مورد استقبال قرار نمی‌گرفت.
خواستارم نهادها و دستگاه‌ها اگر بنا دارند بعد از این وارد این عرصه شوند فقط نقش حمایتی و تسهیل‌گری داشته باشند و به دنبال دیده شدن و گزارش‌کار ارائه دادن نباشند.
زبان و جهان‌بینی تفاوت اصلی کار کودک و بزرگسال است
سرودهای «سلام فرمانده» و «مداد رنگی» از بُعد هنری و ادبی دارای چه عیاری هستند؟
حبیبی کسبی: یک اثر هنری که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود باید نسبت به کار بزرگسالان متفاوت باشد و زبان و جهان‌بینی‌اش متفاوت و مناسب سن کودکان باشد. ما نمی‌توانیم مانند فردی ۴۰ ساله فکر کنیم و برای کودکان اثری تولید کنیم. در کار برای کودکان و نوجوانان شاعر و نویسنده باید بتواند مانند کودک و نوجوان بیندیشد و خیال کند. تحلیل این دو اثر در این مولفه‌ها نشان می‌دهد که «مداد رنگی» از لحاظ نگریستن به جهان از نگاه یک کودک، موفق‌تر است. «سلام فرمانده» لفظاً به دنیای کودک نزدیک شده است مثلاً دارد «نبین قدم کوچیکه» البته که «کوتاهه» درست است اما «مداد رنگی» ادبیات و جهانش کودکانه است و «سلام فرمانده» شاید برای نوجوانان و جوانان مناسب‌تر باشد.
هنر شاعر، سرودن شعری است که هم سالم باشد هم عواطف داشته باشد
به لحاظ شعری هر دو این آثار ایرادات رایج وزن و قافیه را دارند، البته باز «مداد رنگی» از لحاظ شعری سالم‌تر است. شاید بپرسند نمی‌شود در سرود نسبت به کاستی‌ها اغماض کرد؟ پاسخ خیر است. زیرا اگر می‌پذیریم که این آثار شعر است، باید ضوابط شعر را هم رعایت کرد. مرحوم استاد حمید سبزواری که نابغه سرایش سرود بود، آثاری سروده که کاملاً سالم است، به همین سبب هم دهه‌ها ماندگار شده است. شاعر هنرش این است که شعری بگوید که هم سالم باشد و هم عواطف و احساسات را به خوبی ارائه کند. در غیر این صورت برنامه‌ای طراحی می‌شد تا وزن و کلمات را به او بدهند و در نهایت شعر تحویل دهد. یکی از اغماض‌ها برای «سلام فرمانده» این است که استادی می‌گفت در قافیه گرفتن فرمانده با جامانده به این دلیل که «ه» فرمانده ملفوظ و «ه» جامانده غیرملفوظ است، خطا رخ داده است، درحالی‌که این را می‌توان اغماض کرد. اما در جایی که «مهدی» را با «صدی» قافیه گرفته، خطاست و قابل چشم‌پوشی نیست.
یکی دیگر از ایرادات ادبی «سلام فرمانده» دو دست بودن زبان شعری آن است که «مداد رنگی» آن را ندارد. در همین بیت معروف «سلام فرمانده، سید علی دهه نودی‌هاشو فراخوانده» همزمان زبان محاوره و زبان معیار را باهم داریم که این خطاست.
متاسفانه این روزها «سلام فرمانده» را در هاله‌ای از تقدس قرار داده‌اند و اجازه نقد نمی‌دهند. ما بنا نداریم با «سلام فرمانده» کار را تمام کنیم و به خانه برویم. بلکه این کار، تازه آغاز راه است و در ابتدای مسیر سرودهای انقلابی هستیم بنابراین باید اجازه نقد دهیم تا در کارهای بعدی پیشرفت حاصل شود.
میرلوحی: منظور من این نبود که نباید نقد شود. نقد حتماً باید نقد هم باشد، اما فضای امروز جامعه حتی در میان مذهبی‌ها برای نقد به سمت غُر زدن رفته است؛ معتقدم اگر هرچه آن موشک نقطه‌زن بالستیک را تقویت کنیم قطعاً اثر بیش‌تری خواهد داشت.
ملودی ساده و شیرین «سلام فرمانده» موجب اقبالش شده است
پس چرا با تمام این ایرادها «سلام فرمانده» مورد اقبال و دیده شدن قرار می‌گیرد؟
حبیبی کسبی: به نظر من ملودی و ریتم این سرود خوب است و یکی از دلایل توجه به آن است. ملودی «سلام فرمانده» از «مداد رنگی» بهتر است و در اصل کولاژی از آثار سیدمهدی حسینی مداح و حامد زمانی خواننده است که البته این، خطا هم نیست. شاید ملودی ساده، شیرین و بانمک این سرود موجب شده تا این ایرادات شعری و زبانی کمتر دیده شود، اما «مداد رنگی» ملودی به یادماندنی ندارد؛ طوری که الان هم حین صحبت، ملودی‌اش یادم نمی‌آید و شاید به همین دلیل کمتر مورد اقبال قرار گرفت.
