تینا مزدکی_به تازگی تصاویری منتشر شده است که شواهدی از آغاز تولید انبوه جنگنده نسل پنجمی FC-۳۱ چین ارائه می‌دهند؛ هواپیمایی که به‌عنوان مکمل سبک‌تر برای جنگنده سنگین‌وزن J-۲۰ طراحی شده است. طراحی FC-۳۱ اکنون به‌طور قطعی به یک نسخه‌ی قابل استقرار روی ناوهواپیمابر تبدیل شده که احتمالاً با نام J-۳۱ شناخته خواهد شد. علاوه بر این یک نسخه‌ی صادراتی با عنوان J-۳۵ نیز از آن توسعه یافته است. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا نسخه‌ی سوم این هواپیما برای خدمت در نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) نیز مدنظر قرار گرفته است یا نه.
برد بسیار کوتاه‌تر، رادار کوچک‌تر و هزینه‌های عملیاتی پایین‌تر FC-۳۱ نسبت به J-۲۰، این احتمال را مطرح کرده که نیروی هوایی برای تشکیل یک ترکیب سنگین-سبک (High-Low Mix) از این دو نوع جنگنده استفاده کند. با این حال، بررسی اولویت‌های عملیاتی نیروی هوایی و روندهای کلی خرید جنگنده می‌تواند نشانه‌هایی از احتمال یا عدم‌احتمال چنین تصمیمی ارائه دهد.
اولویت با جنگنده‌های سنگین بردبلند
یکی از اصلی‌ترین عواملی که احتمال خرید FC-۳۱ توسط نیروی هوایی چین را کاهش می‌دهد، تأکیدی است که این نیرو در سال‌های اخیر بر بهره‌گیری از جنگنده‌های سنگین با برد بسیار بالا گذاشته است. افزون بر این، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در توسعه‌ی دو جنگنده‌ی نسل ششم مجزا برای نیروی هوایی حاصل شده است؛ دو جنگنده‌ای که در دسامبر ۲۰۲۴ برای نخستین‌بار رونمایی شدند و هر دو در مراحل آزمایش پروازی قرار دارند. انتظار می‌رود این دو هواپیما، که در فضای مجازی به نام غیررسمی «J-۵۰» (برای مدل سبک‌تر) شناخته می‌شوند، در اوایل یا میانه‌ی دهه‌ی ۲۰۳۰ به‌عنوان ترکیب نسل ششم سنگین-سبک (High-Low Mix) وارد خدمت شوند. نسخه‌ی سبک‌تر آن‌ها احتمالاً بردی مشابه J-۲۰ خواهد داشت، در حالی‌که مدل بزرگ‌تر، بردی فراتر از هر جنگنده‌ی تاکتیکی دیگر تا به امروز خواهد داشت.
در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری بر جنگنده‌ای با برد کمتر مانند J-۳۱ در اولویت قرار نمی‌گیرد؛ به‌ویژه در شرایطی که گزینه‌های بسیار پیشرفته‌تر به‌زودی در آستانه‌ی ورود به خدمت هستند. ناوگان جنگنده‌های نیروی هوایی چین هم‌اکنون از متنوع‌ترین ناوگان‌ها در جهان است و افزودن یک نوع جنگنده‌ی دیگر می‌تواند پیچیدگی‌های مرتبط با نگهداری، آموزش و لجستیک را افزایش دهد؛ آن هم بدون مزایای قابل‌توجه.
افزایش تولید J-۲۰، نشانه‌ای از تمرکز بر جنگنده نسل پنجمی
افزایش مداوم تولید جنگنده J-۲۰ نیز نشان می‌دهد که تمایل به تقسیم سرمایه‌گذاری میان دو نوع جنگنده‌ی نسل پنجمی احتمالاً بسیار محدود است. انتظار می‌رود میزان خرید سالانه J-۲۰ در سال ۲۰۲۵ به ۱۲۰ فروند برسد؛ در حالی‌که این عدد در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰۰ فروند بود. برای مقایسه، تنها جنگنده‌ی نسل پنجمی دیگری که هم‌اکنون در خط تولید قرار دارد، یعنی F-۳۵، تنها با نرخ ۲۴ تا ۴۸ فروند در سال برای نیروی هوایی آمریکا خریداری می‌شود. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده برای سال مالی ۲۰۲۶، این عدد حتی به ۲۴ فروند کاهش خواهد یافت.
