امیرمسعود عابدین: در دهه‌های گذشته، صنعت خودرو به شدت وابسته به سوخت‌های فسیلی بود؛ اما از اوایل قرن ۲۱ با ظهور خودروهای هیبریدی و سپس برقی، روندی تازه آغاز شد. در حال حاضر بسیاری از خودروسازان جهانی در حال توسعه مدل‌هایی هستند که سوخت‌های فسیلی را کنار بگذارند. تفاوت اساسی این خودروها در نحوه‌ی تأمین انرژی و ساختار قوای محرکه‌ی آن‌هاست.
خودروی تمام برقی (EV – Electric Vehicle)
خودروهای تمام برقی یا همان EV ها، تنها با انرژی الکتریکی کار می‌کنند و هیچ گونه موتور بنزینی در ساختار آن‌ها به کار نرفته است. این خودروها باتری‌هایی با ظرفیت بالا دارند که از طریق شارژرهای خانگی یا ایستگاه‌های شارژ عمومی تغذیه می‌شوند. ویژگی بارز خودروهای برقی، راندمان انرژی بالا، سکوت مطلق موتور، آلایندگی صفر در محل استفاده و هزینه نگهداری پایین است؛ اما در عین حال قیمت اولیه نسبتاً بالا، مدت زمان شارژ زیاد (در شارژرهای معمولی) و نبود زیرساخت شارژ گسترده (به ویژه در ایران) از جمله معایب این خودرو به حساب می‌آیند.
خودروهای تمام برقی علاوه‌بر مزایایی همچون آلایندگی صفر و راندمان بالا، از نظر تجربه‌ی رانندگی نیز در سطح بالایی قرار دارند. گشتاور آنی موتورهای الکتریکی باعث شتاب‌گیری سریع و حس رانندگی اسپرت می‌شود. همچنین، نبود موتور درون‌سوز و گیربکس، باعث می‌شود حرکت خودرو کاملاً نرم، بی‌صدا و بدون تعویض دنده‌های ناگهانی باشد.
از نظر فناوری، خودروهای برقی معمولاً پیشرفته‌ترین امکانات را ارائه می‌دهند. امکاناتی مانند سیستم‌های کمک‌راننده‌ی پیشرفته، به‌روزرسانی نرم‌افزاری از راه دور و تجربه‌ی کاربری مشابه گوشی هوشمند در رابط کاربری، اغلب در خودروهای برقی ارائه می‌شود.
در عین حال، سرعت شارژ به‌ویژه در سفرهای بین‌شهری، یکی از چالش‌های مهم EV هاست. برخی مدل‌ها از شارژ سریع پشتیبانی نمی‌کنند و ممکن است زمان شارژ از ۵ تا ۸۰ درصد، بیش از یک ساعت طول بکشد. همچنین، زیرساخت شارژ عمومی در بسیاری از کشورها (از جمله ایران) محدود و گاه غیرقابل اعتماد است، که می‌تواند مانعی برای استفاده‌ی گسترده از EV ها باشد.
برخی از خودروهای برقی (به خصوص چینی)، از نوع EREV یا برد گسترده هستند؛ خودروهای EREV علاوه‌بر یک موتور برقی، مجهز به یک موتور درون‌سوز هستند. موتور درون‌سوز نقشی مشابه ژنراتور برق دارد و چرخ‌ها نیروی لازم را برای حرکت از موتور برقی دریافت می‌کنند.
