یولن – رسول سلیمی – اعطای جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ به ماریا کورینا ماچادو در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵، در حالی که تنشهای سیاسی در ونزوئلا به اوج رسیده، نقطه عطفی در مبارزه برای تغییر رژیم در ونزوئلا به شمار میرود. کمیته نوبل ماچادو را به عنوان «شجاعترین قهرمان صلح» ستود که «شعله دموکراسی را در تاریکی رو به افزایش» روشن نگه داشتهاست. این جایزه، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا هم مدعی جدی آن بود، مخالفان مادورو را تقویت کرده و نظام سیاسی ونزوئلا را به چالش کشیدهاست. ماچادو، که از سال ۲۰۲۴ در مخفیگاه زندگی میکند، در انتخابات ۲۰۲۴ رد صلاحیت شد و ادموندو گونزالس را به عنوان نامزد جایگزین حمایت کرد، جایی که مخالفان حکومت مادورو ادعای پیروزی ۶۷ درصدی در انتخابات داشتند، در نهایت با اعلام پیروزی مادورو، مدعی دستکاری در نتایج انتخابات شددند.
سابقه جوایز نوبل در آمریکای لاتین، مانند اعطا به خوان مانوئل سانتوس در کلمبیا (۲۰۱۶) که صلح را تسریع کرد، میتواند برای مردم ونزوئلا و مخالفان حکومت الهامبخش باشد. منافع اقتصادی و امنیتی متقابل نیز کلیدی است؛ آنجا که جایزه نوبل میتواند تحریمهای آمریکا را توجیه کند و امنیت مخالفان را افزایش دهد. اما نقد روایتهای رسمی، مانند ادعای مادورو مبنی بر «توطئه خارجی»، نشان میدهد که این روایتها بدون توجه به شواهد دستکاری انتخابات ناقص هستند.
اهدای جایزه نوبل به ماچادو، که در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ اعطا شد، مخالفان ونزوئلا را به عنوان نیروی متحد تقویت کرده است. گاردین گزارش داد که ماچادو، با بسیج صدها هزار داوطلب در انتخابات ۲۰۲۴، اپوزیسیون پراکنده را متحد کرد و شواهدی برای ادعای پیروزی گونزالس جمعآوری کرد. این جایزه، که ماچادو آن را «پیروزی مردم» خواند، اعتراضات خیابانی را افزایش داد. از منظر اقتصادی، تقویت مخالفان میتواند تحریمهای هدفمند را توجیه کند و سرمایهگذاری خارجی را برای بازسازی جلب کند. برای مثال به استناد گزارش صندوق بینالمللی پول، ۵.۱ میلیون نفر شهروند گرسنه ونزوئلا میتوانند از کمکهای بینالمللی بهره ببرند.
از سوی دیگر در ابعاد سیاسی اعطای جایزه نوبل، انزوای دیپلماتیک مادورو را تشدید کرده و گونزالس (که در تبعید است) را به عنوان رئیسجمهور منتخب مشروع معرفی میکند. همچنین جایزه نوبل، مخالفان را از سرکوب (مانند بازداشت موقت ماچادو در ژانویه ۲۰۲۵) مصون نگه میدارد. فشار بینالمللی پس از جایزه نیز، مادورو را تحت فشار قرار داده است. رویترز گزارش داد که ترامپ، که جایزه را به ماچادو تبریک گفت، ناوگان دریایی در کارائیب مستقر کرده و حملات به قاچاقچیان مواد مخدر را توجیه میکند. این فشار، تحریمهای جدید را به همراه دارد و دفتر کمیسیونر عالی سازمان ملل در حقوق بشر (OHCHR) جایزه را «بازتاب آرزوهای مردم برای انتخابات آزاد» خواند. از منظر اقتصادی، فشار میتواند صادرات نفت (که ۹۰ درصد درآمد ارزی ونزوئلا است) را ۲۰ درصد کاهش دهد.