سرمایه‌گذاری وسیع چین در تولید انبوه J-۲۰ به‌خوبی نشان می‌دهد که فضای زیادی برای ورود جنگنده‌ی نسل پنجمی دیگری مانند J-۳۱ در ناوگان باقی نخواهد ماند. «آبراهام آبرامز»، کارشناس برجسته برنامه‌ی J-۲۰، در کتاب خود با عنوان جنگنده پنهان‌کار چین: J-۲۰ ‘اژدهای نیرومند’ و چالش فزاینده علیه سلطه هوایی غرب چنین تحلیل کرده است:«برنامه‌ی این جنگنده می‌تواند به گسترش بیشتر سهم جنگنده‌های دوربرد در ناوگان کل جنگنده‌های نیروی هوایی چین بینجامد… فاصله‌ی زیاد میان پایگاه‌های هوایی چین با رقبای بالقوه‌اش، اهمیت توانایی پرواز درازمدت بر فراز اقیانوس آرام در صورت وقوع یک جنگ احتمالی و مزایای مشارکت در عملیات از پایگاه‌های هوایی پراکنده، همگی از عواملی هستند که به نفع تمرکز بیشتر بر جنگنده‌های دوربرد است.»
نقش کلیدی FC-۳۱ در ناوگان دریایی و صادرات تسلیحات
با وجود احتمال پایین خدمت J-۳۱ در نیروی هوایی، طراحی FC-۳۱ همچنان نقش مهمی در تأمین منافع امنیتی چین ایفا می‌کند. تخمین زده می‌شود که هزینه‌های توسعه‌ی این جنگنده پایین بوده باشد، زیرا بسیاری از فناوری‌های به‌کاررفته در آن پیش‌تر در توسعه‌ی J-۲۰ استفاده شده‌اند و بنابراین نیازی به تحقیقات و توسعه‌ی گسترده‌ی جدید نبوده است. افزون بر آن، طراحی FC-۳۱ ساده‌تر از J-۲۰ است و فاقد پیچیدگی‌هایی نظیر کانارد (canards) است.
با این حال، FC-۳۱ قابلیت‌های پنهان‌کارانه‌ی قدرتمندی برای ناوگان در حال گسترش نیروی دریایی چین فراهم می‌کند؛ به‌ویژه برای نخستین ناوهواپیمابر فوق‌سنگین این نیرو، «فوجیان»، که انتظار می‌رود پیش از پایان سال ۲۰۲۵ وارد خدمت شود.
نسخه‌ی صادراتی این هواپیما با نام J-۳۵، ابزاری کلیدی برای تقویت شرکای راهبردی چین، مانند پاکستان، به‌شمار می‌رود و می‌تواند در بازارهای جهانی نیز با پیشرفته‌ترین جنگنده‌های آمریکا و روسیه رقابت کند. ممنوعیت صادرات J-۲۰، J-۱۶ و پیش‌تر J-۱۱B، سبب شده که J-۳۵ نخستین جنگنده‌ی صادراتی چین باشد که در رده‌ی جنگنده‌های نسل بالا قرار می‌گیرد.
توسعه‌ی ترکیب جنگنده‌های سبک و سنگین که در آن نسخه‌ی سبک عمدتاً برای صادرات در نظر گرفته می‌شود، در تاریخ بی‌سابقه نیست و با روندهایی نظیر توسعه‌ی همزمان F-۴ و F-۵ در آمریکا و تولید گسترده‌ی F-۵ برای بازار خارجی قابل مقایسه است. چین در حال حاضر تنها کشوری در جهان است که همزمان دو جنگنده‌ی نسل پنجمی را به‌صورت سری تولید می‌کند و بر اساس برنامه‌های فعلی، در نسل ششم نیز این موقعیت منحصربه‌فرد را حفظ خواهد کرد.
منبع: militarywatchmagazine
۲۲۷۳۲۳
