یولن اصفهان – عاطفه علیان: فلات مرکزی ایران به‌عنوان یکی از خشک‌ترین مناطق کشور، با چالش‌های جدی در تأمین آب مواجه است. بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارش در این منطقه از حدود ۲۵۰ میلی‌متر در سال به کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر کاهش یافته است. این در حالی است که در برخی مناطق حوضه آبریز زاینده‌رود، بارش‌ها حتی به ۱۰۰ میلی‌متر در سال نیز نمی‌رسد.
زاینده‌رود، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع آبی فلات مرکزی، در سال‌های اخیر با کاهش جدی حجم آب روبرو بوده است. بر اساس گزارش شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، حجم آب ذخیره شده در سد زاینده‌رود در سال‌های اخیر به کمتر از ۲۵۰ میلیون متر مکعب کاهش یافته است. این در حالی است که در سال‌های قبل، این میزان به بیش از ۱.۵ میلیارد متر مکعب می‌رسید.
تأثیر تغییرات اقلیمی بر حوضه آبریز زاینده‌رود
طبق گزارش بانک جهانی، پیش‌بینی می‌شود که تغییرات اقلیمی منجر به کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصدی بارش‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند فلات مرکزی ایران شود. این تغییرات، نه‌تنها موجب کاهش منابع آبی می‌شوند، بلکه به افزایش دما نیز منجر می‌شوند. به‌عنوان مثال، میانگین دمای کشور در سال‌های اخیر ۱.۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است و این تغییرات می‌تواند تبعات جدی برای کشاورزی و تأمین آب داشته باشد.
به‌گزارش دفتر مطالعات پایه منابع آب، حجم آب پشت سد زاینده‌رود در آغاز فصل پاییز به ۲۸۳ میلیون متر مکعب رسیده که معادل ۲۳ درصد از ظرفیت کل این سد است. این وضعیت نگران‌کننده نشان‌دهنده چالش‌های جدی برای تأمین آب در فصل‌های آینده به‌ویژه برای کشاورزی و مصارف شهری است. کاهش این حجم ذخیره آب، نگرانی‌ها درباره عدم تأمین نیازهای آبی در آینده نزدیک را افزایش داده است.
کاهش منابع آبی و بروز بحران‌های ناشی از آن می‌تواند منجر به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها شود؛ کارشناسان بر این باورند که اگر وضعیت منابع آب به همین شکل ادامه یابد، می‌توان انتظار داشت که تا سال ۲۰۳۰، حدود ۱.۵ میلیون نفر از جمعیت این منطقه به مناطق دیگر مهاجرت کنند
علی مهران‌فر، عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت و گو با یولن می‌گوید: بخش کشاورزی به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در این منطقه، به شدت تحت تأثیر بحران آب قرار گرفته است. با توجه به اینکه حدود ۷۰ درصد از آب مصرفی در فلات مرکزی به کشاورزی اختصاص دارد، هرگونه کاهش در منابع آبی می‌تواند به کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش قیمت‌ها منجر شود. سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تخمین می‌زند که در صورت ادامه روند فعلی، ۳۰ تا ۴۰ درصد از اراضی کشاورزی در سال‌های آینده از چرخه تولید خارج خواهند شد.
مهاجرت از ثمرات تغییرات اقلیمی است
او در ادامه مهاجرت را یکی از ثمرات تغییرات اقلیمی در فلات مرکزی می‌داند و توضیح می‌دهد: کاهش منابع آبی و بروز بحران‌های ناشی از آن می‌تواند منجر به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها شود. طبق گزارش‌ها، در چند سال اخیر، روند مهاجرت از روستاها به شهرها به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و این امر فشار بیشتری بر زیرساخت‌های شهری خواهد آورد. کارشناسان بر این باورند که اگر وضعیت منابع آب به همین شکل ادامه یابد، می‌توان انتظار داشت که تا سال ۲۰۳۰، حدود ۱.۵ میلیون نفر از جمعیت این منطقه به مناطق دیگر مهاجرت کنند.
مهران‌فر تاکید می‌کند: با توجه به کاهش بارش‌ها و افزایش دما، انتظار داریم که در آینده‌ای نزدیک، بحران آب به شدت افزایش یابد. اگر به همین روند ادامه دهیم، شاهد خشک شدن کامل زاینده‌رود خواهیم بود.
مهدی محمدی، کارشناس منابع آب با تأکید بر ضرورت مدیریت منابع آب به خبرنگار یولن می‌گوید: ما نیاز به تغییر در الگوهای مصرف آب داریم. باید به سمت استفاده از تکنولوژی‌های نوین آبیاری برویم تا بتوانیم منابع آبی را بهتر مدیریت کنیم.
یکی از راهکارهای اصلی برای مقابله با بحران آب در فلات مرکزی ایران، مدیریت پایدار منابع آب است. وزارت نیرو با تدوین برنامه‌های جدید در زمینه مدیریت منابع آبی، تلاش دارد تا مصرف آب را بهینه کند و از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری نماید.
او توضیح می‌دهد: یکی از راهکارهای اصلی برای مقابله با بحران آب در فلات مرکزی ایران، مدیریت پایدار منابع آب است. این مدیریت باید شامل بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت، بهبود تکنولوژی‌های آبیاری و استفاده از روش‌های جدید برای جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باشد. وزارت نیرو با تدوین برنامه‌های جدید در زمینه مدیریت منابع آبی، تلاش دارد تا مصرف آب را بهینه کند و از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری نماید.
چالش جهانی تغییرات اقلیمی
این کارشناس منابع آب معتقد است که آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد اهمیت مدیریت آب و تغییرات اقلیمی می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتار کشاورزان و مصرف‌کنندگان بگذارد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی و سمینارها در سطح محلی، می‌تواند به افزایش آگاهی مردم کمک کند و آن‌ها را به استفاده بهینه از منابع آبی ترغیب کند.
او اضافه می‌کند: تغییرات اقلیمی یک چالش جهانی است و نیاز به همکاری‌های بین‌المللی دارد. پروژه‌های بین‌المللی در زمینه مدیریت منابع آب و توسعه پایدار می‌توانند به بهبود وضعیت آب در فلات مرکزی کمک کنند.
تغییرات اقلیمی به‌عنوان یک واقعیت انکارناپذیر، تأثیرات عمیقی بر فلات مرکزی ایران و حوضه آبریز زاینده‌رود دارد. با وجود چالش‌های موجود، اما با اتخاذ سیاست‌های مناسب و اجرای برنامه‌های مدیریت منابع آب، می‌توان به حفظ منابع آبی و بهبود وضعیت معیشتی مردم این منطقه کمک کرد. آینده فلات مرکزی ایران به تلاش جمعی برای مقابله با بحران‌های آبی بستگی دارد و این امر نیازمند همکاری همه‌جانبه از سوی دولت، بخش خصوصی و مشارکت مردم است.
46
