مسمومیت‌های کشنده و راه‌های پیشگیری

همه ساله در کشور تعدادی از افراد به دلیل مسمومیت جان خود را از دست می‌دهند، ‌مسمومیت‌هایی که گاه از سر بی اطلاعی یا بی‌توجهی به هشدارهای ارائه شده در زمینه مصرف برخی داروها و مواد یا استفاده نادرست از وسایل گرمایشی اتفاق می‌افتد.

مسمومیت (intoxication) مجموعه‌ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده‌ای بیگانه که به آن سم گفته می‌شود، بروز می‌کند. جذب ماده سمی می‌تواند از راه‌های مختلف از جمله استنشاق نوعی گاز، بخار، دود یا گرد و غبار از طریق دستگاه گوارشی(خوردن یا آشامیدن)، تماس پوستی(از طریق انتشار از اپی‌درم و یا عبور از زخم یا سوختگی) و از طریق تزریق عضلانی و وریدی باشد.

یکی از شایعترین علل مرگ و میر در تمام دنیا مسمومیت هاست و تحقیق و بررسی علل مرگ و میر ناشی از مسمومیت‌ها در اتخاذ تصمیمات و بهبود استانداردهای لازم برای پیشگیری از حوادث ناگوار، نقش مهمی ایفا می‌کند.

خانواده‌ها در حوزه پیشگیری با مسمومیت مواد محرک، مخدر و توهم‌زا نقش جدی دارند و باید مراقبت لازم را از فرزندان به‌ویژه در سنین نوجوانی و جوانی داشته باشند و رفتارهای افراطی پرخاشگری، شادی و افسردگی توام را در آنان جدی گرفته و حساسیت نسبت به آن داشته باشند.

در فصل سرما احتمال شیوع طیفی از مسمومیت با گاز منوکسید کربن وجود دارد و برای پیشگیری از این قاتل خاموش نیاز است که نکات ایمنی جدی گرفته شود.

همچنین طیفی از مسمومیت‌ها مربوط به آفت‌کش‌ها، فرآورده‌های نفتی، اسید، مواد قلیایی و شوینده‌ها است که اغلب به دلیل استفاده نشدن در ظروف برچسب‌دار استاندارد و اشتباه گرفته شدن آنها با نوشیدنی‌ها، حادثه آفرین می‌شوند که در این راستا باید از ریختن این مواد در ظروف نوشیدنی‌های خوراکی جلوگیری شود.

فوت بیش از ۴ هزار نفر به دلیل انواع مسمومیت

رییس گروه کنترل و تضمین کیفیت آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی در گفت و گو با خبرنگار یولن گفت: در ۶ماهه نخست امسال چهار هزارو ۱۱۱نفر به دلیل مسمومیت فوت کردند و به مراکز پزشکی قانونی ارجاع داده شدند.

مریم اخگری افزود: از این تعداد فوت شده به دلیل مسمومیت ۳ هزار و ۲۳۴ نفر مرد و ۸۶۸ نفر هم زن بودند که شمار فوت شده ها به دلیل مسمومیت در ۶ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته با ۳هزارو ۸۰۱مورد ۸.۲درصد رشد داشته است.

مسمومیت با گاز منوکسیدکربن

یکی از موارد مسمومیت که همواره و به ویژه در نیمه دوم سال و شروع فصول سرد تلفات بیشتری را به خود اختصاص می دهد، مسمومیت با گاز منوکسیدکربن است.

اخگری، با تاکید بر اینکه بخاری های فاقد دودکش در فضای دربسته و یا استفاده از بخاری های غیر استاندارد از عمده دلایل مرگ با گاز منوکسیدکربن است، گفت: پرونده هایی که با شک به مسمومیت با گاز منوکسید کربن هستند برای بررسی علت مسمومیت و تعیین علت فوت  به پزشکی قانونی ارجاع می شوند.

این کارشناس آزمایشگاه با اشاره به این پرونده ها به هموطنان توصیه کرد که حتما پیش از استفاده از سیستم های گرمایشی ضمن استفاده از وسایل استاندارد، خروجی بخاری را چک کنند و از سلامت آن مطمئن شوند و همچنین برای منازل و سایر محیط ها تهویه مناسب در نظر گرفته شود تا شاهد تجمع گاز منوکسید کربن در محیط نباشیم.

