فرزانه فراهانی: ماجرای وقوع فرونشست‌های پی در پی در نقاط مختلف استان اصفهان زیرساختهای مختلف را دچار آسیب کرده و علاوه بر آن موجب نگرانی مردم ساکن این استان شده است. علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، طی روزهای اخیر در گفتگو با رسانه‌ها از ضرورت انجام اقدامات لازم برای کنترل پدیده فرونشست زمین در اصفهان سخن گفته است. به گفته بیت‌اللهی اگر این کار انجام نشود، روزی می‌رسد که لازم است جمعیتی بین ۲.۵ تا ۳ میلیون نفر را در اصفهان و اطراف آن تخلیه کنیم و قطعا اگر چنین اتفاقی در این منطقه بیفتد، نوعی بحران ملی رخ خواهد داد.
درهمین‌باره داریوش گل‌علیزاده مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان به یولن می‌گوید: مجموعه‌ای از عوامل مختلف مثل آلودگی هوا، فرونشست زمین، تغییر اقلیم و مواردی از این دست باعث کاهش رفاه زیستی در استان اصفهان و در نتیجه افزایش مهاجرت اهالی اصفهان شده است، مردم اصفهان برای برخورداری از شرایط زیستی بهتر به نقاط مناسب‌تر کشور مهاجرت می‌کنند.
در ادامه مشروح این گفتگو را بخوانید:
تخلیه مدارس اصفهان به‌دلیل فرونشست
*الان وضعیت فرونشست‌های اصفهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر متاسفانه وضعیت فرونشست زمین در اصفهان، به عنوان یک چالش محسوب می‌شود که هم‌اکنون به یک بحران تبدیل شده است و بیشتر فرونشست‌ها هم متاسفانه در نقاط مسکونی و سکونت‌گاهی دارد اتفاق می‌افتد و البته تاکنون برخی از مدارس اصفهان به دلیل فرونشست زمین تخلیه شده‌اند.
*به نظر شما علل افزایش فرونشست زمین در اصفهان چیست؟
وقوع فرونشست‌ها یکی از پیامدهای خشکسالی‌های اخیر است که با برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زمینی، کاهش ورودی آب به سفره‌ها، عدم تغذیه آبخوان‌ها و همچنین خشکی رودخانه زاینده‌رود که یکی از منابع تغذیه و تعادل‌بخشی به آبخوان بوده است، این فرونشست‌ها تشدید شده است. شبکه فاضلابی که در اصفهان ایجاد شده و متاسفانه آب تصفیه شده‌ای که از این طریق به دست می‌آید، در اختیار بخش صنعت قرار می‌گیرد و به تعادل‌بخشی سفره‌های زیرزمینی اختصاص پیدا نمی‌کند.
*چه اقداماتی را برای کاهش و کنترل فرونشست زمین در اصفهان انجام می‌دهید؟
به دنبال این هستیم که از پساب حاصل از تصفیه‌خانه‌های مربوط به فاضلاب‌ها، برای تعادل بخشی به آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی استفاده کرده و سطح برداشت آب از این سفره‌ها را کاهش بدهیم.
اصفهان جزو استان‌های پرخطر در موضوع فرونشست زمین است
*آیا فرونشست‌ها در اصفهان، علائمی دارند که مثلا بتوانید جایی مثل مدارس در معرض خطر را قبل از وقوع حادثه، تخلیه کنید؟
بله ما علائم فرونشست را داریم می‌بینیم؛ ۱۵ تا ۱۸ سانتی‌متر میانگین فرونشست استان اصفهان در نقاط مختلف است که در واقع جمعیت ساکن در نقاط شهری را هم در برمی‌گیرد؛ اصفهان جزو استان‌های پرخطر در موضوع فرونشست زمین است.
*چه مناطقی از اصفهان بیشتر در معرض فرونشست‌ها قرار دارند؟
در نقاطی از استان اصفهان مثل « دشت بُرخوار، دولت‌آباد، دشت مهیار شهرضا » شدت فرونشست زمین بیشتر و شدیدتر از سایر نقاط است؛ همچنین فرونشست زمین خیلی از آثار تاریخی استان اصفهان را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
*پیشنهادتان برای کنترل فرونشست‌ها در اصفهان چیست؟
در گام اول باید به دنبال جلوگیری از تشدید فرونشست زمین باشیم؛ الگوی کشت مناسب که به آب کمی نیاز داشته باشد را باید در کشاورزی استان اصفهان مورد استفاده قرار بدهیم و اقدامات این چنینی می‌تواند کمک کند که مانع تشدید وضعیت فعلی فرونشست زمین در استان اصفهان شود. اگر فرونشستی اتفاق بیفتد دیگر به هیچ وجه برگشت پذیر و قابل اصلاح نیست و وقتی خاک خاصیت جذب آب خود را از دست بدهد، فشرده می‌شود و یکدفعه نشست می‌کند و بسیار خطرناک است. حتی اگر بارانی بعد از فرونشست زمین ببارد، خاک قدرت جذب آن را ندارد و باعث بروز سیلاب می‌شود.
