محبوبه ابوالحسنی: باغ‌های ایرانی در مسیر عبور جوی‌های آب قرار دارند، با دیوارهای بلند محصور شده‌اند و درون آنها عمارت تابستانی قرار دارد، این سه مشخصه اصلی بسیاری از آنها است. در مجموع باغ‌های زیبای ایرانی ساختار، طراحی و معماری ویژه و منحصر به فردی دارند و مملو از انواع هنرهای زیبایی دوره‌های گوناگون تاریخی ایران هستند. گردشگران اروپایی باغ‌های ایرانی را با عنوان «پرشین گاردن » می‌شناسند و برای درک این فضا و معماری به ایران سفرمی‌کنند. شما هم اگر قصد سفر به شیراز دارید، از گشت و گذاردر باغ‌های دیدنی و تاریخی این شهر زیبا غافل نشوید.
باغ نارنجستان قوام
یکی از جاهای دیدنی شیراز باغ نارنجستان قوام است که در محله «بالا کفت» و در خیابان لطفعی خان زند قرار دارد. این باغ بین سال‌های ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۷ شمسی به دستور علی محمد خان قوام، در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار این مجموعه قوام ساخته شد. این باغ دو قسمت بیرونی(موزه نارنجستان) و درونی (خانه زینت الملوک) تشکیل شده است. دو قسمت درونی و بیرونی به وسیله تونلی به هم متصل می‌شوند. از دیگر بناهای موجود در این مجموعه می‌توان به حمام گچینه، حسینه قوام، مکتب خانه قوام، خانه عراقی‌ها، اندرونی قوام یا منزل زینت ملوک، دیوان‌خانه قوام یا نارنجستان اشاره کرد.
این ساختمان‌ها توسط هنرمندان شیرازی با هنرهای نقش برخسته، آینه کاری، آجرکاری، منبت کاری، حجاری، گچ‌کاری، مقرنس کاری و… تزیین شده است. برای دسترسی به این باغ زیبا از سمت چهارراه نمازی به سمت لطفعلی خان زند به سمت شرق حرکت کنید و بعد گذر از مسجد نصیرالملک این مجموعه را در سمت چپ خود ببینید. بهترین زمان برای بازدید از باغ نارنجستان فصل بهار است، زیرا طبیعت دلپذیر باغ در این فصل به وسیله عطر شکوفه‌های بهارنارنج به اوج خود می‌رسد.
باغ ارم شیراز
اولین بنیان‌گذار و تاریخ دقیق ساخت باغ ارم شیراز مشخص نیست، ولی توصیفات موجود از آن در سفرنامه‌هایی که مربوط به سده دهم و یازدهم هجری هستند نشان می‌دهد این باغ در دوره سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده است. برخی افراد تاریخ ساخت این باغ را مربوط به دوره سلجوقی می‌دانند. در وسط باغ ارم شیراز عمارتی وجود دارد، که هسته مرکزی باغ محسوب می‌شود که در زمان قاجار و با تقلید از سبک معماری زندیه ساخته شده است.
عمارت میانی باغ ارم از نظر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ بری از شاهکارهای دوره قاجار محسوب می‌شود، این عمارت سه طبقه‌ای است و تزیینات فراوانی ازجمله کاشی‌کاری‌های رنگین کمانی دارد. در دو طبقه بالایی عمارت ستون‌هایی وجود دارد که از تخت جمشید الهام گرفته شده است. جالب‌ترین بخش محوطه باغ ارم خیابانی است، که از شرق به غرب در وسط باغ احداث شده و در دو سمتش درختان سرو کاشته شده است. سروهای باغ ارم حالتی موزون دارند و به همین دلیل آنها را سرو ناز می‌نامند.
باغ دلگشا
یکی از باغ‌های استان فارس باغ دلگشا است. این باغ در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است. به شکلی دقیق‌تر می‌توان گفت که این باغ در جنوب تنگ آب خان ودر دامنه کوهستان واقع شده است. سابقه آبادانی باغ دلگشا به دوران پیش از اسلام و زمان ساسانیان برمی‌گردد. در آن زمان این باغ در نزدیکی کهندژ قرار داشت. این باغ در دوران صفویان، تیموریان و افشاریان از باغ‌های مهم و تفریحی بو. اوج آبادانی باغ برمی‌گردد به در دوران تیمور گورکانی، که با دیدن این باغ زیبا دستورداد باغ دیگری با همین نام در سمرقند بسازند.
متاسفانه حد فاصل حکومت نادرشاه افشار تا شروع سلسله زندیه دورانی بود که باغ دلگشا آسیب‌های فراوانی دید، اما در زمان کریم خان دوباره احیا می‌شود. برخی ساختمان‌های باغ مربوط به دوره قاجار هستند. شیوه معماری عمارتی که در مرکز باغ قرار دارد، شبیه به کاخ‌های دوران ساسانی بیشاپوراست، این عمارت سه طبقه است و شامل تالاری بزرگ و چهار شاه‌نشین است. در طبقه میانی این عمارت ایوانی دو ستونه وجود دارد و در پیرامونش اشعاری از شوریده به خط نستعلیق به چشم می‌خورد. سقف‌های عمارت چوبی و دارای گچ‌بری‌های زیبا و آینه‌کاری است.
در این فضا نقاشی‌های رنگ روغن هم دیده می‌شود. در عمارت کلاه فرنگی مجموعه دلگشا، کلکسیونی از آثار تاریخی و اشیای قدیمی شامل تمبر، لباس، سکه، نقشه و .. است و در بخشی از موزه کلکسیونی از ۵۰ رادیوی قدیمی به نمایش گذاشته شده است که می‌توانید از آنها هم دیدن کنید. آب باغ دلگشا از چشمه قنات آرامگاه سعدی تامین می‌شود و بیشترین درختان این باغ بزرگ هفت و نیم هکتاری، درختان نارنج هستند، به همین دلیل بهترین فصل مشاهده و گشت‌وگذار در این باغ فصل بهار و خصوصا ماه اردیبهشت است.
باغ جنت
یکی دیگر از باغ‌های زیبای شیراز باغ جنت است. این باغ و عمارت درون آن توسط حاج ابوالحسن خان مشیر الملک ساخته شده‌است. این باغ از دوره قاجار به جا مانده است و در سمت غرب شیراز قرار گرفته است. با گذشت زمان و توسعه شهری این باغ تبدیل به یکی از پارک‌های شیراز شده است.
باغ ایلخانی
باغ ایلخانی در نزدیکی بقعه بی بی دختران شیراز قرار گرفته است. باغ متعلق به دوره قاجار است و درختان کهن‌سالی دارد. در مرکز باغ ایلخانی هم مانند بقیه باغ‌های ایرانی عمارتی وجود دارد. عمارت کلاه فرنگی باغ ایلخانی گچ بری، منبت کاری و نقاشی‌های زیبایی دارد. دو ستون سنگ یکپارچه و مارپیچ ایوان را نگه داشته‌اند و هفت اتاق در دو طرف ایوان قرار دارند، که یکی از آن اتاق‌ها، اتاق آینه کاری است. در مجموع بنای منحصر به فردی در این باغ به وجود آمده که دیدنش خالی از لطف نیست.