ریتم «سلام فرمانده» یک «شش و هشت» آرام و کُند است
البته هرکاری به سمت سفارشی و بخشنامه‌ای شدن برود، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و هرچه دلی‌تر باشد بیش‌تر از آن استقبال می‌شود. یکی از مهمترین تفاوت‌های «سلام فرمانده» با کارهای «مداد رنگی» و «دریای آرامش» ریتم آن است. این اثر ریتم آرام «شش و هشت» دارد و به لحاظ سرعت، کُندتر از آن «شش و هشت» مرسوم است تا جنبه رقصی بودن نداشته باشد و حالتی معنوی را تداعی کند. ریتم این اثر، انرژیک است و تمایز قابل توجهی با آثار دیگر دارد.
رسانه ملی این سرود را در بهترین زمان‌ها پخش کرد، ایرادی هم ندارد، زیرا در تمام دنیا پروپاگاندا و تبلیغات رواج دارد. البته باید اصولی و به موقع باشد و از کاری حمایت شود که ارزش لازم را دارد.
سلیقه کودک و نوجوان را با آثار فاخر ارتقا دهیم تا سراغ آثار سبک و بی‌مغز نرود
اگر نقد و اشکالی مطرح می‌شود، به این دلیل است که ما برای امام زمان(عج) درحال تولید محتوا هستیم، بنابراین باید بهترین کلمات و نغمات را هم به کار ببندیم. اگر فردی اندکی حب به امام زمان(عج) داشته باشد، قطعاً زمانی که ببیند هزاران نفر با این سرود ایشان را صدا می‌زنند، لذت می‌برد. این نقدها به این دلیل است که بتوانیم بهترین داشته‌های خود را صرف حضرات معصومین کنیم اما اگر به همین حداقل‌ها بسنده کنیم، بینش هنری و ادبی کودکان ما در همین حدود شکل می‌گیرد. در حالی که اگر با آثار فاخر مواجه شوند قطعاً سراغ آثار موجوداتی همچون ساسی مانکن و تتلو نخواهند رفت. باید آثار فاخر و جذاب تولید کنیم تا سلیقه کودکان و نوجوانان دهه نودی و دهه هشتادی، رشد کند و به درستی تربیت شود.
با تمام این تفاسیر اما باید گفت قطعاً بخشی از گرفتن این کار هم به دلیل توجه و عنایت امام زمان(عج) بوده است، ایشان صاحب زمان است و خوش داشتند که این کار دیده شود.
میرلوحی: برای آن که چه کنیم مورد توجه امام زمان(عج) قرار گیرد، فرمول داریم. در قرآن کریم داریم: «و من یتق الله یجعل له مخرجا» یعنی برای عبور از سیاهی‌های امروز، باید تقوا پیشه کرد. در شرایط کنونی امروز جامعه، برای کار در حوزه کودک باید آثار امیدآفرین تولید کرد. برای نسل کودک، امیدسازی به معنای «آدم حساب کردن» است. سرود «سلام فرمانده» این ویژگی را دارد و به کودکان شخصیت می‌دهد و امیدآفرین است.
اگر «سلام فرمانده» برای امام زمان(عج) نبود قطعاً مورد توجه قرار نمی‌گرفت
از نظر اجتماعی «سلام فرمانده» چه مولفه‌هایی دارد که هم در داخل مورد توجه می‌شود و هم دشمن از آن به خشم می‌آید؟
میرلوحی: دشمن از امام زمان(عج) ترس دارد و واقعاً ایشان باید مسأله اصلی کار ما باشد. امپراتوری رسانه‌ای جهان امروز کاملاً دست یهود است که در قرآن داریم حریص‌ترین افراد برای دشمنی با جامعه ایمانی همین یهودیان هستند. این‌ها اگر بیش از ما امام زمان(عج) را نشناخته باشند، کمتر هم نشناخته‌اند. این‌ها می‌دانند ریشه‌شان با امام زمان(عج) کنده خواهد شد پس باید بیش‌تر برای ایشان کار کنیم. اگر «سلام فرمانده» برای امام زمان(عج) نبود قطعاً مورد توجه قرار نمی‌گرفت. امام حسین(ع) و امام زمان(عج) موج‌دارترین مفاهیم اسلامی هستند. نمونه دیگر دعای فرج علی فانی است که مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
مفهوم انقلابی در این سرود بدون خشونت و تعصب و بسیار لطیف بیان شده است که مورد توجه مردم قرار گرفت و از سوی مقابل نیز دشمن با آن مشکل دارد. این سرودها فطرت جامعه ما را بیدار می‌کند بنابراین می‌پذیرند. از فرزند ۶ ساله خودم سوال کردم چرا سرود «سلام فرمانده» مورد توجه قرار گرفت؟ او گفت: چون شاهکار بود. علت را جویا شدم و گفت یعنی نشان داد ما از آمریکا، اسرائیل و انگلیس قوی‌تر هستیم.
در جامعه ما فقر عظیمی نسبت به قدرت آفرینی اسلام داریم. هیچ چیزی مانند قدرت، افراد را جذب نمی‌کند. ما متاسفانه در جامعه هنری، مسلمانان را در فیلم‌ها، افرادی پای سجاده با گردن کج نشان دادیم و اگر قوی هم باشد، وحشی است. من واقعاً گلایه دارم که چرا در فیلم سینمایی «دینامیت» قشر دینی و مذهبی را وحشی نشان داده‌اند! «سلام فرمانده» قدرت را در پناه اسلام نشان داده است. امام خمینی(ره) می‌فرماید: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است. «سلام فرمانده» احساس غرور را به مردم القا کرده است و با بیان مفاهیمی مانند فرمانده، فدا کردن و … توانسته قدرت را نشان دهد.
انتهای پیام/