همه دستگاه‌ها سهمی در جلوگیری از فرونشست دارند
*در کنترل معضل فرونشست زمین کدام دستگاه‌ها مسئولیت دارند؟
همه دستگاه‌ها؛ هر یک به نحوی مسئولیت و سهم تعریف شده‌ای در جلوگیری از تشدید فرونشست زمین دارند؛ جهاد کشاورزی باید الگوی کشت مناسب در اصفهان را پیگیری کند؛ سازمان مدیریت بحران استان اصفهان نیز باید به وضعیت و روند فرونشست زمین توجه داشته باشد؛ سازمان مدیریت برنامه‌ریزی که متولی بحث آمایش سرزمین است هم باید از انجام فعالیت‌های آب‌برَ که تشدید کننده وضعیت موجود هستند جلوگیری کند و این قبیل فعالیتها را محدود کند؛ مجموعه آب منطقه‌ای هم دستگاه بسیار مهمی در تعادل بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی است؛ اداره صمت استان اصفهان هم در بحث عدم بارگزاری صنایع آب‌بَر در استان نقش دارد. دانشگاه‌ها نیز باید مطالعات خود را به روز کنند و روند ارزیابی‌ها را پیش‌بینی کنند. در سطوح بالاتر هم می‌توان به مجلس اشاره کرد که با قانونگذاری خود منجر به تشدید فرونشست‌ها نشود. اداره راه و شهرسازی استان اصفهان هم به عنوان مسئول بارگذاری‌های جمعیتی و طرح‌های توسعه‌ای شهری باید وظایف خود را در راستای جلوگیری از تشدید فرونشست زمین در اصفهان انجام دهند. شهرداری‌ها هم در بحث مدیریت پساب و همچنین تعادل بخشی‌ها نقش جدی دارند. وزارت کشور هم در راس سازمان‌ها و نهادهای مسئول باید بحث فرونشست زمین را در کل کشور رصد کند و هشدارهای لازم را به دستگاه‌ها بدهد.
*وظیفه سازمان محیط زیست اصفهان در جلوگیری از تشدید فرونشست‌ها چیست؟
سازمان محیط‌زیست به عنوان مجری و ناظر نقش دارد و باید هشدارهای کارشناسان را به موقع به دستگاه‌های مسئول ابلاغ و اعلام کنند.
*تعامل دستگاه‌ها در اقدامات جلوگیری از فرونشست‌های اصفهان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به نظرم مقداری به این نیاز دارد که همه دستگاه‌ها و محیط‌زیست در پیشگیری از تشدید فرونشست‌ها هم‌افزایی بیشتری با هم داشته باشند و در نهایت برنامه‌هایمان را با هم همسو کنند. به دنبال این هستیم که برنامه سازگاری با طرح اقلیم استان اصفهان را تدوین کنیم و میزان تاب‌آوری هر بخش را افزایش دهیم تا در مقابل پیامدهای تغییر اقلیم خسارت کمتری ببینیم. در بند «پ ماده ۲۲ قانون برنامه هفتم پیشرفت» هم این حکم آمده و سازمان محیط‌زیست هم پیش‌نویس درباره برنامه تغییر اقلیم تهیه کرده و هم اکنون در دولت است و موضوع بسیار مهمی است و از جمله اولویت‌های کشور است که در حوزه سازگاری و تغییر اقلیم حتما تلاش‌های جدی‌تری صورت بگیرد.
از مهاجرت مردم تا آسیب به آثار تاریخی درپی فرونشست زمین در اصفهان
*فرونشست زمین جدا از مسائل محیط زیستی برای مردم اصفهان چه تبعاتی دارد؟
مردم با وقوع فرونشست‌ها نیز مثل وقوع خشکسالی و … به سمت نقاط و شهرهایی مهاجرت کرده‌اند که به اصطلاح شهرهای برخوردار هستند و شرایط زیستی بهتری دارند؛ این مهاجرت نشان می‌دهد مبدا شرایط زیستی مناسبی ندارد و به دنبال آن شهرهای مقصد یا همان شهرهای برخوردار از امکانات نیز به دلیل افزایش مهاجرت و تراکم جمعیتی بیش از توان اکولوژیکی و محیط‌زیستی آن مناطق نیز دچار مشکل و کم‌برخورداری می‌شوند.
*آیا این فرونشست به آثار تاریخی اصفهان آسیب زده است؟
خطرات فرونشست زمین در هر نقطه‌ای آنقدر مهم و غیرقابل جبران هستند که در صورت بی‌توجهی به هشدارهای اولیه، علاوه بر وارد آمدن آسیب به ابنیه تاریخی، مردمی که در حال تردد با خودروها در آن محدوده هستند نیز دچار آسیب‌های جدی می‌شوند و خب این مسئله در مورد اصفهان نیز صدق می‌کند. در اصفهان چون رودخانه زاینده‌رود تحت تاثیر فرونشست قرار گرفته، همین الان در آثار تاریخی چون سی‌وسه پل، پل خواجو و … هم ترک‌هایی دیده شده است. در برخی دیگر از آثار تاریخی سطح شهر اصفهان نیز این ترک‌ها دیده می‌شود و در خیلی از خانه‌ها و مدارس نیز این ترک‌ها مشاهده شده و خب این‌ها همه علامت فرونشست است و باید از ایجاد خسارت و آسیب جدی به عموم مردم مثل دانش‌آموزان و سایر شهروندان جلوگیری کنند و پس از انجام بررسی و آسیب شناسی در نقاطی که ترکی مشاهده شود، اگر در پهنه قرمز بحرانی قرار بگیرد، منزل یا مدرسه و با هر ابنیه دیگری که باشد، آن را تخلیه می‌کنند.
۲۳۳۲۳۳