بخاری های فاقد دودکش عامل خطرزا در گازگرفتگی هستند

وی بخاری های فاقد دودکش را از دیگر عوامل خطرزا در بروز گازگرفتگی عنوان و تصریح کرد: بخاری های بدون دودکش تنها برای مغازه و کارگاه ها که تردد به آن ها زیاد است و تهویه هوا انجام می شود مناسب است و نباید در خانه از آن استفاده کنیم، مگرآنکه پنجره ای را همیشه باز نگه داریم تا هوا تهویه شود در غیر این صورت اگر سنسور تعبیه شده در بخاری های بدون دودکش عمل نکند گاز منوکسید کربن در فضا پراکنده و مرگ افراد را به دنبال خواهد داشت.

اگر غلظت گاز منوکسید کربن در محیط زیاد باشد در مدت زمان خیلی کوتاهی موجب مسمومیت و مرگ افراد خواهد شد. منوکسیدکربن گازی بی رنگ و بی بو است و هیچ علامت خاصی هم ندارد

رییس گروه کنترل و تضمین کیفیت آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی با تأکید بر اینکه منوکسیدکربن گازی بی رنگ و بی بو است و هیچ علامت خاصی هم ندارد، گفت: متاسفانه بسیاری از موارد مرگ بر اثر این گاز در ساعاتی اتفاق می افتد که افراد در خواب هستند و هیچ ترددی هم به منظور تهویه هوا صورت نمی گیرد؛ همچنین از آنجا که این نوع مسمومیت تنها در فرد حالت خواب آلودگی و رخوت ایجاد می کند و هیچ مشخصه دیگری ندارد، فرد متوجه نشت گاز در خانه نخواهد شد.

وی با تأکید دوباره بر لزوم کنترل وسایل گرمایشی و اطمینان از سلامت آن ها، افزود: اگر غلظت گاز منوکسید کربن در محیط زیاد باشد در مدت زمان خیلی کوتاهی موجب مسمومیت و مرگ افراد خواهد شد بنابراین از هموطنان درخواست می کنیم که به توصیه ها توجه کافی داشته باشند.

 مسمومیت های دارویی /داروها را از دسترس کودکان دور نگه دارید

اخگری گفت: یکی دیگر از موارد مسمومیت ها مربوط به مسمومیت دارویی است، داروهایی که در کشور ما توزیع شده و در چرخه درمان مورد استفاده بیماران قرار می گیرد، به هیچ عنوان نباید در دسترس کودکان باشد و این یک هشدار جدی به خانواده‌ها است که داروها را از دسترس کودکان دور نگه دارند.

وی افزود: کودکان به دلیل سن پایین و عملکرد ناقص سیستم کبدیشان نمی‌توانند بسیاری از داروها را متابولیزه کنند و به دلیل عدم خروج دارو از بدن در صورت استفاده دچار مسمومیت و مرگ می شوند.

رییس گروه کنترل و تضمین کیفیت آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی با اشاره به برخی پرونده های ارجاعی به آزمایشگاه های قانونی با همین موضوع گفت: در یکی از پرونده ها که مدتی پیش به آزمایشگاه ارجاع شده بود، گزارش مرگ کودکی ۵ ساله بود که برای مشخص شدن علت مرگ به ‌آزمایشگاه ارجاع شد. بررسی ها نشان داد که این کودک به دلیل مسمومیت دارویی جان خود را از دست داده و علت آن هم این بوده که از سر کنجکاوی و در پی غفلت مادربزرگ، تعدادی از داروهای او را بلعیده و به دنبال آن دچار مسمومیت و مرگ شده است.

بسیاری از داروها با رنگ های متنوع می توانند برای کودکان جذاب باشند

وی با بیان اینکه بسیاری از داروها ظاهری جذاب با رنگ و شکلی شبیه به “اسمارتیز “دارند، تصریح کرد: گذشته از آنکه هر گونه دارو(قرص، شربت و یا کپسول و …) باید دور از دسترس کودکان باشد، در عین حال باید آن ها را در حد فهمشان از خطرات و عوارض مصرف خودسرانه این داروها نیز آگاه کرد تا شاهد بروز چنین حوادثی نباشیم.

