غزال زیاری: با وجودی که سنگها جزو موجودات زنده به شمار نمیروند، اما حتی سنگها هم از خشم طبیعت در امان نیستند.
صفحههای تکتونیکی پویا، بیوقفه سنگها را بلعیده و خرد میکنند؛ گاهی اوقات هم فشار عظیم زیر سطح زمین برخی از سنگها را به الماس تبدیل میکند. گرچه حیات روی کره زمین دستکم پنج بار در آستانه نابودی قرار گرفته، اما برخی سنگها حتی پیش از شکلگیری حیات به وجود آمدهاند و آزمون نهایی زمان را پشت سر گذاشتهاند.
حالا سنگهای خاکستریرنگی که در ناحیه نوناویک در شمال ایالت کبک کانادا کشف شدهاند، شاید باستانیترین یافتههای زمینشناسی باشند. طبق بررسیهای انجام شده، قدمت این سنگها به ۴.۱۶ میلیارد سال پیش و دوران “هادئن” برمیگردد و به همین خاطر هم بهعنوان قدیمیترین سنگهای شناختهشده روی کره زمین معرفی شدهاند.
روزهای آغازین زمین و تولد سنگها
حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش، کره زمین به شکل گوی مذابی از گدازههای سوزان شکل گرفت. تا چندی پیش دانشمندان بر این باور بودند که با شکلگیری اولین سنگها، نخستین دوران زمینشناسی یعنی “هادئن” به پایان رسید. میخ طلایی (Golden Spike) یا مرز نشانهگذاریشدهٔ زمینشناسی که پایان دوران هادئن را مشخص میکند، حدود ۴.۰۳ میلیارد سال قدمت دارد و در نواحی شمال غربی کانادا قرار گرفته است.
کمربند سبز نووواگیتوک (Nuvvuagittuq Greenstone Belt) که حدود ۱۶۰۰ کیلومتری جنوبشرقی میخ طلایی دوران هادئن واقع شده، با سنگهای باستانیاش شناخته میشود. البته دانشمندان درباره قدمت واقعی این دشتهای سنگی خاکستریرنگ که در ساحل شرقی خلیج هادسون واقع شدهاند اختلافنظرهای زیادی دارند.
در سال ۲۰۰۸، گروهی از پژوهشگران ادعا کردند که قدمت این سنگها به ۴.۳ میلیارد سال پیش میرسد؛ اما گروه دیگری از محققان با روش متفاوتی این عدد را زیر سؤال بردند. آنها معتقدند که آلودگیهای معدنی قدیمی در تعیین سن این سنگها دخالت داشته و قدمت این سنگها را حدود ۳.۸ میلیارد سال برآورد کردهاند.
جاناتان اونیل، زمینشناس دانشگاه اتاوا و از نویسندگان این مطالعه میگوید: «جامعه علمی برای بیش از ۱۵ سال در مورد قدمت سنگهای آتشفشانی شمال کبک اختلافنظر داشتند؛ تحقیقات پیشین ما نشان میداد که این سنگها احتمالاً ۴.۳ میلیارد سال قدمت دارند؛ اما درباره این دیدگاه اجماع کاملی وجود ندارد.»
جدول زمانی تازه
در پژوهش جدید، نمونههایی از بخش دیگری از کمربند سبز نووواگیتوک مورد بررسی قرار گرفت. کریستین سولِه، یکی از نویسندگان مقاله در سال ۲۰۱۷ این نمونهها را در نزدیکی منطقه اینوکوژاک (Inukjuak) در نوناویک گردآوری کرد.
در ادامه تیم تحقیقاتی برای تعیین سن این سنگها، از ترکیب زمینشیمی و پتروگرافی (شاخهای از زمینشناسی که به بررسی ترکیب، ساختار و بافت سنگها و شرایط تشکیل آنها میپردازد) بهره گرفتند. آنها درعینحال از دو روش تاریخگذاری رادیومتریک که تغییرات ایزوتوپهای رادیواکتیو عناصر ساماریوم و نئودیمیم را در طول زمان اندازهگیری میکند استفاده کردند.
هر دو روش تاریخگذاری به عددی یکسان رسیدند: ۴.۱۶ میلیارد سال. با توجه به اینکه زمین حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش شکل گرفته، به نظر میرسد که این سنگها تنها چند صد میلیون سال پس از تولد زمین (که در مقیاس زمینشناسی، بازه بسیار کوتاهی است)، به وجود آمدهاند. معمولاً سنگهای اولیه در نتیجه فعالیت پوسته زمین ذوب شده و دوباره مورد استفاده قرار میگیرند. اگرچه برخی سنگهای ۴ میلیارد ساله در آکاستا گنایسدر کانادا کشف شدهاند، اما یافتن سنگهایی با این قدمت در سطح زمین بسیار نادر است.
طبق گفته این تیم پژوهشی، این کشف پنجره بینظیری را به زمین اولیه باز میکند و سرنخهایی از شرایط ابتدایی حاکم بر زمین ارائه میدهد.
اونیل در این باره توضیح داد: «درک این سنگها، بازگشت به منشأ واقعی سیاره ماست. این یافتهها به ما کمک میکنند تا بفهمیم که اولین قارهها چگونه شکل گرفتند و بدین ترتیب قادر خواهیم بود تا محیطی را بازسازی کنیم که احتمالاً زندگی از آنجا آغاز شده است.»
منبع: popsci
۵۸۳۲۱