در ابعاد سیاسی، سرکوب نظام سیاسی با ۱۹۵۳ زندانی سیاسی، تشدید شده است. بیبیسی جهانی گزارش داد که مادورو، با بستن ۱۵ ایستگاه رادیویی و مسدود کردن ۳۵ سایت خبری، فضای مدنی را خفه میکند. این در حالی است که سرکوب اعتراضات (۲۴ کشته در ۲۰۲۴) فقر را افزایش داده و مخالفان را پراکنده میکند.
در یک سطح تحلیل، جایزه نوبل نتیجه فشار سازمانهای بینالمللی مانند شورای امنیت است. الجزیره گزارش داد که کمیته نوبل، ماچادو را برای چالش نهادهای دیکتاتوری انتخاب کرد. دادههای دیدبان حقوق بشر نشاندهنده افزایش ۷۴۵ درصدی زندانیان در ونزوئلا است. این جایزه سلطه بر قوه قضائیه (مانند رد صلاحیت ماچادو) را به چالش میکشد، اما نقد آن، تمرکز بیش از حد بر نهادها بدون توجه به بازیگران غیردولتی مانند شبهنظامیان است. از سوی دیگر ماچادو، با اتحاد اپوزیسیون در ۲۰۱۷، نهادهای دموکراتیک را احیا کرد. ترامپ، با حملات دریایی، نهادهای امنیتی را هدف قرار داد و شرایط، ظرفیت ماچادو را به عنوان رهبر نهادی توصیف میکند، اما چالشهایی مانند وتوی روسیه و چین در شورای امنیت را نادیده نمیگیرد.
اما در سطح دیگر تحلیل، تصمیم کمیته نوبل تحت تأثیر ادراکات جهانی از بحران ونزوئلا است. مادورو اظهار کرد: نوبل «توطئه خارجی» است. این ادراک، جایزه را به عنوان ابزاری برای اصلاح رفتار نظام سیاسی قرار داد. از منظر عقلانی، ماچادو برای حداکثرسازی منافع دموکراتیک جایزه را دریافت کرد. بیبیسی گزارش داد که اتحاد مخالفان برای محدود کردن مادورو طراحی شده و افزایش ۳۰ درصدی اعتراضات، پیامدهای مثبت را نشان میدهد.
وضعیت سیاسی در ونزوئلا در اکتبر ۲۰۲۵، ترکیبی از برخورد نیکلاس مادورو، مقاومت مداوم مخالفان به رهبری ماریا کورینا ماچادو، و بحران انسانی عمیق است که جامعه را به لبه پرتگاه برده است. از منظر ساختاری، نظام چاویسم، که از ۱۹۹۹ با هوگو چاوز آغاز شد، امروزه زیر نظر مادورو به اقتدارگرایی تمامعیار تبدیل شده است. از نظر رسانه های غربی، انتخابات ۲۰۲۴، که بر اساس شواهد ادعایی نشاندهنده پیروزی ۶۷ درصدی ادموندو گونزالس بود، دستکاری شد و مادورو در ژانویه ۲۰۲۵ دوره سوم ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. در بازنمایی رسانه ای غرب از انتخابات ونزوئلا، این دستکاری، با کنترل شورای ملی انتخاباتی و قوه قضائیه، نه تنها مشروعیت نظام سیاسی حاکم را از بین برده، بلکه به انزوای دیپلماتیک منجر شده اگرچه کانادا و برزیل گونزالس را رئیسجمهور مشروع میدانند، در حالی که روسیه و چین از مادورو حمایت میکنند.
در مجموع، جایزه نوبل به ماچادو، تغییرات سیاسی ونزوئلا را تسریع میکند. افزایش اعتراضات و فشار ترامپ، از پیامدهای جایزه نوبل هستند. آنچنان که ماچادو اظهار کرد: «ما در آستانه پیروزیایم.»
۲۱۳/۴۲