اخگری افزود: خود درمانی و مصرف خودسرانه دارو بدون توجه به تداخلات دارویی و نظر پزشک می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته برای فرد ایجاد کند که گاهی این عوارض منجر به مرگ فرد می شود.

این کارشناس آزمایشگاه تداخلات دارویی را نیز از دیگر دلایل مسمومیت دارویی عنوان کرد و گفت: گاهی ممکن است دارویی که برای درمان بیماری در اختیار فرد قرار می گیرد با دارویی دیگر تداخل ایجاد کند و همین تداخل موجب مسمومیت و مرگ شود، بنابراین افراد باید برای مصرف همزمان چند دارو و نیز اضافه کردن دارویی جدید با داروساز و پزشک معالج خود مشورت کنند و از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنند.

به گفته وی خود درمانی و مصرف خودسرانه دارو بدون توجه به تداخلات دارویی و نظر پزشک می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته برای فرد ایجاد کند که گاهی این عوارض منجر به مرگ فرد می شود.

به هیچ عنوان داروها را از ظرف اصلی دارو خارج نکنید

توصیه دیگر اخگری به خانواده ها این است که داروها، شوینده ها، سموم و … را به هیچ عنوان از ظرف اصلی آن خارج نکنید و به ویژه آنکه در ظرف مربوط به خوراکی مثل آبمیوه و … نریزید.

این کارشناس آزمایشگاه تأکید کرد: به هیچ وجه موادی مثل ضد یخ، انواع سموم، شوینده و داروها را از ظرف اصلی خارج نکنید و به ویژه آنکه در ظروف مواد خوراکی نریزید چرا که این کار موارد زیادی از مرگ و مسمومیت را به دنبال داشته است.

خود درمانی و مصرف خودسرانه دارو بدون توجه به تداخلات دارویی و نظر پزشک می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته برای فرد ایجاد کند که گاهی این عوارض منجر به مرگ فرد می شود.مسمومیت با قرص برنج

بر اساس آمارهای سازمان پزشکی قانونی کشور از موارد مسمومیت در پرونده های ارجاعی به آزمایشگاه سم شناسی پزشکی قانونی نشان می دهد چگونه در برخی موارد کوچکترین سهل انگاری و غفلت موجب مرگ افراد بر اثر مسمومیت شده است.

رییس گروه کنترل و تضمین کیفیت آزمایشگاه های سازمان پزشکی قانونی با اشاره به ساختار شیمیایی سم مهلک قرص برنج گفت: قرص برنج ماده‌ای است که با ساختار شیمیایی” فسفید آلومینیوم” برای از بین بردن شته و حشرات داخل برنج به ویژه در استان‌های شمالی کشور استفاده می شود، اما به خاطر خطراتی که این ماده ایجاد می‌کند و نیز مرگ هایی که به دنبال داشته وزارت بهداشت ایران واردات این ماده را ممنوع کرد.

فروش و توزیع قرص برنج در کشور ممنوع است

وی افزود: بنابراین فروش و توزیع قرص برنج یعنی “فسفید آلومینیوم “در کشور ممنوع است و آنچه هم اکنون در داروخانه ها به عنوان قرص برنج وجود دارد قرص های سیر فشرده است که هیچ خطری ندارد و به عنوان آفت کش برنج مورد استفاده قرار می گیرد.

به گفته اخگری قرص برنج (فسفید آلومینیوم) رنگ طوسی مایل به خاکی و اندازه نسبتا بزرگی دارد که حتی مصرف نصف آن در مجاورت اسید معده، گاز بسیار سمی به نام فسفین ایجاد می‌کند که این گاز تنفس سلولی را در بدن مختل کرده و به مرگ فرد می انجامد.

وی با تأکید بر اینکه نباید از” فسفید آلومینیوم “یا زینک فسفید به عنوان آفت کش برنج و جونده کش استفاده کرد چرا که استنشاق آن هم موجب مرگ می شود.

وی خاطر نشان کرد: اگر به قرص برنج کوچک ترین رطوبتی برسد گاز “فسفین “به سرعت از آن متصاعد شده و منجر به مرگ افرادی می شود که این گاز را استنشاق کنند، پس توصیه اکید ما عدم استفاده و نگهداری از قرص برنج (فسفید آلومینیوم) به دلیل خطرات بسیار زیاد آن است.