خودروی هیبریدی (HEV – Hybrid Electric Vehicle)
در سوی دیگر، خودروهای هیبریدی یا HEV ترکیبی از یک موتور بنزینی و یک موتور الکتریکی کوچک هستند که بدون نیاز به شارژ دستی، تنها از طریق ترمز احیاشونده یا موتور بنزینی، باتری خود را شارژ می‌کنند. این خودروها طراحی شده‌اند تا مصرف سوخت را در استفاده شهری کاهش دهند. تویوتا پریوس یا کرولا هیبرید از مشهورترین نمونه‌های این دسته‌اند. نقطه قوت خودروهای هیبریدی این است که نیازی به زیرساخت شارژ ندارند، مصرف سوخت‌شان نسبت به خودروهای بنزینی پایین‌تر است و نسبتاً قابل‌اعتمادترند؛ اما به دلیل استفاده مداوم از موتور درون‌سوز، همچنان آلایندگی دارند و در بُعد فناوری، نسبت به EV ها یک نسل عقب‌تر محسوب می‌شوند. پیچیدگی فنی بیشتر نسبت به خودروهای بنزینی و باتری کوچک و برد الکتریکی واقعی محدود از دیگر معایب این نوع خودروها محسوب می‌شوند.
خودروی پلاگین هیبریدی (PHEV – Plug-in Hybrid Electric Vehicle)
در میان برقی و هیبریدی، خودروهای پلاگین هیبریدی یا PHEV قرار دارند که به نوعی ترکیب ویژگی‌های هر دو گروه هستند. این خودروها هم موتور بنزینی دارند و هم باتری قابل شارژ با برق شهری. راننده می‌تواند در مسیرهای کوتاه، مانند تردد روزانه درون‌شهری، فقط با برق حرکت کند و تنها زمانی که شارژ باتری به اتمام رسید یا مسافت طولانی طی می‌شود، موتور بنزینی وارد مدار شود. این خودروها انعطاف‌پذیری بالایی در مصرف انرژی دارند و برای کسانی که به ایستگاه شارژ دسترسی دارند ولی نمی‌خواهند کاملاً از موتور بنزینی جدا شوند، گزینه‌ای بسیار مناسب محسوب می‌شوند. البته قیمت اولیه نسبتاً بالا، وزن بیشتر به دلیل داشتن دو سیستم کامل و ساختار فنی پیچیده‌تر از معایب آن‌ها به حساب می‌آیند.
از نظر عملکرد فنی، خودروهای برقی به‌طور متوسط برد حرکتی بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ کیلومتر دارند و نیازمند شارژ دوره‌ای هستند. در مقابل، خودروهای هیبریدی از باتری‌های کوچکی بهره می‌برند که تنها در مواقعی مانند شروع حرکت یا ترافیک فعال می‌شوند و معمولاً نمی‌توانند بدون بنزین حرکت کنند. پلاگین هیبریدها معمولاً بردی بین ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر به‌صورت تمام‌برقی دارند که برای استفاده روزمره شهری کافی است و در عین حال امکان سفرهای بین‌شهری بدون نگرانی از شارژ هم فراهم می‌کنند.
| نوع خودرو | منبع انرژی | برد الکتریکی | آلایندگی | نیاز به زیرساخت شارژ | قیمت خرید | هزینه نگهداری |
|---|---|---|---|---|---|---|
| EV | فقط برق | ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر | صفر | زیاد | بالا | کم |
| HEV | بنزین + برق | بسیار کم | متوسط | ندارد | متوسط | متوسط |
| PHEV | بنزین + برق | ۴۰ تا ۸۰ کیلومتر | کم | دارد (در صورت نیاز) | بالا | کم |
نتیجه‌گیری: انتخاب هوشمندانه
انتخاب بین خودروهای برقی، هیبریدی و پلاگین هیبریدی، به چند عامل اصلی بستگی دارد:
زیرساخت شارژ: اگر دسترسی به شارژر ندارید (به خصوص با توجه به شرایط فعلی ایران)، خودروی هیبریدی انتخاب معقول‌تری است.
مسافت روزانه: برای رانندگان با رفت‌وآمد روزانه کوتاه، خودروی پلاگین هیبریدی و حتی برقی گزینه خوبی هستند.
نگرش زیست‌محیطی: اگر کاهش آلایندگی برایتان اولویت دارد و زیرساخت شارژ دارید، خودروی برقی انتخاب آینده‌نگرانه‌ای خواهد بود.
بودجه و هزینه نگهداری: برقی‌ها در درازمدت ارزان‌ترند، اما نیازمند سرمایه اولیه بیشتر هستند.
۲۲۷۳۲۲
